Агамемнан
Агаме́мнан (стар.-грэч.: Ἀγαμέμνων) — у старажытнагрэчаскай міфалогіі[5] цар мікенскі, сын мікенскага цара Атрэя[6] і Аэропы (або Плісфена і Клеолы[7], ці Плісфена і Аэропы[8]) і брат Менелая, муж Клітэмнестры, адзін з найгалоўных герояў старажытнагрэчаскага нацыянальнага эпаса — «Іліяды» Гамера.
| Агамемнан | |
|---|---|
| стар.-грэч.: Αγαμέμνονας | |
 | |
| Міфалогія | старажытнагрэчаская міфалогія |
| Пол | мужчынскі пол |
| Бацька | Атрэй[1] |
| Маці | Aerope[d] |
| Браты і сёстры | Менелай[1], Anaxibia[d] і Astyoche[d] |
| Жонка | Клітэмнестра |
| Дзеці | Арэст (міфалогія)[1][2], Іфігенія[3], Хрысафеміда[1], Электра, Laodice[d][1], Iphianassa[d][1][4], Teledamus[d], Chryses[d], Pelops[d], Halaesus[d] і Hyperion[d] |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Пасля забойства бацькі, Атрэя, пляменнікам Эгісфам, сынам Тыеста, Агамемнан разам з братам бег у Спарту, дзе шукаў прытулку ў Тындарэя[9]. Тут браты ажаніліся з дачкамі спартанскага цара Тындарэя, Агамемнан на Клітэмнестры, Менелай на — Алене. Па смерці Тындарэя, прастол перайшоў да Менелая. З дапамогай брата, Агамемнан зрынуў Фіеста з прастола і запанаваў у Мікенах. Пасля ён пашырыў свае ўладанні і стаў наймагутным уладаром ва ўсёй Грэцыі.
Яго дзеці Арэст, Хрысафеміда, Электра і Іфігенія (у ранняй версіі дзеці Іфімеда, Электра, Арэст[10]).
Гістарычны прататып
правіцьХецкія крыніцы згадваюць пра кіраўніка па імі Акагамунас (хец.: Akagamunaš), які кіраваў краінай Ахіява (хец.: Ahhiyawa, літар. «зямля ахейцаў») у XIV стагоддзі да н.э.[11][12][13]. Гэты кіраўнік з'яўляецца верагодным гістарычным прататыпам Агамемнана.
Траянская вайна
правіцьУ Траянскую вайну Агамемнану належала галоўнае начальства над усім войскам. Тыя, хто вырашылі рушыць паходам супраць Іліёна радзіліся ў Эленіёне ў Спарце[14]. Па іншай версіі, яны радзіліся ў Эгіёне (Ахая), чаму там і стаіць статуя Зеўса Гамагірыя[15]. Тыя, хто адпраўляліся паходам на Іліён кляліся не спыняць войны ў статуі Зеўса Механея ў Аргасе[16]. Перад вайной Агамемнан наведаў аракул у Дэльфах[17]. Медны парог шатра Агамемнана паказвалі ў Аўлідзе[18]. Неспадзявана забіў лань Артэміды[19] і быў вымушаны прынесці ў ахвяру сваю дачку Іфігенію, але яна ў апошні момант была выратавана Артэмідай.
Прывёў пад Трою 100 караблёў[20]. Узвёў алтар 12 багам на востраве Лект[21], а таксама свяцілішча цара ля возера Селінусія (Іонія)[22]. У «Іліядзе» забіў 11 траянцаў. Забіў Іфідаманта і Глаўка[23]. Усяго забіў 16 воінаў[24]. У пахавальных гульнях па Ахілу ўдзельнічаў у змаганні наезнікаў[25].
З-за прыгожай палонніцы Брысеіды ў яго ўзнік разлад з Ахілесам. Злы рок пераследваў увесь яго род, пачынаючы з родапачынальніка Тантала і сканчаючы самім Агамемнанам і яго дзецьмі — Іфігеніяй і Арэстам.
Вяртанне і смерць
правіцьПа позняй версіі, вяртаючыся з-пад Троі, наведаў Іфігенію ў Таўрыдзе[26]. Або па шляху заснаваў Мікены, Тэгею і Пергам на Крыце[27]. Пабудаваў храм Афіны на мысе Анугнафон у Лаканіцы[28].
Па вяртанні на радзіму з Касандрай, адной з дочак Прыяма, узятай у здабычу, ён загінуў ад рукі Эгісфа (па Гамеру) — або сваёй жонкі — па іншых крыніцах (трагедыі). Той жа долі падверглася і Касандра. Тыя, хто вярнуліся з ім з Іліёна, былі забіты Эгісфам на балі[29], іх магілы, як і Агамемнана, у Мікенах[30]. Таксама магільны помнік у Аміклах[31].
Адысей сустракае яго ў Аідзе[32]. Пасля смерці яго душа абрала жыццё арла[33].
Яго шанавалі ў Клазаменах[34]. У Спарце шанавалі Зеўса-Агамемнана[35]. Па Стэсіхору і Сіманіду, яго палац знаходзіўся ў Спарце[36].
Адвага, высакароднасць і царскі веліч адрознівалі, па словах Гамера, гэтага мужа. Яго сумны лёс і фатальны канец былі асабліва ўпадабанай тэмай старажытных трагедый. Месцам пахавання яго завуць Мікены і Аміклы. У Спарце Агамемнану аддаваліся божыя ўшанаванні. У Херанеі захоўваўся, як святыня, яго скіпетр, — твор Гефеста. Выявы Агамемнана часта сустракаюцца ў помніках мастацтва, але толькі вельмі рэдка на першым плане. «Агамемнанам» звалі Гн. Пампея[37].
Дзеючая асоба трагедый Эсхіла «Агамемнан», Сафокла «Эант», Еўрыпіда «Іфігенія ў Аўлідзе» і «Гекаба», Іёна Хіяскага і невядомага аўтара «Агамемнан», Сенекі «Траянкі» і «Агамемнан», Расіна «Іфігенія».
У астраноміі
правіцьУ гонар Агамемнана названы астэроід (911) Агамемнан, адкрыты ў 1919 годзе.
Крыніцы
правіць- ↑ а б в г д е Любкер Ф. Agamemnon // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 43.
- ↑ Любкер Ф. Orestes // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 958–959.
- ↑ Любкер Ф. Iphigenia // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 667–668.
- ↑ Любкер Ф. Iphianassa // Реальный словарь классических древностей по Любкеру / под ред. Ф. Ф. Зелинский, А. И. Георгиевский, М. С. Куторга и др. — СПб.: Общество классической филологии и педагогики, 1885. — С. 666.
- ↑ Мифы народов мира. М., 1991-92. В 2 т. Т.1. С.32-33; Любкер Ф. Реальный словарь классических древностей. М., 2001. В 3 т. Т.1. С.53-54; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка III 2, 2 і далей
- ↑ Піндар. Піфійскія песні XI 32; Еўрыпід. Іфігенія ў Таўрыдзе 4; Алена 391 і інш.
- ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.194 М.-У.
- ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.195 М.-У.
- ↑ Еўрыпід. Іфігенія ў Аўлідзе 1155
- ↑ Гесіёд. Пералік жанчын, фр.23а М.-У.
- ↑ Gerd Steiner The Case of Wiluša and Ahhiyawa // Bibliotheca Orientalis. — 2007. — Т. LXIV. — № 5-6. Архівавана з першакрыніцы 27 верасня 2013.
- ↑ Erich Ebeling, Bruno Meissner, Dietz Otto Edzard. Reallexikon Der Assyriologie Und Vorderasiatischen Archaologie. — Walter De Gruyter Inc, 1999. — Т. 1 (A – Bepaste). — С. 57. — ISBN 311004451X.
- ↑ Гиндин Л.А., Цымбурский В.Л. Введение // Гомер и история Восточного Средиземноморья. — М., 1996. — С. 129.
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 12, 6
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады VII 24, 2
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады II 22, 2
- ↑ Гамер. Адысея VIII 80
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады IX 19, 8
- ↑ Сафокл. Электра 566—569; Гігін. Міфы 261
- ↑ Гамер. Іліяда II 576; Псеўда-Апаладор. Міфалагічная бібліятэка Э III 12; Гігін. Міфы 97
- ↑ Страбон. Геаграфія XIII 1, 48 (стар.605)
- ↑ Страбон. Геаграфія XIV 1, 26 (стар.642)
- ↑ Гігін. Міфы 113
- ↑ Гігін. Міфы 114
- ↑ Квінт Смірнскі. Пасля Гамера IV 616—666
- ↑ Драконцій. Трагедыя Арэста 44-107
- ↑ Велей Патэркул. Рымская гісторыя I 1, 2
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 22, 10
- ↑ Гамер. Адысея XI 412
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады II 16, 6
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады III 19, 6
- ↑ Гамер. Адысея XI 387; XXIV 20
- ↑ Платон. Дзяржава X 620b
- ↑ Паўсаній. Апісанне Элады VII 5, 11
- ↑ Лікафрон. Аляксандра 1123, 1369 і кам.; Клімент. Пратрэптык 38, 2, са Стафіла
- ↑ Стэсіхор. Арэстэя, фр.216 Пейдж, Сіманід, фр.44 Пейдж = Схоліі да Еўрыпіда. Арэст 46
- ↑ Апіян XIV 67
Спасылкі
правіць- Агамемнон // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.) (руск.). — СПб., 1890—1907.
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Агамемнан