Печенга
Печенга (1920—1944 йылдарҙа Петсамо, фин. Petsamo) — ҡала тибындағы ҡасаба. Мурманск өлкәһе Печенга районында урынлашҡан. Шул уҡ исемдәге ҡала биләмәһенә инә.
| Печенга | |
| Байраҡ[d] | |
 |  |
 | |
| Рәсми атамаһы | Петсамо |
|---|---|
| Дәүләт |
 Рәсәй |
| Административ үҙәге | городское поселение Печенга[d][1], Печенгская волость[d], Печенгская волость[d] һәм Петсамо[d] |
| Административ-территориаль берәмек | городское поселение Печенга[d], Кольский уезд[d], Кемь өйәҙе, Печенгская волость[d], Кольско-Лопарская волость[d], Печенгская волость[d], Петсамо[d], Оулу[d], Лапландия[d], Мурманск өлкәһе һәм Печенгский район[d] |
| Сәғәт бүлкәте | UTC+3:00[d] |
| Халыҡ һаны |
3458 кеше (1959)[2], 2576 кеше (1970)[3], 2084 кеше (1979)[4], 2671 кеше (1989)[5], 2959 кеше (2002)[6], 2927 кеше (2009)[7], 3188 кеше (2010)[8], 3155 кеше (2011)[9], 3155 кеше (2012)[10], 3117 кеше (2013)[11], 3008 кеше (2014)[12], 2949 кеше (2015)[13], 2930 кеше (2016)[14], 2941 кеше (2017)[15], 3128 кеше (2018)[16], 3268 кеше (2019)[17], 3480 кеше (2020)[18], 2206 кеше (2021)[19], 2021 кеше (2023)[20] |
| Диңгеҙ кимәленән бейеклек | 5 метр |
| Майҙан | 150,55 км² |
| Почта индексы | 184410 |
 | |
| Урындағы телефон коды | 81554 |
 | |
 Печенга Викимилектә | |
Географияһы
үҙгәртергәПеченга йылғаһы буйында Мурманскиҙан 120 км төньяҡ-көнбайышта[21], Баренц диңгеҙенең Печенга иренендә урынлашҡан
Мурманск өлкәһенең янғын хәүефлеге янаған тораҡ пункттары исемлегенә индерелгән[22].
Тарих
үҙгәртергә
Иртә тарихы
үҙгәртергәПеченга районында саамдар йәшәгән.
Рәсәйҙә Печенга 1532—1533 йылда Новгород архиепискобы Макарий фатихаһы менән, преподобный Трифон Печенгский православие ҡорамын һәм Печенга йылғаһы янында Изге Троица хөрмәтенә монастырь төҙөгәс билдәле була. 1589 йылда шведтар монастырҙы емерә. Монастырь урынында преподобный Трифон сиркәүе төҙөлә.
Рәсәй империяһында Печенга Архангелогородский губернаһы составына инә, ә һуңыраҡ — Вологда губернаһы, Архангельск губерналары составында тора.
Финляндия составында
үҙгәртергәФинляндия хөкүмәте 1918 йылдың 15 майында Совет Рәсәйенә ҡаршы һуғыш иғлан итә, Печенга артабан Финляндияға тапшырыла (1920 йылғы Тарту килешеүе буйынса)[23][24][25][26]
1921 йылда районда никель ятҡылыҡтары табылған , 1934 йылда ул биш миллион тоннаға баһалана. 1935 йылда француз һәм канада компанияһы никель сығара башлай.
Совет-фин һуғышы 1939—1940
үҙгәртергәСовет-фин һуғышында (1939—1940 йй.), СССР Печенга районын баҫып ала, ләкин һуғыш бөткәс, уны, Рыбачий ярымутрауынан тыш, Финляндиға кире ҡайтара[27][28].
Бөйөк Ватан һуғышы
үҙгәртергә1941 йылда һуғыш башланғас, Печенга немец-фин ғәскәрҙәре тарафынан Мурманскиға һөжүм итеү өсөн ҡулланыла. Петсамо-Киркенесский операцияһы һөҙөмтәһендә 1944 йылда Ҡыҙыл Армия Печенганы баҫып ала һәм ваҡытлыса тыныслыҡ тураһында килешеү нигеҙендә, 1944 йылдың 19 сентябрендә Печенга РСФСР-ҙың Мурманск өлкәһенә инә.
Һуғыштан һуңғы һәм хәҙерге Печенга
үҙгәртергәРСФСР Юғары Советы Президиумы указы менән 27 ноябрь, 1945 йылда Печенга эшселәр ҡасабаһы тип үҙгәртелә. Ҡасаба совет ососронда хәрбиҙәр идаралығы аҫтында була.
1990-сы — 2000 йылда Печенга һәм яҡындағы ҡасабалар көрсөк кисерә.
Ҡасаба власы күптән тугел генә граждандар власть структураларына бирелә, әммә әлегә тиклем торлаҡ һәм көнкүреш биналарының күпселек өлөшө хәрбиҙәр ҡулында.
Билдәле кешеләр
үҙгәртергәПеченгала Советтар Союзы Геройы Владимир Басков (1913), америка актрисаһы Майла Нурми (1921), яҙыусы һәм рәссам Андрей Монастырский (1949) һәм Рәсәй Геройы Игорь Уразаев (1960) тыуған.
Печенга ҡасабаһының № 5 мәктәбендә рәсәй рок-музыканты, Рәсәйҙең халыҡ артисы Владимир Кузьмин уҡыған[29].
Иҫкәрмәләр
үҙгәртергә- ↑ ОКТМО (урыҫ)
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1959 года. Численность городского населения РСФСР, её территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1970 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1979 года Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу. (урыҫ) — Демоскоп Weekly.
- ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения РСФСР, ее территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу (урыҫ)
- ↑ Всероссийская перепись населения 2002 года. Численность населения субъектов Российской Федерации, районов, городских поселений, сельских населённых пунктов - райцентров и сельских населённых пунктов с населением 3 тысячи и более (урыҫ)
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по городам, посёлкам городского типа и районам на 1 января 2009 года (урыҫ)
- ↑ Всероссийская перепись населения 2010 года. Том 1 «Численность, размещение и возрастно-половой состав населения Мурманской области» (урыҫ)
- ↑ Мурманская область. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2009-2015 годов
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям. Таблица 35. Оценка численности постоянного населения на 1 января 2012 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2013 года. Таблица 33. Численность населения городских округов, муниципальных районов, городских и сельских поселений, городских населённых пунктов, сельских населённых пунктов (урыҫ) — Росстат, 2013. — 528 с.
- ↑ Таблица 33. Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2014 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2015 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2016 года (урыҫ) — 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2017 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2017.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2018 года (урыҫ) — М.: Росстат, 2018.
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2019 года (урыҫ)
- ↑ Численность населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2020 года (урыҫ)
- ↑ Итоги Всероссийской переписи населения 2020 года (по состоянию на 1 октября 2021 года) (урыҫ)
- ↑ Численность постоянного населения Российской Федерации по муниципальным образованиям на 1 января 2023 года (с учётом итогов Всероссийской переписи населения 2020 г.) (урыҫ) — Росстат, 2023.
- ↑ Мәғлүмәттәр буйынса Google Maps
- ↑ Мурманск өлкәһе тораҡ пункттар исемлеге раҫлау тураһында, хәүеф янағанда урман янғындарын
- ↑ И. Пыхалов Совет-фин һуғышы: еңеүҙәр йәки еңелеүҙәр? // Бөйөк һуғыш Оболгать. — М.: Яуза, Экс, 2005.
- ↑ В. грузинская Русь тышҡы сәйәсәт, 1000 йыл эсендә СССР һәм рәсәй исемдәре, даталар, факттар: В. II. Һуғыш һәм солох килешеүе. Кн.3: 1. xx быуаттың икенсе яртыһында Европа Белешмә. М., 1999
- ↑ Тышҡы сәйәсәттә ссср документ. Iii т. 1920 й. 1 июле — 1921 й. 18 мартында М., 1959
- ↑ Сеппялить Х . оккупанттар кеүек 1944 йылда финляндия 1941 // Төньяҡта. 1995. № 4-5
- ↑ Алексей Степанов. Инглиз-француз ген. план ссср һөжүм 39-4027.10.2008 2010 йыл 24 ғинуар архивланған.
- ↑ Вишлеть. О. В Операцияһы «Өйрәк». Лев троцкий үлтерелгән ни? 12.11.2008 (недоступная ссылка — история)
- ↑ И. Ганин. Мурманский календарь: 31 мая. От жизни в Мурманске у Кузьмина остались самые светлые воспоминания. Дата обращения: 11 сентябрь 2012. Архивировано 17 октябрь 2012 года.