Вожыкавыя

	Вожыкавыя
	; Еўрапейскі вожык (Erinaceus europaeus)
Навуковая класіфікацыя
Дамен:	Эўкарыёты
Царства:	Жывёлы
Падцарства:	Эўметазоі
Без рангу:	Двухбакова-сіметрычныя
Без рангу:	Другаснаротыя
Тып:	Хордавыя
Падтып:	Пазваночныя
Інфратып:	Сківічнаротыя
Надклас:	Чацвераногія
Клас:	Млекакормячыя
Падклас:	Звяры
Інфраклас:	Плацэнтарныя
Надатрад:	Laurasiatheria
Атрад:	Eulipotyphla
Сямейства:	Вожыкавыя
Міжнародная навуковая назва
	Erinaceidae G. Fischer, 1814
Падсямействы
	Erinaceinae — Сапраўдныя вожыкі; Hylomyinae — Гімнуры;
ITIS	552310
NCBI	9363
FW	40367

Во́жыкавыя (Erinaceidae^[1]) — сямейства ў атрадзе Eulipotyphla. Да нядаўніх часоў гэта сямейства адносілі да атрада Erinaceomorpha, які быў аб’яднаны з парафілетычным атрадам Soricomorpha у атрад Eulipotyphla. Атрад Eulipotyphla прызнаны навуковай супольнасцю монафілетычным^[2]; атрад Soricomorpha быў прызнаны парафілетычным, бо Soricidae маюць больш нядаўняга агульнага продка з Erinaceidae, чым іншыя прадстаўнікі Soricomorpha^[3].

Erinaceidae уключаюць у сябе сапраўдных вожыкаў (падсямейства Erinaceinae) Еўразіі і Афрыкі і гімнур (падсямейства Hylomyinae) Паўднёва-Усходняй Азіі. Калісьці гэта сямейства адносілі да атрада Insectivora, але цяпер гэты атрад прызнаны навукова неактуальным з прычыны поліфіліі^[1].

Характарыстыка

Вожыкавыя звычайна маюць форму землярыйкападобную форму цела з доўгімі мордамі і кароткімі хвастамі. Вожыкавыя, аднак, большыя па памеры за землярыек: напрыклад, даўжыня цела і вага малой гімнуры знаходзяцца ў дыяпазоне 10-15 см і 40-60 г адпаведна, а звычайнай гімнуры — 26-45 см і 1-1,4 кг адпаведна. Усе віды вожыкавых, акрамя аднаго, маюць вялікія вочы і вушы і па пяць пальцаў на кожнай назе, на якіх у некаторых прадстаўнікоў ёсць моцныя кіпцюры для капання. Валасы сапраўдных вожыкаў ператвораны ў вострыя калючкі, якія ажыццяўляюць абарончую функцыю і пакрываюць верхнюю і бакавыя паверхні цела — гімнуры жа маюць выключна звычайныя валасы. Большасць прадстаўнікоў вожыкавых мае анальныя пахучыя залозы, але яны значна лепей развітыя ў гімнур, чым у сапраўдных вожыкаў, што тлумачыць моцны пах першых^[4].

Вожыкавыя з’яўляюцца ўсёеднымі з дамінаваннем у рацыёне насякомых, чарвякоў і іншых дробных беспазваночных. Erinaceidae могуць таксама харчавацца насеннем і садавіной і зрэдку ўжываць птушыныя яйкі ды здыхляціну. Зубы вожыкавых вострыя і прыстасаваныя для пранізання беспазваночных ахвяр. Зубная формула вожыкавых: 2-3.1.4.33.1.2-4.3.

Сапраўдныя вожыкі з’яўляюцца начнымі жывёламі, а для гімнур гэта рыса характэрна ў меншай ступені — яны могуць праяўляць актыўнасць і днём. Многія віды жывуць у простых норах, калі іншыя канструююць часовыя гнёзды на паверхні зямлі з лісця ды травы або сховішчы ў полых бярвеннях ці іншых месцах, дзе можна схавацца. Вожыкавыя — адзіночныя жывёлы, якія збіраюцца разам толькі на сезон размнажэння, прычым бацька не грае ніякай ролі ў гадаванні маладых жывёл^[4].

Самкі сямейства вожыкавых нараджаюць пасля перыяду цяжарнасці, які знаходзіцца ў інтэрвале прыкладна ад 6 да 7 тыдняў. Маладыя жывёлы нараджаюцца сляпымі і безвалосымі. У сапраўдных вожыкаў калючкі адрастаюць на працягу 36 гадзін пасля нараджэння.

Эвалюцыя

Вожыкавыя — адносна прымітыўная група плацэнтарных сысуноў, якая зусім нязначна змянілася з часоў яе з’яўлення ў эацэне. Так званы, «гіганцкі вожык» (насамрэч не сапраўдны вожык, а гімнура) Deinogalerix, які жыў у эпоху міяцэну на востраве Гаргана (уваходзіць у склад сучаснай Італіі), быў памерам з вялікага труса і харчаваўся болей пазваночнымі жывёламі і здыхляцінай, чым насякомымі^[5].

Класіфікацыя

На сённяшні дзень апісаныя 2 падсямействы і 13 родаў вожыкавых.

Сямейства Erinaceidae:
- † Род Silvacola;
- Падсямейства Erinaceinae (Сапраўдныя вожыкі):
  - † Род Amphechinus:
    - † Amphechinus akespensis;
    - † Amphechinus arverniensis;
    - † Amphechinus baudelotae;
    - † Amphechinus edwardsi;
    - † Amphechinus ginsburgi;
    - † Amphechinus golpeae;
    - † Amphechinus horncloudi;
    - † Amphechinus intermedius;
    - † Amphechinus kreuzae;
    - † Amphechinus major;
    - † Amphechinus microdus;
    - † Amphechinus minutissimus;
    - † Amphechinus robinsoni;
    - † Amphechinus taatsiingolensis;
  - Род Atelerix:
    - Чатырохпальцы вожык, Atelerix albiventris;
    - Алжырскі вожык, Atelerix algirus;
    - Паўднёва-Афрыканскі вожык, Atelerix frontalis;
    - Самалійскі вожык, Atelerix sclateri;
  - Род Erinaceus:
    - Амурскі вожык, Erinaceus amurensis;
    - Паўднёвы белагруды вожык, Erinaceus concolor;
    - Еўрапейскі вожык, Erinaceus europaeus;
    - Паўночны белагруды вожык, Erinaceus roumanicus;
  - Род Hemiechinus:
    - Вушасты вожык, Hemiechinus auritus;
    - Нашыйнікавы вожык, Hemiechinus collaris;
  - Род Mesechinus:
    - Даурскі вожык, Mesechinus dauuricus;
    - Кітайскі вожык, Mesechinus hughi;
  - Род Paraechinus:
    - Эфіопскі вожык, Paraechinus aethiopicus;
    - Доўгаіглісты вожык, Paraechinus hypomelas;
    - Індыйскі вожык, Paraechinus micropus;
    - Галапузы вожык, Paraechinus nudiventris;
- Падсямейства Hylomyinae (Гімнуры):
  - † Род Deinogalerix;
    - † Deinogalerix brevirostris;
    - † Deinogalerix freudenthali;
    - † Deinogalerix intermedius;
    - † Deinogalerix koenigswaldi;
    - † Deinogalerix minor;
  - Род Echinosorex:
    - Звычайная гімнура, Echinosorex gymnura;
  - Род Hylomys:
    - Вушастая гімнура, Hylomys megalotis;
    - Карлікавая гімнура, Hylomys parvus;
    - Малая гімнура, Hylomys suillus;
  - Род Neohylomys:
    - Хайнаньская гімнура, Neonylomys hainanensis;
  - Род Neotetracus:
    - Землярыйкавая гімнура, Neotetracus sinensis;
  - Род Podogymnura:
    - Дынагацкая гімнура, Podogymnura aureospinula;
    - Гімнура Мінданаа, Podogymnura truei.

Зноскі

↑ ^а ^б Hutterer, R. (2005). "Family Erinaceidae". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M. (рэд-ры). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 212–219. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.
↑ Robin MD Beck; Olaf RP Bininda-Emonds; Marcel Cardillo; Fu-Guo Robert Liu; Andy Purvis (2006). "A higher level MRP supertree of placental mammals". BMC Evolutionary Biology. 6: 93. doi:10.1186/1471-2148-6-93. PMC 1654192. PMID 17101039.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)
↑ Roca, A.L., G.K. Bar-Gal, E. Eizirik, K.M. Helgen, R. Maria, M.S. Springer, S.J. O'Brien, and W.J. Murphy (2004). "Mesozoic origin for West Indian insectivores". Nature. 429 (6992): 649–651. doi:10.1038/nature02597. PMID 15190349.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)
↑ ^а ^б Wroot, Andrew (1984). Macdonald, D. (рэд.). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. pp. 750–757. ISBN 0-87196-871-1.
↑ Savage, RJG, & Long, MR (1986). Mammal Evolution: an illustrated guide. New York: Facts on File. pp. 48–49. ISBN 0-8160-1194-X.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[msw3-1] а ^б Hutterer, R. (2005). "Family Erinaceidae". In Wilson, D.E.; Reeder, D.M. (рэд-ры). Mammal Species of the World: A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed.). Johns Hopkins University Press. pp. 212–219. ISBN 978-0-8018-8221-0. OCLC 62265494.

[Beck-2] Robin MD Beck; Olaf RP Bininda-Emonds; Marcel Cardillo; Fu-Guo Robert Liu; Andy Purvis (2006). "A higher level MRP supertree of placental mammals". BMC Evolutionary Biology. 6: 93. doi:10.1186/1471-2148-6-93. PMC 1654192. PMID 17101039.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: непазначаны свабодны DOI (спасылка)

[Rocaetal04-3] Roca, A.L., G.K. Bar-Gal, E. Eizirik, K.M. Helgen, R. Maria, M.S. Springer, S.J. O'Brien, and W.J. Murphy (2004). "Mesozoic origin for West Indian insectivores". Nature. 429 (6992): 649–651. doi:10.1038/nature02597. PMID 15190349.{{cite journal}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[EoM-4] а ^б Wroot, Andrew (1984). Macdonald, D. (рэд.). The Encyclopedia of Mammals. New York: Facts on File. pp. 750–757. ISBN 0-87196-871-1.

[MamEv-5] Savage, RJG, & Long, MR (1986). Mammal Evolution: an illustrated guide. New York: Facts on File. pp. 48–49. ISBN 0-8160-1194-X.{{cite book}}: Папярэджанні CS1: розныя назвы: authors list (спасылка)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]