E (літара)
E, e (э; курсіў: E e) — 10-я літара беларускага лацінскага альфабэту[1][2][3][4], 5-я літара базавага лацінскага альфабэту. Гэтая літара выкарыстоўваецца часьцей за астатнія ўва многіх мовах, напрыклад у чэскай, дацкай, нідэрляндзкай, ангельскай, францускай, нямецкай, вугорскай, лацінскай, латыскай, нарвэскай, гішпанскай і швэдзкай[5][6][7][8][9].
| Літара лацінкі E | |
| Ee | |
| Выява  | |
| ◄ A B C D E F G H I ► | |
| Зьвесткі | |
|---|---|
| Тып | асноўная лацінка, альфабэтны; |
| Гук | [e], [e̞], [ɛ], [ə], [ɪ~i], [ɘ], [ʲe], [h] |
| Назва ў Юнікодзе | latin capital letter e
latin small letter e |
| Юнікод | E: U+0045 e: U+0065 |
| HTML | E: E, E e: e, e |
| UTF-16 | E: 0x45 e: 0x65 |
| URL-код | E: %45 e: %65 |
| усе сымбалі · лацінка · кірыліца · грэцкія · дыякрытыкі · валюты · дапамога | |
У лацінскім альфабэце мае назву «э». Такую ж ці прыкладна такую назву гэтая літара мае ў нямецкай, францускай, італьянскай, гішпанскай і многіх іншых мовах. Але ў ангельскім альфабэце гэтая літара мае назву [iː].
У адыгейскім лацінскім альфабэце 1918 году ў літары была загалоўная форма 
[10].
Гісторыя
рэдагаваць| Эгіпэцкі герогліф qʼ |
Протасэміцкае | Протакананіцкае
хілул |
Фінікійскае He |
Этрускае E |
Грэцкі Эпсылён |
Лацінскае / Кірылічнае E | ||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|
|
|
|
|
|
Характарыстыка
рэдагаваць| Ee Ee Ee Ee | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Назва па-беларуску: э. Код НАТО: Echo (/ˈɛxəʊ/, [эха]). Азбука Морзэ: · | |||||||||
Шрыфт Брайля |
 Сэмафорная азбука |
 Сьцягі міжнароднага збору сігналаў |
 Амслэн | ||||||
У розных мовах
рэдагаваць
Беларусь адзначана на мапе, бо ў беларускае мовы ёсьць лацінскі альфабэт.
Беларуская мова
рэдагавацьУ беларускай мове літара ⟨e⟩ выкарыстоўваецца ў лацінскім альфабэце й вымаўляецца таксама, як і кірылічная літра ⟨э⟩[1].
Кірылічная ⟨э⟩ перадаецца праз je, ie, e[1].
Нягледзячы на тое, што ў сярэднеангельскім напісаньні выкарыстоўвалася ⟨e⟩ для абазначэньня доўгага й кароткага /e/, вялікі зрух галосных зьмяніў доўгі /eː/ (як у «me» або «bee») на /iː/, а кароткі /ɛ/ (як у «met» або «bed») заставаўся галосным сярэдняга лiку. У іншых выпадках літара маўчыць, як правіла, у канцы словаў, такіх як queue.
Мадыфікацыі ⟨e⟩
рэдагавацьДыякрытычныя знакі
рэдагавацьĔ ĕ Ḝ ḝ Ȇ ȇ Ê ê Ê̄ ê̄ Ê̌ ê̌ Ề ề Ế ế Ể ể Ễ ễ Ệ ệ Ẻ ẻ Ḙ ḙ Ě ě Ɇ ɇ Ė ė Ė́ ė́ Ė̃ ė̃ Ẹ ẹ Ë ë È è È̩ è̩ Ȅ ȅ É é É̩ Ē ē Ḕ ḕ Ḗ ḗ Ẽ ẽ Ḛ ḛ Ę ę Ę́ ę́ Ę̃ ę̃ Ȩ ȩ E̩ e̩ ᶒ ⱸ[11]
Лігатуры
рэдагавацьІншыя формы[12][13][14]
рэдагаваць- U+1D07 ᴇ latin letter small capital e
- U+1D08 ᴈ latin small letter turned open e
- U+1D31 ᴱ modifier letter capital e
- U+1D32 ᴲ modifier letter capital reversed e
- U+1D49 ᵉ modifier letter small e
- U+1D4B ᵋ modifier letter small open e
- U+1D4C ᵌ modifier letter small turned open e
- U+2C7B ⱻ latin letter small capital turned e
- U+AB32 ꬲ latin small letter blackletter e
- U+AB33 ꬳ latin small letter barred e
- U+AB34 ꬴ latin small letter e with flourish
- ℮
Іншыя значэньні
рэдагаваць- абазначае:
- абазначае:
- E — літарная назва пятага тону нашай асноўнай гамы[8][16];
- E — назва ноты Мі, паводле літарнай сыстэмы[17][18];
- Е — назва першай струны ці квінты на скрыпцы й ніжняй струны на басэтлі[17].
Іншае
рэдагавацьКрыніцы
рэдагаваць- ^ а б в J. H. Alfabet // Лемантар для школаў і хатняга навучаньня. — Нью-Ёрк, ЗША: выд. Zaranka, 1964. — С. 53. — 97 с.
- ^ Ян Станкевіч // Лемантар пераходны з лацініцы на кірыліцу, 1943 год
- ^ Як правільна пісаць беларускай лацінкай? // Наша Ніва
- ^ Лацінка // Тры алфавіты беларускай мовы
- ^ Letter frequencies Архіўная копія ад 2008-05-09 г.
- ^ Relative Frequencies of Letters in General English Plain text Cryptographical Mathematics. Central College. Архіўная копія ад 2008-07-08 г.
- ^ Frequency of Occurrence of Letters in Spanish. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-05-11 г.
- ^ Frequency of Occurrence of Letters in French. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2008-03-12 г.
- ^ Frequency of Occurrence of Letters in German. Santa Cruz Public Libraries. Архіўная копія ад 2012-06-28 г.
- ^ М. И. Исаев. Языковое строительство в СССР. — М.: «Наука», 1979. — С. 180—191. — 352 с. — 2650 экз. (рас.)
- ^ Constable, Peter (2004-04-19). «L2/04-132 Proposal to add additional phonetic characters to the UCS» (PDF)
- ^ Everson, Michael; et al. (2002-03-20). «L2/02-141: Uralic Phonetic Alphabet characters for the UCS» (PDF).
- ^ Everson, Michael; Dicklberger, Alois; Pentzlin, Karl; Wandl-Vogt, Eveline (2011—06-02). «L2/11-202: Revised proposal to encode „Teuthonista“ phonetic characters in the UCS» (PDF).
- ^ Ruppel, Klaas; Rueter, Jack; Kolehmainen, Erkki I. (2006—04-07). «L2/06-215: Proposal for Encoding 3 Additional Characters of the Uralic Phonetic Alphabet» (PDF)
- ^ Абазначэньне паходзіць з трактата Джэймза Максвэла James Clark Maxwell, «A Treatise on Electricity and Magnetism Clarendon». — Oxford, 1904. Тэарэтык электрамагнетызму называў велічыні ў сваіх раўнаньнях па алфавіце: A, B, C, D, E, F, G, H. У гэтай пасьлядоўнасьці A было вэктарным патэнцыялам, З — токам, B — вэктарам магнітнай індукцыі, D — вэктарам электрычнай ідукцыі, а H — напружанасьцю магнітнага поля. Падрабязнае тлумачэньне па спасылцы
- ^ E // Музыкальный словарь : в 3 т. / сост. Х. Риман; доп. русским отделом при сотруд. П. Веймарна и др.; пер. и все доп. под ред. Ю. Д. Энгеля. — пер. с 5-го нем. изд. — Москва—Лейпциг : изд. Б. П. Юргенсона, 1904. (рас.)
- ^ а б E // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона : в 86 т. (82 т. и 4 доп.). — СПб., 1890—1907. (рас.)
- ^ Ми // Большая советская энциклопедия : в 66 т. (65 т. и 1 доп.) / гл. ред. О. Ю. Шмидт. — М. : Советская энциклопедия, 1926—1947. (рас.)