Күк мандаты
Күк мандаты (ҡыт. упр. 天命, пиньинь: tiānmìng, палл.: тяньмин) — ҡытай сәйәси мәҙәниәтенең хаким иткән династияны легитимлаштырыу сығанағы булараҡ файҙаланылған традицион үҙәк төшөнсәләренең береһе. Чжоу дәүеренән, беҙҙең эраға тиклем XI быуаттан, киң билдәле. Яҡынса йөҙ йыл элек (Му-ван хакимлығы, беҙҙең эраға тиклем 976—922 йй.) Чжоуҙа мандат хужаһына ҡарата файҙаланылған «Күк Улы» (天子) термины киң таралыу ала.
| Күк мандаты |
Хакимлыҡ иткән йорт, хаҡлы рәүештә Дэ изгелеген туплаған "күк ышанысы"н ҡулында тотоп, Күк менән монополь элемтә урынлаштыра. Традицион конфуциан тарихты әйрәнеү фәне саф күңеллелекте юғалтыуҙы власты юғалтыуҙың төп сәбәбе тип аңлата. Шуға күрә Ҡытайҙың классик әҙәбиәтендә яңы династияға нигеҙ һалыусылар һис шикһеҙ саф күңелле булып баҫа, династияның ҡолауын мандатты юғалтыуға килтергән хакимдың әхләҡи яҡтан тарҡалыуы менән бәйләйҙәр.
Күк мандатын юғалтыу бөтә ғәләм әһәмиәтендәге ваҡиға булып күҙ алдына килтерелә: уны катаклизмалары һәм мөғжизәләре булып торған килеш һүрәтләйҙәр.
«Мэнцзы»ға ярашлы, хакимдың әхләҡһеҙлеге уны ҡолатыуҙың сәбәбе була ала, йәғни Күк уға мәңге ихтыяр ҡуйып тормай. Был концепция хакимдарҙың ҡайһы берҙәренә оҡшамай, ә Мин династияһын булдырыусы император Хунъу хатта трактаттан шул туралағы тексты алып уҡ ташлай. Уның вафатынан һуң текстың йөкмәткеһе яңынан тергеҙелә.
Ҡыҙыҡлы факттар
үҙгәртергә- Шао премияһын тапшырыла торған миҙалда Күк мандатының исеме атала (ул премия 2004 йылдан алып астрономия, биология, медицина һәм математикалағы фәнни ҡаҙаныштар өсөн тапшырыла).