Нігілізм

Нігілізм (ад лац.: Nihil — нішто) — пазіцыя светапогляду, якая выяўляецца ў адмаўленні асэнсаванасці чалавечага існавання, значнасці агульнапрынятых маральных і культурных каштоўнасцей; непрызнанне любых аўтарытэтаў.

Нігілізм у даследаваннях псіхолагаў

Эрых Фром прапанаваў падыходзіць да нігілізму як да аднаго з механізмаў псіхалагічнай абароны. Ён лічыў, што цэнтральнай праблемай чалавека з’яўляецца ўнутрана уласцівае чалавечаму існаванню супярэчнасць паміж быццём «укінуты ў свет акрамя сваёй волі» і тым, што ён выходзіць за межы прыроды дзякуючы здольнасці ўсведамляць сябе, іншых, мінулае і будучае. Фром сцвярджае, што развіццё чалавека, яго асобы адбываецца ў рамках фарміравання двух асноўных тэндэнцый: імкнення да свабоды і імкнення да адчужэння. Развіццё чалавека ідзе па шляху павелічэння «свабоды», але не кожны чалавек можа адэкватна скарыстацца гэтым шляхам, выклікаючы шэраг негатыўных псіхічных перажыванняў і станаў, і гэта прыводзіць яго да адчужэнню. У выніку чалавек губляе сваю самость (або Я). Узнікае ахоўны механізм «уцёкаў ад свабоды», для якога характэрныя: мазахісцкія і садысцкія тэндэнцыі, дэструктывізм, імкненне чалавека разбурыць свет, каб той не разбурыў яго самога, нігілізм, аўтаматычны канфармізм.

Паняцце нігілізм таксама аналізаваў В. Райх. Ён пісаў пра тое, што цялесныя характарыстыкі (стрыманасць і напружанасць) і такія асаблівасці, як пастаянная ўсмешка, грэблівыя, іранічныя паводзіны, — гэта рэшткі вельмі моцных ахоўных механізмаў у мінулым, якія аддзяліліся ад сваіх зыходных сітуацый і ператварыліся ў пастаянныя рысы характару . Яны праяўляюцца як «неўроз характару», адной з прычын якога і ёсць дзеянне ахоўнага механізму-нігілізму. «Неўрозы характару» — гэта тып неўрозу, пры якім ахоўны канфлікт выяўляецца ў асобных рысах характару, спосабах паводзінаў, г.зн. у паталагічнай арганізацыі асобы ў цэлым.

Гл. таксама

• Анархізм