Эдўін Габл

Эдўін Габл
	Эдўін Габл
	Edwin Hubble
Дата нараджэньня	20 лістапада 1889[…]
Месца нараджэньня	Маршфілд, Мізуры, ЗША
Дата сьмерці	28 верасьня 1953[…] (63 гады)
Месца сьмерці	Сан-Марына, Каліфорнія, ЗША
Прычына сьмерці	silent stroke[d] і інсульт
Месца пахаваньня	невядома;
Месца вучобы	Чыкагаўскі ўнівэрсытэт; Каралеўскі каледж[d]; Wheaton Warrenville South High School[d];
Занятак	астраном, астрафізык, касмоляг
Навуковая сфэра	астраномія
Месца працы	Ерская абсэрваторыя, Маўнт-Ўілсанская абсэрваторыя
Вядомы як	аўтар Закону Габла
Сябра ў	Амэрыканскае філязофскае таварыства[d] і Нацыянальная акадэмія навук ЗША
Навуковая ступень	доктар тэхнічных навук[d]
Навуковы кіраўнік	Edwin Brant Frost[d]
Узнагароды	Мэдаль Кэтрын Брус, стыпэндыя Родса
Подпіс
	Эдўін Габл у Вікісховішчы

Эдўін Паўэл Габл (па-ангельску: Edwin Powell Hubble, 20 лістапада 1889, Маршфілд, Мізуры, ЗША — 28 верасьня 1953, Сан-Марына, Каліфорнія, ЗША) — амэрыканскі астраном. У 1914—1917 гадах працаваў у Еркскай абсэрваторыі, з 1919 году — у абсэрваторыі Маўнт-Ўілсан. Чалец Нацыянальнай акадэміі навук у Вашынгтоне з 1927 году.

Грунтоўна зьмяніў разуменьне Сусьвету, пацьвердзіўшы існаваньне іншых галяктык, а ня толькі нашай. Таксама разглядаў ідэю аб тым, што велічыня эфэкту Доплера, у дадзеным выпадку званым «чырвонае зрушэньне», назіранага ў сьветлавым спэктары выдаленых галяктык, узрастае прапарцыйна адлегласьці да той ці іншай галяктыкі ад Зямлі. Гэтая прапарцыйная залежнасьць стала вядомая як Закон Габла, на два гады раней гэта ж адкрыцьцё зрабіў бэльгійскі навуковец Жорж Лемэтр. Інтэрпрэтацыя чырвонага зрушэньня як доплераўскага эфэкту была раней прапанаваная амэрыканскім астраномам Вэста Слайфэрам, чыімі дадзенымі карыстаўся Эдўін Габл. Аднак Эдўін Габл ўсё ж сумняваўся ў інтэрпрэтацыі гэтых дадзеных, што прывяло да стварэньня тэорыі мэтрычнага пашырэньня прасторы (анг. Metric expansion of space), якое складаецца ў амаль аднастайным і ізатропным пашырэньні касьмічнай прасторы ў маштабах усяго Сусьвету.

Асноўныя працы Эдўіна Габла прысьвечаны вывучэньню галяктык. У 1922 годзе ён прапанаваў падпадзяліць назіраныя туманнасьці на галяктыкі й газа-пылавыя туманнасьці. У 1924—1926 гадох выявіў на фатаздымках некаторых бліжэйшых галяктыкаў зоркі, зь якіх яны складаюцца, чым даказаў, што яны ўяўляюць сабой зорныя сыстэмы, як то наш Млечны Шлях. У 1929 годзе выявіў залежнасьць паміж чырвоным зрушэньнем галяктык і адлегласьцю да іх. У 1935 годзе адкрыў астэроід №1373, названы ім «Цынцынаці» (1373 Цынцынаці).

У гонар Габла названы астэроід №2069, адкрыты ў 1955 годзе (2069 Габл), а таксама знакаміты касьмічны тэлескоп «Габл», выведзены на арбіту ў 1990 годзе.

Біяграфія

Эдўін Габл нарадзіўся ў сям’і страхавога кіраўніка Джона Паўэла Габла й Вірджыніі Ліі Джэймз, у горадзе Маршфілд, штат Мізуры. У 1900 годзе яны пераехалі ў горад Ўітан, штат Іліной. У раньнія гады, Эдўін Габл быў больш вядомы сваімі атлетычнымі заслугамі, чым інтэлектуальнымі, хоць і атрымліваў цалкам добрыя ацэнкі па ўсіх прадметах у школе, за выключэньнем бадай што граматыцы. Ён сем разоў займаў першае месца й адзін раз трэцяе (у 1906 годзе) у школьных спаборніцтвах сярод старэйшых клясаў па лёгкай атлетыцы. У тым жа годзе ён усталяваў рэкорд па скачках у вышыню сярод старшаклясьнікаў штату Іліной. Іншым ягоным захапленьнем была рыбная лоўля нахлыстам, а таксама аматарскі бокс.

Эдўін Габл вучыўся ў Чыкагаўскім унівэрсытэце, дзе сканцэнтраваўся на матэматыцы, астраноміі, філязофіі, што дало яму ступень бакаляўра ў 1910 годзе. Ён таксама быў чальцом студэнцкага аб’яднаньня пад назвай Капа Сыгма (анг. Kappa Sigma Fraternity), і ў 1948 годзе быў названы «чалавекам года» Капы Сыгмы. Тры гады ён правучыўся ў Каралеўскім каледжы (анг. The Queen's College)—- адным са складовых каледжаў пры Оксфардзкім унівэрсытэце ў Ангельшчыне, куды быў прыняты пасьля атрыманьня ступені бакаляўра й стаўшы адным зь першых уладальнікаў стыпендыі Родса Оксфардзкага ўнівэрсытэту. У каледжы Эдўін першапачаткова вывучаў юрыспрудэнцыю замест навукі (якую ён паабяцаў вывучаць свайму памерламу бацьку), а затым дадаў вывучэньне літаратуры й гішпанскай мовы, што дало яму магчымасьць атрымаць акадэмічную ступень магістра. Некаторыя ягоныя набытыя брытанскія манеры й стыль адзеньня засталіся зь ім на ўсё жыцьцё, якія часам раздражнялі амэрыканскіх калегаў.

Крыніцы

^ https://web.archive.org/web/20110630015230/http://hubble.nasa.gov/overview/hubble_bio.php
^ ^а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
^ HUBBLE EDWIN POWELL // Encyclopædia Universalis (фр.) — Encyclopædia Britannica, 1968.
^ Хаббл Эдвин Пауэлл (рас.) / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.
^ Edwin Powell Hubble // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)
^ Find a Grave (анг.) — 1996.
^ ^а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.
^ NNDB (анг.) — 2002.

Вонкавыя спасылкі

Эдўін Габл — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Эдўін Габл на сайце peoples.ru

[_8cda1dac2faea363-1] ttps://web.archive.org/web/20110630015230/http://hubble.nasa.gov/overview/hubble_bio.php

[_37921b4116de2e69-2] а ^б MacTutor History of Mathematics archive — 1994.

[_925038c01244e863-3] HUBBLE EDWIN POWELL // Encyclopædia Universalis (фр.) — Encyclopædia Britannica, 1968.

[_411d8a0d5d981af6-4] Хаббл Эдвин Пауэлл (рас.) / под ред. А. М. Прохорова — 3-е изд. — Москва: Советская энциклопедия, 1969.

[_c8b240c0a174cca7-5] Edwin Powell Hubble // Энцыкляпэдыя Бракгаўза (ням.)

[_de652a6c93010e71-6] Find a Grave (анг.) — 1996.

[_2a42ddc90b6cd75a-7] а ^б Матэматычная генеалогія (анг.) — 1997.

[_62613469a67352a0-8] NNDB (анг.) — 2002.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]