Tataramon na Cuyonon
An Cuyonon saróng rehiyunal na tataramon na Bisaya na tinataram sa baybayon kan Palawan, asin sa mga isla nin Cuyo sa Filipinas.[2] An Cuyonon an lingua franca (tataramon na piggagamit sa pakikikomunika) kan provincia nin Palawan hanggan mabilis na uminabot an mga migrante na gikan sa Rehiyon Sur na Tagalog. 43% kan total na population kan Palawan kan kasagsagan kan 1980s piggagamit an Cuyonon bilan saindang tataramon. Kalaunan sa pan'adal na pigsagibo, buminabá an numero kan mga parataram ta tibaad sa paglangkaw kan mga parataram nin tataramon na Tagalog na imigrante gikan sa Luzon.
| Cuyonon | |
|---|---|
| Subong sa | Filipinas |
| Rehiyon | baybayon kan Palawan, mga isla nin Cuyo na natatangâ sa Palawan, asin Panay |
Subong na mga parataram | (120,000 pigbanggit 1990 sensus)[1] |
| Mga kodigo nin tataramon | |
| ISO 639-3 | cyo |
| Glotologo | cuyo1237 |
Pigklasipikar an tataramon na Cuyonon kan Summer Institute of Linguistics bilan parte o maibahan sa Katahawan na Filipino, Sulnopan na Bisaya, sub-grupong Kuyan. An pinakadakol nin parataram nakaistar sa mga grupo nin mga isla nin Cuyo, na kun saen natatangâ ining mahihiling sa Norteng Palawan asin isla nin Panay.
Simpleng mga pambati
baguhon- Marhay na Hapon - Mayad nga apon
- Marhay na banggi - Mayad nga gabi
- Kumusta ká? - Kumusta kaw?
- Marhay man/Maray man, ika? - Mayad da, ay ikaw?
- Marhay man, sa grasya kan kagurangnan - Kaloy' Dios mayad da.
- Dios Mabalos - Salamat
- Sain ka maduman? - Adin kaw mapakon?
- Anong piggigibo mo? - Anono imong ingbuwoat?
- Mayo man. - Ara ra.
- Dagos kamo. - Dayon kamo.
- Haloy takang dae nahiling. - Mabway kita reng ara agkita.
Komun na ekspresiyon
baguhon| Cuyonon | Kinaray-a | Tagalog | Katahawan na Bikol |
|---|---|---|---|
| Mayad nga temprano | Mayad nga aga | Magandáng umaga | Mar(h)ay na aga |
| Mayad nga ugtong adlaw | Mayad nga adlawon | Magandáng tanghalì | Mar(h)ay na udto |
| Mayad nga apon | Mayad nga hapon | Magandáng hapon | Mar(h)ay na hapon |
| Mayad nga sirem | Mayad nga sirum | Magandáng takipsilim | Mar(h)ay na banggi |
| Mayad nga gabi | Mayad nga gabi-i | Magandáng gabí | Mar(h)ay na banggi |
| Mayad nga adlaw | Mayad nga adlaw | Magandáng araw | Mar(h)ay na aldaw |
| Aruman | Sarum-an | Bukas | Sa-ága |
| Dominggo | Domingo | Linggo | Dominggo |
| Bulan | Bulan | Buwán | Bulan |
| Dagon | Tuig | Taón | Taon |
| Matamang salamat | (Duro/Raku) nga salamat | Maraming salamat | Diyos Mabalos |
| Ing gegegman ta kaw | Guinhigugma ta ikaw | Mahal kitá | Padangat taka, Padaba taka |
| Ing etekan ako kanimo | Ga-ugot takun kanimo | Naiinís akó sa iyo | Nasusuyá ako saimo |
| Een | Huod | Oo | Iyo |
| Beken/Indi | Indi/Bukon | Hindî | Dai |
| Amos | Dali ron | Tara na | (Madya, Mari, Mos) na |
| Maderep | Mapisan | Masipag | Mahigos, Maurop |
| Maambeng | Masadya | Masayá | Maugma |
| Masabor | Manamit | Masaráp | Masiram |
| Mabaskeg | Mabaskog | Malakás | Makusog |
| Ambog | Hambog | Mayabang | Hambogon |
| Kabos | Mango | Bobo | Bobo, Patal, Palpal |
| Engey | Buang/Buangit | Baliw | Bua, Kapay, Ribong |
| Bengel | Bungol | Bingí | Bungog |
| Maiseg | Maisog | Matapang | Maisog |
| Maluyo | Mahinay | Mabagal | Maluway |
| Tekagan/Biga-il | Biga-un/Bigatlan | Malandî | Gìtil, Durat |
| Yawâ | Yawa | Masama | Maraot |
| Buring | Higku/Buring | Dumi | Atî |
| Makurî | Mabudlay/Malisud | Mahirap | Masakit, Dipisil |
| Adlek | Hadluk | Takót | Takót |
| Lalaki | Lalaki | Lalaki | Lalaki |
| Babai' | Babayi | Babae | Babayi |
| Manong | Manong | Kuya | Kuya, Manoy |
| Manang | Manang | Ate | Ate, Manay |
| Matinlo kaw | Gwapa kaw | Maganda ka | Magayon ka |
| Gwapo kaw | Gwapo kaw | Pogi ka | Guwapo ka |
| Lebaan kaw | Ma-alwan kaw | Mabait ka | Mabuot ka |
| Pag-amblig | Halong/Mag-amlig | Magingat ka | Mag-ingat ka |
| Karawat | Sipal | Laro | Kawat |
| Tyo' | Ayam | Aso | Ayam, Ido |
| Kuti' | Kuti | Pusa | Ikos |
| Ambe | Balabaw | Daga | Kinô |
| Palamingko' | Lasga/Guyum | Langgam | Tanga |
| Kalag | Kalag | Kaluluwa | Kalag |
| Aso' | Aso | Usok | Asó |
| Tubig | Tubig | Tubig | Tubig |
| Ugbong | Babaw | Itaas | Itaas |
| Idalem | Idalum | Ilalim | Ibaba |
| Kwarta | Kwarta | Salapí | Kuwarta, Pirak |
| Sensilyo | Sinsilyo | Barya | Sensilyo, Bariya |
| Palengke | Mercado/Tienda | Pamilihan | Merkado/Sa(o)dán |
Mga parte kan lawas
baguhon| Cuyonon | Kinaray-a | Katahawan na Bikol |
|---|---|---|
| Ulo | Ulo | Payo |
| Mata | Mata | Mata |
| Buk | Buhok | Buhok |
| Irong | Irong | Dungô |
| Talingâ | Talinga | Talinga |
| Bibig | Bibig | Ngábil |
| Bâbâ | Baba | Ngusò, Ngimot |
| Ipën | Unto | Ngipon |
| Èyen | Yahun | Pisngi |
| Daí | Dahi | Angog |
Mga Toltolan
baguhon- ↑ Cuyonon sa Ethnologue (18th ed., 2015)
- ↑ Palawan Tourism Council. Accessed August 28, 2008.
Mga panluwas na Takod
baguhon- Cuyonon Language and Culture Project Archived 2009-09-03 at the Wayback Machine., cuyonon.org
- Linguistic map of the Philippines
- Linguistic map of the Philippines
- Linguistic map of the Philippines
Sarong tamboan ining artikulo patungkol sa mga tataramon na Austronesyo. Makakatabang ka sa Wikipedya sa pagpoon kaining pahina.