Панявежыс

Панявежыс
Герб	Сцяг
Краіна	Літва
Статус	гарадское самакіраванне
Павет	Панявежыскі
Каардынаты	55°43′30″ пн. ш. 24°21′50″ у. д.HGЯO
Кіраўнік	Рыціс Мікалас Рачкаўскас[d]
Заснаваны	1503
Ранейшыя назвы	Панявеж
Плошча	54 км²;
Вышыня цэнтра	61 м
Насельніцтва	▲87 913 чал. (1 студзеня 2023);
Часавы пояс	UTC+2, летам UTC+3
Тэлефонны код	845
Паштовыя індэксы	35001
Афіцыйны сайт	panevezys.lt/lt/t… (літ.); panevezys.lt/en/w… (англ.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Паняве́жыс (літ.: Panevėžys; беларуская назва — Паняве́ж^[3]) — горад у цэнтральнай Літве, на рацэ Нявежа (прыток Нёмана). Адміністрацыйны цэнтр Панявежыскага павета, у складзе якога ўтварае асобнае гарадское самакіраванне. Праз горад ідзе аўтамабільная гістраль Вільнюс — Рыга. Чыгункай злучаецца з Даўгаўпілсам і Шаўляем, дзейнічаюць два аэрапорты мясцовага значэння. Панявежыс лічыцца сталіцай этнаграфічнага рэгіёну Аўкштайція.

Гісторыя

Упершыню горад згадваецца 7 верасня 1503 года ў грамаце вялікага князя літоўскага Аляксандра Ягелончыка, дзе бурмістру Рымгалаў даравалася зямля з умовай пабудовы на ёй касцёла. На правым беразе Нявежы ўтварылася паселішча з касцёлам, гандлёвай плошчай, карчмой, броварам і лазняй, якое атрымала назву Стары Панявеж. У пачатку ХVІ стагоддзя на левым беразе Невяжы на дзяржаўных землях утварылася новае паселішча, якое атрымала назву Новы Панявеж. Абедзве часткі аб’ядналіся ў 1780 годзе. У 1727 годзе ў Панявежы быў заснаваны ордэн піяраў, які пабудаваў касцёл, манастыр і калегію — першую сярэднюю школу ў горадзе.

У наш час ёсць цэнтрам прамысловасці Літвы, тут размешчаны некалькі буйных прадпрыемстваў, якія былі заснаваныя яшчэ у часы СССР.

Насельніцтва

Год	Колькасць
1804	800
1823	2 000
1833	3 700
1857	5 908
1887	8 071
1897	12 968
1919	9 000
1923	19 197
1931	20 562
1939	26 653
1945	12 000

Год	Колькасць
1959	41 100
1970	74 497
1979	102 303
1989	126 483
2001	119 749
2001	119 808	^[2]
2002	118 231	^[2]
2003	116 925	^[2]
2004	114 917	^[2]
2005	112 543	^[2]
2006	109 901	^[2]

Год	Колькасць
2007	114 582
2007	108 314	^[2]
2008	106 495	^[2]
2009	104 793	^[2]
2010	111 953
2010	103 101	^[2]
2011	100 027	^[2]
2012	98 469	^[2]
2013	97 343	^[2]
2014	96 328	^[2]
2015	95 202	^[2]

Год	Колькасць
2016	93 598	^[2]
2017	91 054	^[4]
2018	88 678	^[5]
2019	87 139	^[6]
2020	85 885	^[6]
2021	89 100	^[2]
2022	87 590	^[6]
2023	87 913	^[2]

Спорт

ФК Панявежыс — футбольны клуб.

Культура

Драматычны тэатр Юозаса Мільцініса

Гарады-пабрацімы

Івана-Франкоўск, Украіна
Ірпінь, Украіна^[7]
Ахмецкі муніцыпалітэт^[d], Грузія (2011)
Вінніца, Украіна (16 лютага 2015)^[8]^[9]^[…]
Габрава, Балгарыя (17 мая 2004)^[8]^[10]
Габрава^[d], Балгарыя
Гус^[d], Нідэрланды (17 красавіка 1993)^[8]^[11]^[…]
Даўгаўпілс, Латвія (6 красавіка 2004)^[8]^[12]^[…]
Кольдынг, Данія (17 жніўня 2000)^[8]^[13]^[…]
Кінгстан, Ямайка
Люблін, Польшча (11 верасня 1999)^[8]^[14]^[…]
Люнен, Германія (2 сакавіка 1990)^[8]^[15]^[…]
Маладзечна, Беларусь
Мыцішчы, Расія (21 верасня 2001)^[8]^[16]
Ракверэ, Эстонія (15 чэрвеня 2005)^[8]^[17]
Руставі, Грузія (10 кастрычніка 2015)^[8]^[18]
жудзец Марамурэш, Румынія (12 сакавіка 2015)^[8]
камуна Кальмар, Швецыя (20 лістапада 1992)^[8]^[19]^[…]

Вядомыя асобы

Ілья Ашаровіч (1879—1938) — беларускі рэдактар, гісторык, палітычны дзеяч.
Артурас Барысас (1954—2005) — дзеяч літоўскай контр-культуры, рэжысёр, акцёр, спявак, бібліяфіл.

Крыніцы

↑ Getty Research Institute Getty Thesaurus of Geographic Names — LA: Getty Research Institute, 1997. Праверана 5 кастрычніка 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11203476"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1520117"></a>
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 3 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2016. — 352 с., іл. — ISBN 978-985-508-298-0. С. 80.
↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
↑ State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>
↑ ^а ^б ^в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>
↑ https://irpin.ua/news/irpin-ta-kotsiubyns-ke-staly-pobratymamy/
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л http://www.panevezys.lt/lt/veiklos-sritys/uzsienio-rysiu-skyrius_1247/tarptautinis-bendradarbiavimas-220/miestai-partneriai.html
↑ https://www.vmr.gov.ua/en/twin-cities#parentHorizontalTab2
↑ https://gabrovo.bg/bg/page/1294
↑ https://www.goes.nl/bestuur-en-organisatie/stedenband_43782/
↑ https://old.daugavpils.lv/lv/46
↑ https://www.kolding.dk/om-kommunen/internationalt
↑ https://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/poniewiez-litwa,9126,w.html
↑ https://www.luenen.de/staedte_europa/sp_auto_509.php
↑ http://mytyshi.ru/international/partners/index.php?sphrase_id=78546
↑ http://rakvere.kovtp.ee/panevezys
↑ https://rustavi.gov.ge/page/45
↑ https://www.kalmar.se/download/18.3d99d73715c38c8a9e14a82/1496845540377/Vanortsavtal_Panevezys.pdf

Літаратура

Poniewież // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście (польск.). — Warszawa, 1887. — S. 771.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Панявежыс

[_ae56e3af1fa782ee-1] Getty Research Institute Getty Thesaurus of Geographic Names — LA: Getty Research Institute, 1997. Праверана 5 кастрычніка 2020.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q65"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q110250907"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q11203476"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q1520117"></a>

[_5af5290e07be8a54-2] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л ^м ^н ^о ^п ^р ^с ^т Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 12 лютага 2023.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>

[atlas3-3] Вялікі гістарычны атлас Беларусі : у 4 т. / Дзяржаўны камітэт па маёмасці Рэспублікі Беларусь, Рэспубліканскае унітарнае прадпрыемства «Белкартаграфія»; рэдкалегія: В. Л. Насевіч (галоўны рэдактар) [і інш.]. — Т. 3 / [рэд. В.Л. Насевіч]. — Мінск: Белкартаграфія, 2016. — 352 с., іл. — ISBN 978-985-508-298-0. С. 80.

[_7e808a04af2987a2-4] State Data Agency of Lithuania Праверана 18 лютага 2018.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>

[_79897fe52876bdcf-5] State Data Agency of Lithuania Праверана 2 чэрвеня 2019.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q33102669"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q55566806"></a>

[_0f85f73a1d317ead-6] а ^б ^в Resident population by city / town at the beginning of the year — State Data Agency of Lithuania, 2023. Праверана 19 чэрвеня 2022.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q112626509"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q12663462"></a>

[_3c46d8e84713c0b4-7] ttps://irpin.ua/news/irpin-ta-kotsiubyns-ke-staly-pobratymamy/

[_780730b2a2fd34b8-8] а ^б ^в ^г ^д ^е ^ё ^ж ^з ^і ^к ^л http://www.panevezys.lt/lt/veiklos-sritys/uzsienio-rysiu-skyrius_1247/tarptautinis-bendradarbiavimas-220/miestai-partneriai.html

[_782325e48f0d0a18-9] ttps://www.vmr.gov.ua/en/twin-cities#parentHorizontalTab2

[_00b8ec8540cadb60-10] ttps://gabrovo.bg/bg/page/1294

[_ce8584decc708dae-11] ttps://www.goes.nl/bestuur-en-organisatie/stedenband_43782/

[_fc40300a24395810-12] ttps://old.daugavpils.lv/lv/46

[_ed4ca7cc09912bcc-13] ttps://www.kolding.dk/om-kommunen/internationalt

[_ebfdfd16656c8004-14] ttps://lublin.eu/lublin/wspolpraca-miedzynarodowa/miasta-partnerskie-i-zaprzyjaznione/poniewiez-litwa,9126,w.html

[_ffae759ce42ef8be-15] ttps://www.luenen.de/staedte_europa/sp_auto_509.php

[_a44aa0b9303d8858-16] ttp://mytyshi.ru/international/partners/index.php?sphrase_id=78546

[_2ff5511ac8dd7588-17] ttp://rakvere.kovtp.ee/panevezys

[_02458c8d1850c8ce-18] ttps://rustavi.gov.ge/page/45

[_45a239724ce4f012-19] ttps://www.kalmar.se/download/18.3d99d73715c38c8a9e14a82/1496845540377/Vanortsavtal_Panevezys.pdf

[3]

[1]

[2]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]