Нервовы цік

Цік (фр.: tic «паторгванне мускулаў; цік») — хуткі, стэрэатыпны кароткачасовы міжвольны элементарны рух, які вонкава нагадвае рэфлекторную або мэтанакіраваную, разнавіднасць гіперкінезу. Гіперкінезамі (ад стар.-грэч.: ὑπέρ) называюць скарачэнні адной мышцы ці цэлай групы мышц па памылковай камандзе цэфалічнага мозгу.

Клінічная карціна

Цікам лічацца хуткія аднатыпныя рухі, якія часам могуць закранаць і галасавы апарат, што суправаджаецца вымаўленнем гукаў (вакалізацыяй) — рохканнем, чмоканнем, вымаўленнем слоў. Самы распаўсюджаны цік — лыпанне. Часам цікі нагадваюць харэю або міякланію, але ў адрозненне ад гэтых расстройстваў менш абцяжарвае нармальныя рухі. Цікі магчыма імітаваць. Вонкава яны падобныя на карыкатурнае адлюстраванне нармальных рухаў.

Ужыванне алкаголю, забавы або канцэнтрацыя ўвагі звычайна памяншаюць цікі, а эмацыйныя стымулы (такія як страх або трывога) — узмацняюць.

Гісторыя

Прыклады маторнага ціка.

У літаратуры цікі упершыню апісаны ў сярэдзіне VII стагоддзя як «звычка мышц да скарачэння».

Класіфікацыя

Класіфікацыя цікаў:

Па ўцягнутасці груп мышц

1. Мімічныя (тваравыя);
2. Галасавыя або вакальныя (ад лац.: vōcālis, vōx «голас» — з уцягваннем галасавых мышц);
   1. Простыя, з элементарнай вакалізацыяй.
   2. Складаныя — напрыклад, выкрыкванне мацюкальных слоў — капралалія.
3. Рэспіраторныя (з удзелам дыхальных мышц — напрыклад, рохканне, пакашліванне, шумнае выдыханне або ўцягванне паветра);
4. Аперкулярныя (з удзелам жавальнай мускулатуры — напрыклад, цоканне, чмоканне, чмяканне, шкоўканне зубамі);
5. Мануальныя (з уцягваннем мышц верхніх канечнасцяў — напрыклад, кручэнне кісцяў рук, сцісканне кулака, паціранне далоняў, пстрыканне пальцамі);
6. Факальныя (аб’ядноўвае цікі мышц галавы, твару, тулава і канечнасцяў).

Па распаўсюджанасці

1. Лакальныя — з уцягваннем адной групы мышц;
2. Генералізаваныя — з уцягваннем некалькіх груп мышц (могуць нагадваць мэтанакіраваны рухальны акт).

Па працягласці

1. Транзістарныя або часовыя, з працягласцю не больш за год (F95.0 у МКБ-10);
2. Хранічныя (F95.1 у МКБ-10).

Па складанасці

1. Простыя — элементарныя рухі (напрыклад, прыжмурванне, падморгванне, рух вушамі, наморшчванне ілба, звядзенне броваў і т. п.);
2. Складаныя — комплексныя складаныя рухі з уцягваннем многіх мышц.

Паводле этыялогіі

1. Першасныя (псіхагенныя, нервовыя) — часцей бываюць у дзіцячым узросце. Хлопчыкі хварэюць часцей. Правакуюць пачатак псіхатраўмы. Працякае дабраякасна, праходзяць самастойна. Працягласць ад некалькіх тыдняў да некалькіх гадоў.
2. Другасныя (сімптаматычныя) — развіваюцца з прычыны арганічнага або дысметабалічнай паразы галаўнога мозгу (энцэфаліт; траўма; парушэнне мазгавога кровазвароту; інтаксікацыі; нейралептычныя экстрапірамідныя засмучэнні, якія ўзнікаюць пры прыёме антыпсіхатычных прэпаратаў; парушэнне функцыі ўнутраных органаў).
3. Спадчынныя (сіндром Турэта — цікознае засмучэнне з генералізованнымі рухальнымі і галасавымі цікамі).
4. Болевы цік, выкліканы прыступамі неўралгім з вострай боллю.

Тэрапія

1. Этыятропная тэрапія — лячэнне, накіраванае на ліквідацыю прычыны захворвання (пры другасных ціках).
2. Сімптаматычная тэрапія — ужыванне прэпаратаў, накіраванае на ліквідацыю ціка. Часцей прымяняюцца нейралептыкі, такія як галаперыдол (хоць прымяненне нейралептыкаў само па сабе можа выклікаць галасавыя і рухальныя цікі), і ботакс.
3. Псіхатэрапія — паводніцкая тэрапія, накіраваная на выпрацоўку ўпэўненасці, зняцця трывожнасці і ўменні кантраляваць сімптом.

Літаратура

• Болезни нервной системы / Под редакцией Н. Н. Яхно, Д. Р. Штульмана, П. В. Мельничука. — М.: «Медицина», 1995.
• Зыков В. П. Тики детского возраста. — М.: Антидор, 2002. — ISBN 5-93751-018-6. — 176 с.

Спасылкі

• Хранічныя цікі і сіндром Турэта ў дзяцей і падлеткаў: асаблівасці дыягностыкі і лячэння Архивная копия ад 26 лютага 2019 на Wayback Machine (руск.)