Вязьма

	Вязьма; лац. Viaźma
	; Спаская вежа
Герб Вязьмы	Сьцяг Вязьмы
Першыя згадкі:	1239
Краіна:	Расея
Суб’ект фэдэрацыі:	Смаленская вобласьць
Раён:	Вяземскі
Плошча:	44 км²
Вышыня:	240 м н. у. м.
Насельніцтва (2009)
колькасьць:	54 874 чал.
шчыльнасьць:	1247,14 чал./км²
Часавы пас:	UTC+3
Тэлефонны код:	+7 48131
Паштовы індэкс:	215100
Нумарны знак:	67
Геаграфічныя каардынаты:	55°12′37″ пн. ш. 34°17′6″ у. д. / 55.21028° пн. ш. 34.285° у. д.Каардынаты: 55°12′37″ пн. ш. 34°17′6″ у. д. / 55.21028° пн. ш. 34.285° у. д.
	Вязьма на мапе Расеі Вязьма
	Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
	http://www.mgorv.ru/

Гэтая назва мае некалькі сэнсаў. Калі вас цікавяць іншыя сэнсы, глядзіце таксама Вязьма (неадназначнасьць).

Вя́зьма — места ў Смаленскай вобласьці Расеі, на рацэ Вязьме. Адміністрацыйны цэнтар Вяземскага раёну. Насельніцтва на 2009 год — 54 874 чал. Знаходзіцца за 165 км на ўсход ад Смаленску; чыгуначны вузел з кірункамі на Бранск, Смаленск, Маскву, Таржок. Катайконімы^(be): вязьмі́ч, вязьмі́чка, вязьмічы́.

Гісторыя

1239: першы ўспамін пра Вязьму ў зьвязку з выхадам са Смаленскага княства і ўтварэньнем удзельнага Вяземскага княства^[1].
XIII—XIV стст.: важны гандлёвы і стратэгічны цэнтар у Волга-Днепра-Оцкім міжрэччы.
кан. XIV ст.: на Вязьму пашырыўся ўплыў Смаленскага княства.
1403: у складзе Вялікага Княства Літоўскага; захавала статус цэнтру ўдзельнага княства, аднак у вайсковых адносінах падпарадкоўвалася Смаленску.
1406, 1408, 1445: няўдалыя напады на места маскоўскіх войскаў^[2].
1492/93: маскоўскія войскі захапілі Вязьму^[2].
1611—1613, 1617 і 1634: места займалі войскі Рэчы Паспалітай.
1-я пал. ХVІІ ст.: засталася ў складзе Маскоўскай дзяржавы.
1632: на загад маскоўскага цара Міхаіла Фёдаравіча ў Вязьме збудавалі ўмацаваны Вялікі ніжні горад.
21 кастрычніка 1654 — 10 лютага 1655: часовая рэзыдэнцыя маскоўскага цара.
1708: цэнтар павету Смаленскай губэрні.
22 кастрычніка 1812: у расейска-францускую вайну каля Вязьмы армія Напалеона атрымала паразу ад расейцаў.
сяр. ХІХ ст.: буйны гандлёвы цэнтар.
7 кастрычніка 1941 — 12 сакавіка 1943: знаходзілася пад нямецкай акупацыяй.

Насельніцтва

Бітва пад Вязьмай (1812)

XIX стагодзьдзе: 1860 год — 10 381 чал.^[3]; 1897 год — 15,7 тыс. чал.
XX стагодзьдзе: 1926 год — 20,8 тыс. чал.; 1959 год — 34,1 тыс. чал.^[4]; 1970 год — 44 тыс. чал.^[5]; 1992 год — 59,9 тыс. чал.^[6]
XXI стагодзьдзе: 2009 год — 54 874 чал.

Эканоміка

У Вязьме працуюць заводы — машынабудаўнічы, гарбарны, графітавых вырабаў, а таксама льнокамбінат, касмэтычны цэх «Лавісаль», плястык-цэнтар, горна-ўзбагачальны камбінат.

Славутасьці

У месьце дзейнічае Вяземскі гістарычна-краязнаўчы музэй.

Багародзіцкая царква
Іаана-Прадцечанскі манастыр (XVII ст.)
Спаская вежа Вяземскай крэпасьці (XVII ст.)
Царква Сьв. Тройцы (XVII ст.)
Царква Сьв. Спаса (1783)
Увядзенская царква

Галерэя

Увядзенская царква
Іаана-Прадцечанскі манастыр
Царква Сьв. Тройцы
Багародзіцкая царква

Асобы

Анатоль Папанаў (1922—1987) — савецкі актор
Мікалай Плотнікаў (1897—1979) — савецкі актор, рэжысэр, пэдагог
Аляксандар Ружанцоў (1893—1966) — беларускі вайсковы дзяяч, пісьменьнік, бібліёграф
Юры Янаў (1931—1966) — савецкі лётнік

Крыніцы

^ Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 472
^ ^а ^б Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 473
^ Wiaźma // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 273
^ Вязьма // Историческая энциклопедия. В 16 т. — М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1973—1982.
^ Вязьма // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.
^ Вязьма // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

Літаратура

Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 1: Абаленскі — Кадэнцыя. — 684 с. — ISBN 985-11-0314-4
Wiaźma // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 273—274

Вонкавыя спасылкі

Вязьма — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Афіцыйны сайт места Вязьма (рас.)

[1] Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 472

[evkl473-2] а ^б Віктар Цемушаў. Вязьма // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 473

[3] Wiaźma // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom XIII: Warmbrun — Worowo. — Warszawa, 1893. S. 273

[4] Вязьма // Историческая энциклопедия. В 16 т. — М.: Издательство «Советская энциклопедия», 1973—1982.

[5] Вязьма // Большая советская энциклопедия, 3-е изд.: в 30 т. / Гл. ред. А.М. Прохоров. — М.: Сов. энциклопедия, 1969—1978.

[6] Вязьма // Большой энциклопедический словарь / Гл. ред. В. П. Шишков. — М.: НИ «Большая Российская энциклопедия», 1998. — 640 с.: ил. ISBN 5-85270-262-5.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]