Мянтуз

Мянту́з звыча́йны, мянёк (Lota lota) — адзіная прэснаводная рыба сямейства трасковых атраду траскападобных. Народныя назвы: мень, мянёк, калека.

Мянтуз
Навуковая класіфікацыя
прамежныя рангі Дамен:  Эўкарыёты Царства:  Жывёлы Падцарства:  Эўметазоі Без рангу:  Двухбакова-сіметрычныя Без рангу:  Другаснаротыя Тып:  Хордавыя Падтып:  Пазваночныя Інфратып:  Сківічнаротыя Клада:  Рыбы Надклас:  Касцявыя рыбы Клас:  Прамянёвапёрыя рыбы Атрад:  Траскападобныя Сямейства:  Трасковыя Падсямейства:  Lotinae Род:  Налімы (Lota) Від:  Мянтуз
Міжнародная навуковая назва
Lota lota Linnaeus, 1758
Сінонімы
Lota vulgaris
Ахоўны статус
Выклікаюць найменшыя асцярогі IUCN 3.1 Least Concern : / 135675
Сістэматыка на Віківідах Выявы на Вікісховішчы ITIS   164725 NCBI   69944 EOL   204768

Апісанне

Даўжыня да 1,7 м, маса да 32 кг (у Беларусі да 5 кг). Цела падоўжанае, акруглае, звужанае да хваста, ўкрытае вельмі дробнай цыклоіднай луской. Спіна зеленаватая або аліўкава-зялёная з чорна-бурымі плямамі і палосамі. Галава шырокая, прыплюснутая. Верхняя сківіца выступае ўперад. На ніжняй сківіцы 1 вусік, 2 вусікі — ля ноздраў. Зубы шматлікія, шчацінкападобныя.

Пашырэнне

Паштовая марка Беларусі

Пашыраны ў рэках і азёрах Еўразіі і Паўночнай Амерыкі, у плыткіх прыбярэжных водах Балтыкі. У Беларусі жыве ў вадаёмах з халоднай чыстай вадой і камяністым дном, у ямах, пад берагамі. Актыўны ўвосень і зімой, летам упадае ў спячку, пры тэмпературы вышэй 15—16 °C хаваецца ў норах, пад карчамі і т.п.

Асаблівасці біялогіі

Драпежнік. Корміцца дробнай рыбай, ракападобнымі, лічынкамі насякомых.

Палавой спеласці дасягае на 3—4-м годзе жыцця. Нераст адбываецца ў снежні—лютым на неглыбокіх месцах вадаёмаў з пясчаным або камяністым дном і хуткім цячэннем. Развіццё ікры цягнецца да вясны.

Прамысловае значэнне

Прамысловае значэнне ў Беларусі мае ў Браслаўскіх і Нарачанскіх азёрах. Водзіцца ў Сарачанскай групе азёр.

Мяса белае, шчыльнае, без дробных костак, смачнае, дыетычнае (19 % бялку, 0,6 % тлушчу). Далікатэсам лічыцца вялікая тлустая пячонка ментуза (51—67 % тлушчу, багатага вітамінамі A і D), у некаторых краінах яе ядуць сырой. Мянтуз асабліва папулярны ў фінскай нацыянальнай кухні, дзе далікатэсам лічыцца і ікра ментуза. Вельмі смачныя юшка з ментуза, смажаны, заліўны мянтуз, пірагі з начынкай з мянтуза. Увогуле, мянтуза можна гатаваць як траску.

Літаратура

• Жукаў П. І. Мянтуз // Энцыклапедыя прыроды Беларусі. У 5-і т. Т. 3. Катэнарыя — Недайка / Рэдкал. І. П. Шамякін (гал. рэд.) і інш. — Мн.: БелСЭ імя Петруся Броўкі, 1984. — 588 с., іл. — 10 000 экз.
• Мянтуз // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 11: Мугір — Паліклініка / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2000. — Т. 11. — С. 75. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0188-5 (т. 11).
• Налим // Большая советская энциклопедия : ([в 30 т.]) / гл. ред. А. М. Прохоров. — 3-е изд.. — М. : Советская энциклопедия, 1969—1978. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Мянтуз