Львоў

	Львоў; лац. Ĺvoŭ
	укр. Львів
Герб Львова	Сьцяг Львова
Першыя згадкі:	1256
Места з:	1256
Магдэбурскае права:	1356
Краіна:	Украіна
Вобласьць:	Львоўская
Тэрытарыяльная грамада:	Львоўская меская грамада
Мэр:	Андрэй Садавы
Плошча:	182,01 км²
Вышыня:	289 м н. у. м.
Насельніцтва
колькасьць:	726 772 чал. (2018)
шчыльнасьць:	3993,03 чал./км² (2018)
нацыянальны склад:	украінцы — 88,1%; расейцы — 8,9%; палякі — 0,9%; беларусы — 0,4% (2001)
Часавы пас:	UTC+2
летні час:	UTC+3
Тэлефонны код:	+380 32(2)
Паштовы індэкс:	79000
КОАТУУ:	4610100000
Нумарны знак:	BC / 14
Геаграфічныя каардынаты:	49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д.Каардынаты: 49°50′33″ пн. ш. 24°1′56″ у. д. / 49.8425° пн. ш. 24.03222° у. д.
	Львоў на мапе Ўкраіны ± Львоў
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.city-adm.lviv.ua

Львоў (па-ўкраінску: Львів, L'wiw) — горад абласнога падпарадкаваньня на захадзе Ўкраіны, на рацэ Полтва, адміністрацыйны цэнтар Львоўскай вобласьці, нацыянальна-культурны і адукацыйна-навуковы асяродак краіны, буйны прамысловы цэнтар і транспартны вузел, лічыцца сталіцай Галічыны і Заходняй Украіны. Па колькасьці насельніцтва — сёмы горад краіны.

Львоў заснаваны каралём Данілам Раманавічам(uk) у сярэдзіне XIII стагодзьдзя. Каля 1272 году горад стаў сталіцай Галіцка-Валынскага княства. У эпоху Сярэднявечча Львоў быў важным гандлёвым цэнтрам. За аўстрыйскім панаваньнем горад становіцца цэнтрам украінскага і польскага нацыянальна-вызваленчых рухаў. Пасьля распаду Аўстра-Вугоршчыны быў сталіцай Заходнеўкраінскай народнай рэспублікі. Да Другой сусьветнай вайны належаў Польшчы, паводле Пакта Молатава-Рыбэнтропа прыяднаны да Ўкраінскай ССР.

Гістарычны цэнтар Львова занесены ў сьпіс Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО. У горадзе знаходзіцца найбольшая колькасьць помнікаў архітэктуры ва Ўкраіне^[3]. У 2009 годзе Львову прысвоена званьне Культурнай сталіцы Ўкраіны^[4]. Горад пэрыядычна займае лідарныя месцы ў рэйтынгах турыстычнай і інвэстыцыйнай прывабнасьці^[5]^[6]^[7].

У 2012 годзе быў адным з чатырох гарадоў Украіны, якія прымалі чэмпіянат Эўропы па футболе.

Назва

Назву «Львоў» горад атрымаў у гонар князя Льва Данілавіча, сына заснавальніка Львова Данілы Галіцкага. На працягу сваёй гісторыі Львоў ні разу не мяняў назвы. На мовах народаў, пакінуўшых заўважны культурны сьлед у жыцьці гораду, Львоў гучыць так: украінскаю — Львів, польскаю — Lwów, расейскаю — Львов, нямецкаю — Lemberg, ідыш — לעמבערג (Лембэрґ), лацінаю — Leopolis, армянскаю — Լվով (Львов), крымскататарскаю — İlbav (Ільбав).

Адносна Львова традыцыйна ўжываецца шмат эпітэтаў. Распаўсюджанай зьяўляецца назва «Горад Лева» ці як «Горад львоў», «Горад сьпячых львоў», «Каралеўскі горад», «Сталіца Галічыны», «Пэрліна кароны Эўропы», «Горад-музэй», «Украінскі П’емонт», «Маленькі Парыж», «Маленькая Вена», «Бандэрштад», «Культурная сталіца Ўкраіны» і іншыя.

Сымболіка

Лягатып Львова

Афіцыйна зацьверджаным сымбалямі Львова зьяўляецца герб, вялікі герб, харугва Львоўскай гарадзкой рады і лягатып. Статут Львова сымбалямі гораду таксама вызначае назвы або выявы архітэктурных і гістарычных помнікаў^[8].

Асновай гербу Львова зьяўляецца пячатка галіцка-валынскіх князёў — каменная брама з трыма вежамі, празь якія крочыць залаты леў. Вялікі герб Львова — гэта шчыт з гербам гораду, увянчаны срэбнай каронай з трыма вежкамі, які трымаюць леў з аднаго боку і сярэднявечны ваяр зь іншага. Сьцягам Львову зьяўляецца сіняе квадратнае палотнішча з выявай гарадзкога гербу, абрамленая ліштвой, якая складаецца з жоўтага і сіняга роўнабаковага трыкутніка па краях. Лягатыпам Львову зьяўляецца выява пяці рознакаляровых вежаў (зьлева — направа): званіцы Армянскай царквы, вежы Карнякта, гарадзкой ратушы, вежы Лацінскай катэдры, званіцы кляштару бэрнардынаў і надпіс (дэ-факта дэвіз гораду) «Львоў адкрыты для сьвету» пад імі^[9]. Да 1939 году афіцыйным дэвізам было лацінскае выслоўе «Semper fidelis» (Заўсёды верны), аднак пасьля Другой сусьветнай вайны Гэты дэвіз не знайшоў афіцыйнага зацьверджаньня.

З XVII стагодзьдзя патронам Львова лічыўся сьвяты Ян з Дуклі. Сёньня заступнікам гораду зьяўляецца сьвяты Юры (Георгі Пераможац). Да дня яго памяці, у першую нядзелю траўня, адзначаецца як Дзень гораду. Сярод паважаных львавянамі гарадзкіх сьвятаў таксама Дзень сьцяга (3 красавіка, на памяць пра 3 красавіка 1990 году, калі за 16 месяцаў да абвяшчэньня незалежнасьці Ўкраіны на львоўскай ратушы быў узьняты сіня-жоўты сьцяг)і Дзень лістападаўскага чыну (1 лістапада; у памяць аб лістападаўскім перавароце, калі ў ноч на 1 лістапада 1918 году Львоў быў абвешчаны сталіцай Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі). 27 ліпеня ў Львове дзень жалобы па ахвярам Скнілаўскай авіякатастрофы.

Горад Львоў зьяўляецца кавалерам ордэна Virtuti Militari^[10], высокай ваеннай узнагароды Польшчы, і Ордэна Леніна^[11], адной з вышэйшых узнагарод Савецкага Саюзу.

Транспарт

Асноўным відам грамадзкага транспарту ёсьць вузкакалейны трамвай^[12].

Геаграфія

Знаходзіцца прыкладна за 80 км ад мяжы з Польшчай і за 469 км на захад ад Кіева.

Гісторыя

Сярэднявечча

Князь Леў Данілавіч на тле Львова. Партрэт XVII стагодзьдзя

Мяркуецца, што Львоў быў заснаваны князем Данілам Галіцкім у гонар свайго сына Льва Данілавіча. Першая пісьмовая згадка пра горад датуецца 1256 годам. Яна ўтрымліваецца ў Галіцка-Валынскім летапісе.

Пасьля сьмерці Даніла, князь Леў перанёс у Львоў сталіцу Галіцка-Валынскай дзяржавы. Пасьля 1303 году, Львоўская япархія была ператвораная ў асобную мітраполію Канстантынопальскага патрыярхату. У 1340 годзе Львоў быў заваяваны Каралеўствам Польскім, аднак мясцовыя баяры зрынулі польскія ўлады і ўтварылі незалежную баярскую рэспубліку. У 1349 годзе польскі кароль Казімер III Вялікі зноў усталёўвае ўладу над Львовам, даўшы гораду статус сталіцы Рускага каралеўства — аўтаномнай адміністрацыйнай адзінкі Польшчы. У 1356 годзе гораду было падараванае Магдэбурскае права. У 1378 годзе Львоў разам з усёй Галічынай перайшоў пад уладу Вугоршчыны. Вугорскае панаваньне доўжылася 9 гадоў, пасьля чаго польскія войска пад кіраўніцтвам каралевы Ядзьвігі зноў захапілі горад, які стаў адміністрацыйным цэнтрам Рускага ваяводзтва.

Новы час

Панарама гораду, 1618 год

У Новы час Львоў застаецца апорай праваслаўя — тут дзейнічае праваслаўнае брацтва і грэка-славянская школа. У 1661 годзе ў горадзе была заснаваная калегія езуітаў — прататып Львоўскага ўнівэрсытэту. У першай палове XVIII стагодзьдзя Львоў становіцца найбуйнейшым горадам Украіны (з насельніцтвам 25-30 тыс. чалавек).

У гэты пэрыяд Львоў перажыў аблогу Багдана Хмяльніцкага, адкупіўся ад турак у 1672 годзе і быў узяты толькі раз — швэдзкімі войскамі. Для наладжваньня сумесных дзеяньняў супраць Карла XII у 1707 годзе ў Львоў прыяжджаў цар Пётар I.

У 1772 годзе Львоў адышоў у склад Аўстрыйскай імпэрыі, стаўшы сталіцай кароннай зямлі — Каралеўства Галіцыі і Ладамэрыі. Аўстрыйская ўлада зьнесла гарадзкія сьцены, чым заахвоціла горад да разьвіцьця і разрастаньня. Горад адначасова быў цэнтрам украінскага і польскага вызваленчых рухаў.

Паміж дзьвюма сусьветнымі войнамі

Падчас Першай сусьветнай вайны Львоў быў акупаваны Расейскай імпэрыяй. У ноч з 31 кастрычніка на 1 лістапада 1918 году ў горадзе адбыўся Лістападаўскі чын, які прывёў да ўтварэньня Заходне-ўкраінскай Народнай Рэспублікі са сталіцай у Львове. Зь першых дзён існаваньня новаўтвораная Польская дзяржава абвясьціла вайну ЗУНР: Львоў быў захоплены польскімі войскамі ўжо 21 лістапада, горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскага ваяводзтва.

У 1939 годзе паводле пакту Молатава-Рыбэнтропа Львоў увайшоў у склад Савецкага Саюзу, а менавіта, Украінскай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Горад стаў адміністрацыйным цэнтрам Львоўскай вобласьці. У чэрвені 1941 году Львоў быў акупаваны нацысцкімі войскамі Гітлера. 30 чэрвеня Арганізацыя Ўкраінскіх Нацыяналістаў абвясьціла ў Львове Акт аднаўленьня Ўкраінскай дзяржавы, аднак гэтая ініцыятыва наткнулася на незадаволенасьць нямецкай адміністрацыі і яе ініцыятары былі арыштаваныя. 27 ліпеня 1944 году Чырвоная Армія заняла Львоў.

Савецкі пэрыяд

Пры савецкім пэрыядзе ў горадзе і ваколіцах дзейнічаў магутны нацыянальна-вызваленчы супраціў. Таму 27 сьнежня 1946 году Камітэт дзяржаўнай бясьпекі заснаваў Львоўскую школу падрыхтоўкі апэратыўных працаўнікоў.

Сучаснасьць

У 1991 годзе Львоў увайшоў у склад незалежнай Украіны.

Гістарычны цэнтар

Ансамбль гістарычнага цэнтру Львова займае цэнтральную тэрыторыю гораду, якая занесеная ў Сусьветную спадчыну ЮНЭСКО.

На 22-й канфэрэнцыі Камітэту Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКО, які праходзіў у Кіёта (Японія) з 30 лістапада па 5 сьнежня 1998 году, Львоў быў прыняты ў Сусьветную спадчыну.

Тэрыторыя ансамблю гістарычнага цэнтру складаецца з 120 га старажытнарускай і сярэднявечнай часткі гораду, а таксама тэрыторыі сабора Сьвятога Юра на Сьвятаюрскай гары. Буфэрная зона Ансамблю гістарычнага цэнтру вызначана межамі гістарычнага арэалу і складае каля 3000 га.