Амартызацыя

Амартызацыя у бухгалтарскім уліку — працэс паступовага пераносу па частках кошту асноўных сродкаў і нематэрыяльных актываў па меры іх фізічнага ці маральнага зноса на кошт гатовай прадукцыі ці паслугаў.

Вызначэнні

Амартызацыйныя адлічэнні — адлічэнні часткі кошту асноўных сродкаў для пакрыцця іх зноса. Амартызацыйныя адлічэнні ўключаюцца ў выдаткі вытворчасці і ў кошт прадукцыі. Вырабляюцца камерцыйнымі арганізацыямі на падставе ўсталяваных нормаў амартызацыі і балансавага кошту асноўных фондаў, на якія налічваецца амартызацыя.Амартызацыйныя адлічэнні адбываюцца па пэўных нормах адносна балансавага кошту аб'екта асноўных фондаў.

Амартызацыйны перыяд - час, цягам якога налічваюцца амартызацыйныя адлічэнні на аб'ект асноўных фондаў. Таксама сыходзячы з амартызацыйнага перыяду разлічваюць норму амартызацыі.

Норма амартызацыі — усталяваны гадавы адсотак пакрыцця кошту зношанай часткі асноўных сродкаў. Адлюстроўвае, які адсотак кошту асноўнага сродку будзе праамартызаваны за пэўны перыяд. Значэнне нормы амартызацыі залежыць ад колькасці год магчымай эксплуатацыі асноўнага сродка.

Амартызацыйны фонд - грашовы фонд, у якім назапашваюцца сумарныя амартызацыйныя адлічэнні для далейшага ўжывання з мэтай простага ўзнаўлення.

Сутнасць амартызацыі

У працэсе вытворчасці дабротаў, якія будуць накіраваны на продаж, задзейнічаны як адваротныя сродкі (матэрыялы), так і асноўныя сродкі (абсталяванне), выдаткі на якія будуць ўключаны ў кошт гатовай прадукцыі. Калі вы набываеце драўляны стул, у яго кошце цалкам уключаны выдаткі на задзейнічаную ў вытворчасці драўніну (адваротныя сродкі) і абсталяванне (асноўныя сродкі), пры дапамозе якога адбывалася апрацоўка драўніны. Уключэнне ў кошт гатовай прадукцыі (у дадзеным выпадку, стула) выдаткаванага матэрыяла адносіцца да матэрыяльных выдаткаў, а уключэнне выдаткаў абсталявання ў кошт прадукцыі і ёсць амартызацыя. Амартызацыя можна патлумачыць, як уключэнне часткі кошту абсталявання ў кошт гатовай прадукцыі.

Амартызацыю слушна лічыць асноўным сродкам простага ўзнаўлення. Амартызацыя неабходна прадпрыемству для звароту сродкаў, укладзеных у набыццё асноўных сродкаў (абсталявання і г.д.). З той прычыны, што амартызацыйныя адлічэнні закладваюцца ў сабекошт прадукцыі, папаўненне амартызацыйнага фонду прадпрыемству ажыццяўляе канцавы спажывец.

Метады амартызацыі

Згодна сучасным правілам бухгалтарскага ўліка, існуюць наступныя асноўныя спосабы налічэння амартызацыі:

• Лінейны спосаб разумее пад сабой раўнамернае налічэнне амартызацыі з першапачатковай да рэшткавага кошту (кошт пад канец службы) цягам усяго тэрміна ўжывання. Бягучы рэшткавы кошт вызначаецца адыманнем сумарнай назапашанай амартызацыі асноўнага сродка ад першапачатковага кошта. Пры ўжыванні лінейнага спосаба амартызацыі для вылічэння нормы амартызацыі неабходна падзяліць 100 на тэрмін карыснага ўжывання асноўга сродка: напрыклад, калі абсталяванне будзе актыўна задзейнічана 4 гады, то норма амартызацыі будзе роўная 25% (100/4). Гэта азначае, што штогод у амартызацыйныя адлічэнні будзе трапляць 25% першапачатковага кошту абсталявання.
• Спосаб памяншанай рэшты разумее пад сабой, што сума амартызацыі за кожны перыяд роўная рэшткаваму кошту, памножанаму на пэўны адсотак, роўны норме амартызацыі. Штогод амартызацыя налічваецца на рэшткавы кошт напачатку года. Дадзены спосаб амартызацыі належыць да нелінейных спосабаў.
• Прадукцыйны спосаб ажыццяўляе налічэнне амартызацыі прапарцыйна аб'ём вырабленай на пэўным абсталяванні прадукцыі. У дадзеным выпадку амартызацыя налічваецца на падставе нейкага натуральнага паказчыка (напрыклад, колькасць зробленых дэталяў на абсталяванні ў штуках). Напрыклад, абсталяванне па плане павінна вырабіць 1000 шт. дэталяў, а кошт абсталявання = 2000 руб. У выпадку калі пры дапамозе абсталяванне было выраблена 377 дэталяў, прадукцыйным спосабам неабходна налічыць 754 руб. амартызацыі (377/1000 * 2000).
• Амартызацыя па суме лічбаў год тэрміна карыснага ўжывання абсталявання.

Гл. таксама

• Асноўныя сродкі
• Бухгалтарскі ўлік
• Нематэрыяльныя актывы