Шуруп

Шуруп, шруба (ад ням.: Schraube) — крапежны выраб у выглядзе стрыжня з галоўкай і спецыяльнай вонкавай разьбой, што можа ствараць унутраную разьбу ў адтуліне іншага прадмета. Шуруп — гэта разнавіднасць шрубы, адрозніваецца тым, што мае канічнае звужэнне на канцы і больш рэдкую разьбу. Шуруп, які стварае разьбу пры ўкручванні, назваецца саманаразаючым шурупам — у прастамоўі «самарэзам».

Шуруп з патаемнай галоўкай

Шуруп з шасціграннай галоўкай (глушэц)

Выкарыстанне

У выпадку мяккіх матэрыялаў адтуліна пад шуруп альбо зусім не свідруецца, альбо свідруецца дыяметрам, які складаюе 70 % ад дыяметра шурупа; у выпадку цвёрдых — вельмі пажадана папярэдняе свідраванне адтуліны на ўсю даўжыню крапежнага вырабы з запасам. У любым выпадку дыяметр адтуліны можа вар'іравацца ў адносна шырокіх межах, тады як пад стандартныя разьбы шруб або балтоў неабходныя адтуліны строга вызначаных дыяметраў. Аднак, па параўнанні з шрубавымі злучэннямі, разьба, нарэзаная шурупам ў матэрыяле, вытрымлівае толькі невялікую колькасць паўторных закручванняў (тыпова 1-100), асабліва калі матэрыял тонкі.

Выбар самарэза, шурупа або іншага вырабу з галоўкай таго ці іншага тыпу залежыць ад працэдуры мантажу, яе асаблівасцяў, якія выкарыстоўваюцца пры гэтым камплектуючых, а таксама ад якасці і характарыстык злучаных шурупамі матэрыялаў. Акрамя таго, таксама ўлічваюць эстэтычныя патрабаванні і ўзровень нагрузкі.

Класіфікацыя

Канструкцыя

Класіфікацыя самарэзаў, а таксама шурупаў вядзецца паводле канструкцыі іх асноўных элементаў:

• галовак — частак крапяжу, які валодае стрыжнем, якія ўжываюцца для стварэння апоры і перадачы крутоўнага моманту;
• шліцаў — разораў спецыяльнай формы, якая ствараецца ў тарцы галоўкі самарэза або шурупа;
• разьбы стрыжня;
• формы наканечніка.

Напрыклад, шасціграннай галоўкай валодаюць самарэзы і шурупы значных памераў або якія прымяняюцца для закручвання ў металічную аснову. Іх задача — вытрымліванне значных крутоўных момантаў.

Ражковыя галоўкі крапяжоў добра зарэкамендавалі сябе пры мацаванні гіпса-кардонных пліт, так як яны гарантуюць лёгкае і хуткае заглыбленне самарэза. Дзякуючы гэтаму няма неабходнасці ў папярэдняй раззянкоуцы.

Шурупы з шайбай EPDM канічнай формы, абсталяванай гумовай пракладкай, ўжываецца для герметызацыі стыкаў, асабліва пры замацаванні даху.

Таксама есць шурупы без галовак, шліцы у якіх наразаюцца ўжо ў тарцы стрыжня.

Класіфікацыя паволде шліцаў

Шпліц выконваюць функцыю перадачы ўтвараецца крутоўнага моманту да шрубы ад інструмента. Разнавіднасці шліцаў шурупаў дзеляцца на асноўныя, камбінаваныя і асаблівыя. Асноўныя — гэта квадратны, крыжападобны (Phillips і Pozidriv), прамы, Torx, шасцісценнік (вонкавы ці ўнутраны). Камбінаваныя звычайна складаюцца з двух тыпаў, а асаблівыя адрозніваюцца вялікай разнастайнасцю.

Дадатковая класіфікацыя шліцаў шурупаў асноўнага тыпу праводзіцца яшчэ і па памеры. У выніку ўсе шурупы ўяўляюць сабой стандартызаваны і пранумараваны пералік, кожны выраб у якім мае сваё найменне. Дзякуючы такому разнастайнасці ствараецца вялікі пералік варыянтаў выканання шліцаў.

Класіфікацыя паводле разьбы

Шрубы таксама падзяляюцца на катэгорыі паводле тыпа разьбы стрыжня, пры гэтым падраздзяленне ідзе паводле дыяметра разьбы, колькасці заходаў, кроку разьбы і, нарэшце, па велічыні вугла, які ўтвараецца пры вяршыні профілю. Чым менш гэты вугал, тым прасцей закруціць шуруп і сфармаваць разьбу ў адтуліне.

Шурупы класічнага тыпу, якія вырабляюцца ў Расіі па  ГОСТ 1144-80 «Шурупы с полукруглой головкой» і 1145-80 «Шурупы с потайной головкой», маюць вугал пры вяршыні, роўны або менш за 40°, у чорных самарэзаў для гіпсакардону ён складае 26-28°, у універсальных вырабаў — 20-30°. Па меры зніжэння вугла ўкараненне стрыжня шурапа ў матэрыял адбываецца значна лягчэй, а самонарезающие якасці шурупа ўзрастаюць.

Для яшчэ большага ўзмацнення дадзеных якасцяў выкарыстоўваюцца самарэза са свердзелам на канцы, якія ствараюць перад наразаннем разьбы ў матэрыяле адтуліну, якое палягчае зашрубоўванне.

Класіфікацыя паводле галовак

• Патайная
• Паўпатайная
• Паўкруглая
• Шасцігранная
• Квадратная

Адрозненні саманаразаючай шрубы

Стрыжань шурупа складаецца з разьбовай (бліжэй да канца) часткі і гладкай (бліжэй да галоўцы) часткі, званай «целам», прычым дыяметр цела роўны дыяметру разьбы каля цела. «Правільны» шуруп мае конусную разьбу. «Цела» дазваляе шурупу прыціскаць дэталь таўшчынёй у даўжыню цела да іншай дэталі, тады як самарэз без цела і папярэдняга свідравання толькі прашывае абедзве дэталі, патрабуючы папярэдняга сціску дэталяў. З-за гэтага матэрыял, у які ўкручваецца шуруп, павінен быць досыць мяккім, каб кампенсаваць пашырэнне канала пры ўваходжанні ў яго гладкай часткі стрыжня.

Канец самарэза, як правіла, вастрэй канца шурупа, а вышыня разьбы ад канца да асноўнай часткі нарастае ў меншай ступені.

Вышыня і крок разьбы шурупа ў звычайна менш, чым у самарэза па дрэве, але не па метале.

Шурупы звычайна вырабляюцца з адносна мяккіх марак сталі або бронз, у той час як самарэзы — з больш цвёрдых.

Пералічаныя адрозненні абумоўліваюць розніцу ў тэхналогіі прымянення. Пры выкарыстанні шурупа рэкамендуецца папярэдняе свідраванне адтуліны для стварэння накіравальнага канала і выдалення з яго часткі матэрыялу. Накіроўвалы канал дазваляе дакладна вытрымаць кірунак пры закручванні, паколькі шуруп звычайна мае больш «тупы» канец, а выдаленне часткі матэрыялу зніжае напружання, якія ўзнікаюць пры закручванні стрыжня з адносна малой вышынёй разьбы, і асабліва гладкай верхняй часткай. Гладкая верхняя частка, таўшчыня якой больш таўшчыні разьбовай часткі, добра вытрымлівае нагрузкі на зрэз і на залом.

Пры выкарыстанні самарэза папярэдняга свідравання, як правіла, не патрабуецца — за кошт вастрыні канца і плыўнага нарастання вышыні разьбы самарэзы надзейна ўразаецца ў матэрыял нават пры невялікім ціску і добра вытрымлівае зададзены кірунак. За кошт большай вышыні разьбы і адсутнасці гладкай часткі, колькасць выцясняецца з канала матэрыялу атрымліваецца меншым, чым у шурупа, што зніжае рызыку раскалвання выраба. Аднак наяўнасць разьбы аж да галоўкі зніжае трываласць мацавання па параўнанні з шурупам таго ж дыяметра, вырабленым з таго ж матэрыялу.

Гл. таксама

• Самарэз
• Гайка
• Контргайка
• Болт
• Болт Молі
• Канфірмат
• Глушэц (крапежнае злучэнне)
• Дзюбель
• Шруба
• Футорка
• Метызы

Літаратура

• Краут Ф., Мейер Фр. Плотничные и столярные работы при внутренней отделке зданий. Декор, двери, окна. — СПб.,1901. — 208 с.