Ціха Браге
Ціха Браге[8] (Tycho Brahe; 14 снежня 1546 — 24 кастрычніка 1601) — дацкі шляхціч, паходзіў з правінцыі Сконэ (цяпер — тэрыторыя Швецыі), найбольш вядомы як адзін з першых астраномаў у Еўропе. Быў таксама астролагам і алхімікам. Ціха Браге — латынізаванае імя. Сапраўднае дацкае імя — Tyge Ottesen Brahe.
| Ціха Браге | |
|---|---|
| дацк.: Tyge Ottesen Brahe | |
 | |
| Дата нараджэння | 14 снежня 1546[1][2] |
| Месца нараджэння | |
| Дата смерці | 24 кастрычніка 1601[1][3][…] (54 гады) |
| Месца смерці | |
| Месца пахавання | |
| Грамадзянства | |
| Бацька | Otte Brahe[d] |
| Маці | Beate Clausdatter Bille[d] |
| Жонка | Kirsten Barbara Jørgensdatter[d] |
| Дзеці | Sidsel Brahe[d] |
| Род дзейнасці | астраном, аўтабіёграф, паэт, астролаг, алхімік, пісьменнік |
| Навуковая сфера | астраномія |
| Месца працы | |
| Альма-матар |
|
| Навуковы кіраўнік | Valentin Thau[d][7] і Caspar Peucer[d][7] |
| Вядомыя вучні | Сімон Марый, David Gans[d] і Paul Wittich[d][6] |
| Узнагароды |
 |
| Подпіс |
 |
 Медыяфайлы на Вікісховішчы | |
Ціха Браге валодаў маёнткам на востраве Гвен, дзе пабудаваў адзін з самых ранніх даследчых інстытутаў — Уранібург (у перакладзе — «Нябесны палац»). Там ён пабудаваў некалькі буйных астранамічных інструментаў і правёў шэраг дакладных вымярэнняў. Успрыняў геаметрычныя ідэі сістэмы Каперніка і філасофію сістэмы Пталамея і сфармуляваў сваю ўласную мадэль Сусвету — Ціханічную мадэль.
У сваёй абсерваторыі Ціха Браге назіраў зоркі i планеты з найвялікшай па тых часах дакладнасцю: 2-3 хвіліны дугі. Часцей за іншыя свяцілы ў кожным супрацьстаянні з 1580 г. Ціха назіраў Марс менавіта таму, што яго рух відавочна не адпавядаў ні сістэме Пталамея, ні сістэме Каперніка. У 1583 г. Ціха адзначыў, што каля супрацьстаяння Марс рухаецца ў другі бок з найвышэйшай хуткасцю — амаль палова градуса ў суткі, а гэта даказвала, што Марс у супрацьстаянні значна бліжэй да Зямлі, чым да Сонца, што было праўдзіва толькі ў сістэме Сусвету Каперніка, але не Пталамея. Аднак Ціха бачыў неадпаведнасць i сістэмы Каперніка сваім назіранням. Ён стварыў сваю адмысловую сістэму, дзе Зямля засталася ў цэнтры, а планеты рухаюцца вакол Сонца, якое, у сваю чаргу, рухаецца вакол Зямлі.
Ад 1600 і да смерці Ціха ў 1601 годзе яму дапамагаў Іаган Кеплер. Гэты не менш выдатны навуковец у далейшым з дапамогай вынікаў назіранняў Браге распрацаваў сваю ўласную астранамічную тэорыю.
Ціха Браге лічыцца адным з самых уважлівых і акуратных астраномаў-практыкаў свайго часу. Яго назіранні былі настолькі дакладнымі, што Кеплер здолеў з дапамогай вынікаў гэтых назіранняў сфармуляваць законы руху планет. Ціха склаў адзін з першых зорных каталогаў. І ўрэшце з дапамогай назіранняў Ціха Браге было выяўлена, якая ж тэорыя мае права лічыцца праўдзівай — Капернікаўская ці тэорыя Пталамея.
Зноскі
- ↑ а б MacTutor History of Mathematics archive — 1994. Праверана 22 жніўня 2017.
- ↑ а б Czech National Authority Database Праверана 23 лістапада 2019.
- ↑ Tycho Brahe // Brockhaus Enzyklopädie Праверана 9 кастрычніка 2017.
- ↑ а б в г д Berry A. A Short History of Astronomy — London: John Murray, 1898.
- ↑ а б 1911 Encyclopædia Britannica/Brahe, Tycho // Encyclopædia Britannica: a dictionary of arts, sciences, literature and general information / H. Chisholm — 11 — New York, Cambridge, England: University Press, 1911.
- ↑ а б в MacTutor History of Mathematics archive — 1994.
- ↑ а б Матэматычная генеалогія — 1997.
- ↑ Напісанне Браге (Brahe) Ціха паводле БЭ у 18 т. -- Т.3. -- С. 227.
Літаратура
правіць- Лаўрэш Л. «I зорнае неба над галавой…»: Нарысы з гісторыі астраноміі / Леанід Лаўрэш. — Мн., 2013.
- Белый Ю. Тихо Брагэ Архівавана 4 сакавіка 2016. // на pawet.net
Спасылкі
правіць
На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Ціха Браге- Brahe, Tycho (англ.)(недаступная спасылка). — Біяграфія ў архіве MacTutor. Архівавана з першакрыніцы 24 жніўня 2011. Праверана 30 красавіка 2009.