Бітва на Соме
Бітва на Соме (1 ліпеня — 19 лістапада 1916) — найбуйнейшая бітва ў Першай Сусветнай вайны, пад час якой загінула каля мільёна чалавек.
| Бітва на Соме | |||
|---|---|---|---|
| Асноўны канфлікт: Заходні фронт Першай сусветнай вайны | |||
 Бітва на Соме 1 ліпеня — 18 лістапада 1916 | |||
| Дата | 1 ліпеня — 18 лістапада 1916 | ||
| Месца | Рака Сома, паўночная і цэнтральная частка дэпартамента Сома, паўднёва-ўсходняя частка дэпартамента Па-дэ-Кале | ||
| Вынік | Войскам Антанты не ўдалося развіць першапачатковы поспех | ||
| Праціўнікі | |||
|
|||
| Камандуючыя | |||
|
|||
| Сілы бакоў | |||
|
|||
| Страты | |||
|
|||
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |||
Бітва адбывалася між брытанскімі і нямецкімі сіламі ў Паўночнай Францыі (Пікардыя) на рацэ Сома.
Падрыхтоўка
правіцьНа канферэнцыі ў Шанціі ў снежні 1915 камандванне краін Антанты дамовілася з новага года аб каардынацыі ваенных аперацый. Наступы як на Заходнім, так і на Усходнім франтах мусілі распачынацца адначасова. Расійская армія і італьянская павінны былі заатакаваць 15 чэрвеня 1916. На Заходнім фронце на раце Сома брытанцы і французы ішлі ў наступ 1 ліпеня.
План быў зацверджаны 10 лютага 1916. Аперацыя на Соме павінна была праводзіцца трыма французскімі і двума англійскімі арміямі (64 дывізіі). Але шматлікія страты французаў у бітве пад Вердэнам прывялі да таго, што цяжар наступу прыпаў на боытанскія войскі. Фронт прарыву скараціўся з 70 да 40 км.
Брытанскі камандуючы Дуглас Хейг збіраўся атакаваць 2 нямецкую Армію (ген. Фрыц фон Белаў) сіламі 4 Брытанскай Арміі (ген. Генры Сеймур Роўлінсан), што мела 16 дывізій і часткай 3 Брытанскай арміі (ген. Эдмунд Аленбі) — 2 дывізіі. Дапаможны ўдар наносіла французская 6 Армія генерала Файоля. Усёй апераццыяй кіраваў ген. Фош.
Брытанцы планавалі распачаць працяглае артылерыйскае бамбардзіраванне нямецкіх умацаванняў, якія пасля б як меркавалася пяхота зойме бяз усялякіх намаганняў, «артылерыя спусташае — пяхота займае».
Падрыхтоўка да аперацыіі вялася 5 месяцаў, была разгорнута інфраструктура, назапашаны снарады ад 1700 да 3000 на гармату ў залежнасці ад калібру. На вучастку прарыву знаходзілася да 3500 ствалоў артылерыі, больш 300 самалётаў.
Немцы заўважылі падрыхтоўкуда наступу, але лічылі, што пасля бітвы пад Вердэнам, французы скрываўлены, а англічане не могуць адныя весці маштабныя дзеянні.
На вучастку прарыву немцы мелі тры пазіцыі абароны якія дасягалі 7-8 км у глыб. Умацаванні вяліся два гады, меліся бетонныя бліндажы да 10 метраў у глыб, сістэма апорных пунктаў, кожная пазіцыя мела загароджу з калючага дроту на 30-40 метраў.
Ход бітвы
правіць
З-за цяжкага становішча саюзнікаў аперацыя пачалася раней. 24 чэрвеня распачаўся артабстрэл нямецкіх пазіцый і працягвалася 7 дзён. Было ўжыта 1,5 млн снарадаў. Аднак тая артпадрыхтоўка не прынесла жаданага выніку. Фартыфікацыі немцаў былі мацнейшыя і лепей замаскаваныя, чым лічылі брытанцы. Хаця першая лінія абароны была знана пашкоджана, і 50 % нямецкіх батарэй былі разбіты, немцы за час артабстрэлу паспелі сцягнуць дадаткова тры дывізііі і 30 батарэй цяжкой атрылерыі.
1 ліпеня па нямецкай 1-й лініі было выпушчаны колькі мін, а пасля артылерыі перанесла абстрэл у глыб нямецкай абароны. Нямецкія салдаты ў гэты час пакінулі бліндажы і занялі баявое становішча. Брытанская пяхота была спынена кулямётным агнём. У першы дзень брытанцы страцілі каля 60 тысяч салдат (21 тысяча забітымі і без звестак і больш 35 тысяч параненымі) — збольшага добраахвотнікаў, што ішлі ў воойска на хвалі энтузіязму. Асабліва пацярпелі афіцэры, колер формы якіх вылучаўся ад шэраговых салдат. Больш паспяховымі былі вынікі атакі ў французаў, якія здолялі заняць дзве пазіцыі нямецкіх умацаванняў. Быў захоплны Барлё, але такі імклівы наступ не прадугледжваўся графікам агульнай аперацыі і войска было адведзена назад. 5 ліпеня атакі аднавіліся, але немцы здолялі аднавіць умацаванні і прывесці новыя часткі. На працягу ліпеня-кастрычніка 1916 французы зацята спрабавалі ўзяць Барлё, але больш не здолялі гэта зрабіць.
Наступныя месяцы прынеслі шэраг цяжкіх бітваў, якія невялікія тэрытарыяльныя здабыткі. Немцы вымушаны былі правесці перагрупаванне сваіх сіл і зняць часку дывізій з пад Вердэна.
У гэты час расейкае армія рапачала 13 чэрвеня няўдалую Скробава-Гарадзішчанскую аперацыю пад Баранавічамі. Брусілаўскі прарыў на аўстра-венгерскім фронце прымусіў Германію прыйсці на дапамогу саюзніку і даслаць частку воска на Усходні фронт. У жніўні нямецкі рэзерв на Заходнім фронце складала адна дывізія.
Сітуацыя пачала выпраўляцца ў верасні. 3 верасня распачаўся новы наступ. Пасля артпадрыхтоўкі ў якой удзельнічала 1900 цяжкіх гармат, дзве брытанскія і дзве французскія арміі пайшлі ў атаку. Войска Антанты здоляла заглыбіцца на 3-4 км.
Удзел танкаў
правіць
15 верасня ўпершыню ў вайне быў ужыты танк (з брытанскага боку). Хаця ў атацы здоляла прыняць удзел толькі 18 танкаў з 50, і наступалі яны асобна на фронце 10 км, іх псіхічны ўплыў на нямецкую пяхобу быў вялічэзны. У выніку англічане здолялі прасунуцца на 5 км з 5 гадзін бою, у той час як раней прасоўванне на некалькі сот метраў цягнула за сабою шматлікія страты.
У той самы час перамога пачала хіліцца на бок брытанцаў. Немцы былі знясілены моцнай брытанскай артпадрыхтоўкай і выкарыстаннем танкаў. Але наступныя атакі танкаў не прынеслі такогасамага выніку — нямецкія салдаты хутка навучыліся змагацца з танкамі.
25 верасня — 27 верасня англа-французскае войска заняло вышыні над рэкамі Сома і Анкр.
Пагаршэнне надвор'я прымусіла генерала Хейга стрымаць наступ.
Вынікі
правіць
Бітва скончылася 18 лістапада 1916. Пасля чатырох месцаў баёў войскі Антанты прасунуліся на 12 км на адрэзку 40 км. Страты з абодвух бакоў былі вялізарныя: брытанцы — 419 654, французы — 204 253 разам 623 907 чалавек, з іх забітымі і без звестак — 146 431 чалавек. Немцы — больш за 465 тысяч, з іх забітымі і без звестак — 164 055 чалавек.
Мэта аперацыі — скрываўленне нямецкай арміі і паляпшэнне ўмоў для саюзнікаў была часткова выканана, але коштам вялікіх страт.
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Бітва на Соме