Люк Мантанье

Люк Антуан Мантанье (фр.: Luc Antoine Montagnier; 18 жніўня 1932(1932-08-18)^[…], Шабры^[d], Францыя^[…] — 8 лютага 2022(2022-02-08)^[…], Нёі-сюр-Сен, Францыя) — французскі вірусолаг, кавалер ордэна Ганаровага легіёна, лаўрэат Нобелеўскай прэміі ў галіне медыцыны і фізіялогіі 2008 года, якую ён падзяліў з Харальдам цур Хаузенам і Франсуазай Барэ-Сінусі. Разам з Барэ-Сінусі адкрыў ў 1983 годзе рэтравірус ВІЧ, які выклікае сіндром набытага імуннага дэфіцыту ў чалавека.

Люк Мантанье
фр.: Luc Antoine Montagnier
Дата нараджэння	18 жніўня 1932(1932-08-18)[…]
Месца нараджэння	Шабры[d], Францыя[…]
Дата смерці	8 лютага 2022(2022-02-08)[…] (89 гадоў)
Месца смерці	Нёі-сюр-Сен, Францыя
Месца пахавання	Oléron Island[d]
Грамадзянства	Францыя
Жонка	Dorothea Ackerman[d]
Дзеці	Jean-Luc Montagnier[d], Francine Montagnier[d] і Anne-Marie Montagnier[d]
Род дзейнасці	біёлаг, вірусолаг, даследчык, прафесар, малекулярны біёлаг
Навуковая сфера	вірусалогія, малекулярная біялогія, immunobiology[d], immunodeficiency[d] і Вірус імунадэфіцыту чалавека
Месца працы	Інстытут Пастэра Куінс-каледж[d] Нацыянальны цэнтр навуковых даследаванняў[d]
Навуковая ступень	доктар філасофіі
Альма-матар	факультэт прыродазнаўчых навук Парыжскага ўніверсітэта[d] Оксфардскі ўніверсітэт Collège René-Descartes (Châtellerault, Vienne)[d]
Член у	Французская акадэмія навук Еўрапейская акадэмія навук і мастацтваў[d] Еўрапейская арганізацыя малекулярнай біялогіі[d] Еўрапейская акадэмія[d] Buenos Aires National Academy of Medicine[d] Парыжская медыцынская акадэмія[d] Камітэт Адэна[d]
Узнагароды	прафесар-эмерыт сярэбраны медаль Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў[d] (1973) Бронзавы медаль Нацыянальнага цэнтра навуковых даследаванняў[d] (1963, 1964) прэмія Ласкера — Дэбейкі за клінічныя медыцынскія даследаванні[d] (1986) міжнародная прэмія Фонда Гайрднера (1987) Міжнародная прэмія караля Фейсала ў галіне медыцыны[d] (1993) Прэмія Кёрбера[d] (1986) прэмія Шэеле[d] (1986) Dr A.H. Heineken Prize for Medicine[d] (1994) Нацыянальная Зала славы вынаходнікаў[d] (2004) Прэмія Японіі[d] (1988) член Еўрапейскай арганізацыі малекулярнай біялогіі[d] honorary doctor of Saint Joseph University[d] (2011) ганаровы доктар Балонскага ўніверсітэта[d] (1989) ганаровы доктар Універсітэта імя Бар-Ілана[d] (2011) Honorary doctor of the University of Liège[d] honorary doctor of the Aristotle University of Thessaloniki[d] ганаровы доктар Манрэальскага ўніверсітэта[d] ганаровы доктар Універсітэта Лаваля[d] honorary doctor of the University of Bucharest[d] ганаровы доктар Афінскага ўніверсітэта[d] Louis-Jeantet Prize for Medicine[d] (1986) прэмія фонду Уорэна Альперта[d] (1997) Karl Landsteiner Memorial Award[d]
Цытаты ў Вікіцытатніку
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Біяграфія

Нарадзіўся 18 жніўня 1932 года ў горадзе Шабры каля Тура ў сям’і бухгалтара. Яго бацька быў энтузіястам навукі і па выхадных займаўся эксперыментаваннямі ў склепе ўласнага дома. Мантанье скончыў каледж Шатэеро і ў 1953 годзе скончыў Універсітэт Пуацье, дзе атрымаў эквівалент бакалаўра ў натуральных навуках. Праз два гады ён скончыў Універсітэт Парыжа са ступенню магістра. Затым ён працаваў асістэнтам на факультэце навук у Сарбоне і выкладаў на кафедры фізіялогіі, дзе ў 1960 годзе абараніў дысертацыю. У тым жа годзе Мантанье атрымаў пасаду ў Нацыянальным цэнтры навуковых даследаванняў (CNRS), але вырашыў паехаць у Вялікабрытанію на навуковую стажыроўку, дзе працаваў тры з паловай гады ў Карсхэлтане.

Разам з Сандэрсам Мантанье вывучаў вірусную РНК і выявіў, што ў выніку рэплікацыі адналанцуговай РНК можа ўтварацца двухланцуговая. Гэта з’яўляецца неабходным крокам у наступнай адваротнай транскрыпцыі і ўтварэнні ДНК, што дазваляе вірусу ўбудоўвацца ў генны матэрыял клеткі гаспадара. Гэта з’явілася важным адкрыццём вірусалогіі таго часу.

З 1963 па 1965 Мантанье працаваў у Інстытуце вірусалогіі ў Глазга (Шатландыя) з Янам Мак-Ферсанам, дзе ў 1964 годзе выявіў, што агар, гелепадобны эктракт з чырвоных водарасцей, з’яўляецца выдатным субстратам для культывавання ракавых клетак. Гэтая методыка стала класічнай у даследаваннях анкагенаў і клетачнай трансфармацыі.

У 1965—1972 гадах Мантанье быў дырэктарам лабараторыі ў Інстытуце радыя (цяпер Інстытут Кюры). У 1972 годзе ён заснаваў і стаў дырэктарам аддзела віруснай анкалогіі ў Інстытуце Пастэра.

Асноўным навуковым напрамкам Мантанье стала даследаванне рэтравірусаў як патэнцыйнай прычыны развіцця рака. Рэтравірусы, якія ўтрымліваюць сваю генетычную інфармацыю ў выглядзе РНК, утрымліваюць фермент зваротную транскрыптазу, якая сінтэзуе ДНК з РНК. Гэта дазваляе вірусу ўбудоўвацца ў клетку гаспадара, але для ўласнага размнажэння вірус прымушае клетку гаспадара праліферыроваць, выклікаючы ўтварэнне злаякаснай пухліны. Акрамя гэтага, Мантанье ў супрацоўніцтве з Эдвардам дэ Меерам і Жаклін дэ Меер вылучыў іРНК інтэрферону, які з’яўляецца першым процівірусным бар’ерам арганізма. У далейшым гэта дазволіла пракланаваць гены інтэрферонаў і атрымаць іх у колькасцi, дастатковай для іх даследавання.

У 1983 годзе Мантанье і калегі апублікавалі працу, у якой расшыфравалі новы вірус, названы імі LAV («вірус, асацыяваны з лімфадэнапатыяй»), пазней названы HIV (ВІЧ). За гэта Мантанье і яго калега Барэ-Сінусі ў 2008 годзе атрымалі Нобелеўскую прэмію па медыцыне. Аднак гэта прысуджэнне выклікала рознагалоссі ў навуковай супольнасці, бо адначасова і незалежна з французскай групай вірус быў адкрыты амерыканцам Робертам Гало.

Памёр 8 лютага 2022 года.