Скоп’е

Скоп’е (макед.: Скопје) — сталіца Паўночнай Македоніі, а таксама адміністрацыйна-палітычны, культурны і адукацыйна-навуковы цэнтр. Размешчаны на берагах ракі Вардар, у паўночнай частцы краіны, у цэнтры Балканскага паўвострава.

Горад Скоп’е макед.: Скопје Краіна Паўночная Македонія Каардынаты 42°00′ пн. ш. 21°26′ у. д. Плошча 225 км² Вышыня цэнтра 251 м Водныя аб’екты Рака Вардар Насельніцтва 521 569 чалавек (2005) Шчыльнасць 2 318 чал./км² Часавы пояс Цэнтральнаеўрапейскі летні час Тэлефонны код +389 02 Паштовыя індэксы 1000 Аўтамабільны код SK Афіцыйны сайт skopjeonline.com.mk (макед.)(англ.)(алб.) Скоп’е на карце Паўночнай Македоніі

Медыяфайлы на Вікісховішчы

Насельніцтва 650 тыс. чал. (2000).

Гісторыя

Скоп’е ўпершыню ўпамянута Клаўдзіем Пталамеем пад антычным імем Скупі. Горад фармуецца ў III стагоддзі да н.э., а ў 164 годзе да н.э. пападае пад уладу Рыма і становіцца цэнтрам правінцыі Мізія. У 84 або 85 годзе н.э. імператар Даміцыян заснаваў тут калонію Флавія Скупі, якая ў далейшым стала вялікім горадам.

З прыходам славян у VI стагоддзі горад быў захоплены племем брсяцы, якое дало яму імя Скоп’е. За часам праўлення балгарскага цара Самуіла Скоп’е становіцца на кароткі перыяд сталіцай Балгарскага царства. У наступным горад напераменку быў пад уладаю Візантыі і Сербіі, а 19 студзеня 1392 года быў захоплены асманамі і атрымаў імя Іскюп (Uskup).

25-26 кастрычніка 1689 года горад заняты Аўстра-венгерскім генералам Энгельберта д’Уга Пікаламіні, які быў змушаны падпаліць Скоп’е праз эпідэмію халеры. Горад гарэў цэлых два дні і неўзабаве быў поўнасцю знішчаны. У XIX стагоддзі Скоп’е зноў становіцца буйным горадам. 25 кастрычніка 1912 года канчаецца 520-летняе асманскае валоданне горадам, але ўжо налета горад займае сербскае войска.

Падчас Першай Сусветнай вайны Скоп’е знаходзіцца пад акупацыяй балгарскіх і аўстра-венгерскіх сіл, а па яе сканчэнні ўваходзіць у склад Каралеўства сербаў, харватаў і славенцаў.

У Другой Сусветнай вайне Скоп’е было паўторна акупавана Балгарыяй, саюзнікам нацысцкай Германіі. 22 красавіка 1941 года балгарскае войска Пета заняло Скоп’е і заставалася ў горадзе да капітуляцыі Балгарыі 9 верасня 1944 года.

Пасля вызвалення ад акупантаў (13 лістапада 1944 года) горад хутка развіваецца і становіцца індустрыяльным, культурным і адміністрацыйным цэнтрам Сацыялістычнай Рэспублікі Македонія ў складзе Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспублікі Югаславіі. 26 чэрвеня 1963 года ў 5:17 па мясцовым часе Скоп’е было разбурана землетрасеннем (6.1 балаў па шкале Рыхтэра), у выніку якога 1070 жыхароў загінулі і больш як 20000 засталіся без прытулку. Пасля землетрасення горад аднаўляецца паводле плана японскага архітэктара Кэндзо Тангэ.

Тэрытарыяльны падзел

Горад Скоп’е падзелены на 10 абшчын. Па колькасці жыхароў найбольшая абшчына — Газі-Баба (72 617 жыхароў), найменшая — Шута-Арызары (20 800 жыхароў). Па плошчы, найбольшая абшчына — Сарай (229 км²), найменшая — Чаір (3,5 км²). Насельніцтва абшчын Сарай і Чаір пераважна албанскае, а абшчыны Шута-Арызары пераважна цыганскае.

Цэнтар Газі-Баба Аэрадром Чаір Кісяла-Вада Бутэл Шута-Арызары Карпош Гёрчэ-Пятроў Сарай

Насельніцтва

Год Колькасць 1913 43 331 1921 41 000 1931 68 880 1948 87 654 Год Колькасць 1953 119 134 1961 165 529 1971 312 980 1981 407 455 Год Колькасць 1994 429 964 2002 283 146 2004 386 000 2018 509 900 Год Колькасць 2021 422 540

Адукацыя і культура

• Македонская акадэмія навук і мастацтваў
• Тэатр македонскай оперы і балета
• Універсітэт імя Святых Кірыла і Мяфодзія

Гарады-пабрацімы

•  Waremme^[d], Бельгія (1974)
•  Ізмір, Турцыя (2023)
•  Адана, Турцыя
•  Брэдфард, Вялікабрытанія (1961)
•  Бялград, Сербія (2012)
•  Дрэздэн, Германія (6 лістапада 1967)
•  Дыжон, Францыя (1961)
•  Заграб, Харватыя (снежань 2011)
•  Краёва, Румынія
•  Лечэ, Італія
•  Любляна, Славенія (2007)
•  Маніса, Турцыя (1985)
•  Наньчан, Кітай (1985)
•  Нюрнберг, Германія (1982)
•  Ніш, Сербія
•  Падгорыца, Чарнагорыя (2008)
•  Пернік, Балгарыя
•  Пітсбург, ЗША (2001)
•  Рубэ, Францыя (1973)
•  Сарагоса, Іспанія (2008)
•  Сараева, БіГ (2017)
•  Сафія, Балгарыя
•  Стамбул, Турцыя (3 красавіка 2003)
•  Суэц, Егіпет (1985)
•  Ташкент, Узбекістан
•  Тырана, Албанія (2016)
•  Тэмпэ, ЗША (1971)
•  Уроцлаў, Польшча
•  Эш-Шэліф, Алжыр (1983)

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

• Горазд Раксолія
• Маці Тэрэза
• Мілчо Манчэўскі — македонскі кінарэжысёр, сцэнарыст
• Срджан Асан Керым — македонскі дыпламат, былы старшыня Генеральнай Асамблеі ААН

Гл. таксама

• Землетрасенне ў Скоп’і

Літаратура

• Скоп’е, Скопле // Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 14: Рэле — Слаявіна / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 2002. — Т. 14. — С. 466. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0238-5 (т. 14).

Спасылкі

• Скоп’е