Neodimiom

Neodimiom
	Prazeodimiom – Neodimiom – Prometiom
; Nd; U	Taolenn beriodek
Perzhioù hollek
Niver atomek	60
Rummad kimiek	Lantanidoù
Strollad	Lantanidoù
Trovezh	6
Bloc'h	f
Tolz atomek	144,240
Aozadur elektronek
	[Xe] 4f4 6s2; Dasparzh an elektronoù : 2, 8, 18, 22, 8, 2
Perzhioù atomek
Niver oksidadur	+ 3; Oksidenn vazennek skañv
Tredanleiegezh	1,14 (Skeul Linus Pauling)
Gremmoù ionadur	1 : 533,081 kJ/mol; 2 : 1 034,322 kJ/mol; 3 : 2 132,324 kJ/mol; 4 : 3 898,004 kJ/mol
Skin atomek	239 pm
Skin kenamsav	188 pm
Skin Van der Vaals	(stlenn ebet)
Perzhioù fizikel
Arvez	Kaled
Douester (≈20 °C)	7 g/cm3
Teuzverk	1 016 °C
Bervverk	3 074 °C
Tredanharzusted	643 nΩ•m (e 20 °C)
Neuz an elfenn

Un elfenn gimiek eo an neodimiom ; Nd eo e arouez kimiek, 60 e niver atomek ha 144,240 e dolz atomek.

Istor

E 1839 e tizoloas ar c'himiour svedat Carl Gustaf Mosander an didimiom, a zo ur meskaj eus tri douar rouez ; unan anezho eo ar c'heriom ₅₈Pr, bet dizoloet gant Axel Erdmann e 1839 ivez.
E 1885 e voe hiniennekaet an div elfenn all gant ar c'himiour aostrian Carl Auer von Wesbach : ar prazeodimiom ₅₈Pr hag an neodimiom ₆₀Nd.

Eus ar gresianeg νέος neos, "nevez", ha διδύμος didumos, "gevell" e teu neodimiom : kevret gant keriom ha prazeodimiom en e gaver er c'hailhoù.

Kenderc'hadur

Er c'hailhoù bastnäsit (Pr,La,Y)CO₃F ha monazit (Pr,La,Th,Nd,Y)PO₄ pergen e kaver neodimiom.^[1].

Perzhioù

Ur metal liv an argant gwenn, blot, govelius hag orjalennus eo an neodimiom.
Buan e vez oksidet en aer ; diskolpañ a ra an oksidenn, ar pezh a laka muioc'h a vetal en aer : goude ur bloavezh ne chom nemet oksidenn neodimiom^[2].

Kimiek

Par da re ar c'heriom ha re ar prazeodimiom eo perzhioù kimiek an neodimiom.

E 150°C e tev an neodimiom da reiñ oksidenn neodimiom(III) :

4 Nd + 3 O₂ → 2 Nd₂O₃

Dazgwerediñ gorrek e ra Pr gant dour yen, ha buan gant dour zomm da reiñ hidroksidenn neodimiom(III) :

2 Nd [k] + 6 H₂O [d] → 2 Nd(OH)₃ [dz] + 3 H₂ [g]^[3]

Gant an holl halogenoù e tazgwered an neodimiom diouzhtu :

2 Nd (k) + 3 F₂ (g) → 2 NdF₃ (k) [liv mouk]

2 Nd (k) + 3 Cl₂ (g) → 2 NdCl₃ (k) [gell-mouk]

2 Nd (k) + 3 Br₂ (g) → 2 NdBr₃ (k) [mouk]

2 Nd (k) + 3 ||iod|I]]₂ (g) → 2 NdI₃ (k) [gwer]

Izotopoù

Eus Nd-124 betek Nd-161 ez astenn skalfad izotopoù an neodimiom.
Pemp izotop stabil a gaver en natur : ¹⁴²Nd, ¹⁴³Nd, ¹⁴⁵Nd, ¹⁴⁶Nd ha ¹⁴⁸Nd, Nd-142 o vezañ an hini stabilañ.
Skinizotopoù zo anavezet ivez, 33 anezho, ar re stabilañ o vezañ Nd-144 hag Nd-150 ; en natur e vezont kavet.

Izotopoù stabilañ an neodimiom
Izotop	% en natur	Hanter-vuhez	Digevanad
¹⁴²Nd	27,2	Stabil, 82 neutron
¹⁴³Nd	12,2	Stabil, 83 neutron
¹⁴⁴Nd	23,8	2,29 x 10¹⁵ bloavezh	¹⁴⁰Ce (dre skinoù α)
¹⁴⁵Nd	8,3	> 6 x 10¹⁶ bloavezh	¹⁴¹Ce (dre skinoù α)
¹⁴⁶Nd	17,2	Stabil, 86 neutron
¹⁴⁸Nd	5,7	> 3 x 10¹⁸ bloavezh	¹⁴⁴Ce (dre skinoù α)
¹⁴⁸Nd	5,7	> 3 x 10¹⁸ bloavezh	¹⁴⁸Sm (dre skinoù β)
¹⁵⁰Nd	5,6	6,7 x 10¹⁸ bloavezh	¹⁵⁰Sm (dre skinoù β)

Arver

Gwer

Oksidenn neodimiom (Nd₂O₃) a lakaer er gwer evit e livañ en ur skalfad em astenn eus mouk betek ruz teñval ha griz. Hervez natur ar gouloù (naturel pe get) a sko warni e kemm arliv ur glogorenn fardet gant 5% neodimiom.

Gwarelloù

Ar gwarelloù galloudusañ a anavezer eo ar re fardet gant neodimiom (Ne₂Fe₁₄B). Gouest int da sevel tolzadennoù mil gwezh brasoc'h eget o zolz dezho. Skañvoc'h, kreñvoc'h ha marc'hadmatoc'h int eget ar gwarelloù fardet gant samariom ha kobalt (SmCo₅), hogen koll a ra ar gwarelloù Ne₂Fe₁₄B o galloud er gwrezverkoù uhel ha techet e vezont da verglañ, ar pezh na c'hoarvez ket gant SmCo₅, a chom stabil bepred.

E kement degouezh ma ranker ober gant gwarelloù bihan, skañv ha kreñv ez arverer neodimiom : da fardañ klevelloù, korrglevelloù evit ar binvioù-seniñ (ar gitaroù-tredan, da skouer), uhelgomzerioù, selaouelloù, kantennoù kalet an urzhiataerioù.

Er c'hefluskerioù-tredan en o implijer ivez, evel el lunelloù aerlistri, en aerluzelloù hag er c'hirri hiron — war-dro 1 kg a neodimiom zo e keflusker ur c'harr hiron^[4]

Laser

Ionennoù neodimium a implijer da fardañ strinkennoù evel Nd:Y₃Al₅O₁₂, LiYF₄ ha YVO₄ a-benn amplaat hordennoù skinadoù laser e rann danruz ar skalfad tredanwarellek (700 nm-1 mm o zrohed). Bukelloù-laser, gwer pe ruz liv an hordenn, a reer gant hevelep strinkennoù goude bezañ o zroet e gouloù gwelus dre gemmañ an trohed. Da ziskouez stlennoù pouezus war ur skramm e talvezont, e-kerzh kentelioù pe brezegennoù.

Notennoù

↑ United States Geological Survey
↑ Metallium Inc. (en) Liamm oberiant 15 GEN 13
↑ Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz
↑ GORMAN Steve, As hybrid cars gobble rare metals, shortage looms Reuters, 31 EOS 09 (en) Liamm oberiant 19 GEN 13

Daveennoù

American Chemical Society (en) Liamm oberiant 25 DU 12
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Gimiezh, Preder, Plomelin, 2008 ISBN 978-2-901383-69-7 Preder
AN NOALLEG Yann-Baol, Geriadur ar Fizik, Preder, Plomelin, 2006 ISBN 978-2-901383-64-2
Annales de chimie et de physique, Gallica / Bibliothèque nationale de FranPr (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic weights of the elements 2007 (IUPAC Technical Report) Pure an Applied Chemistry (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Atomic Weights and Isotopic Compositions for All Elements National Institute of Standards and Technology (en) Liamm oberiant 18 HER 12
Bureau de Recherche Géologique et Minière (BRGM) (fr) Liamm oberiant 26 HER 12
CONSIDINE Glenn D., Van Nostrand's Encyclopedia of Chemistry, Wiley-InterscienPr, 2005 ISBN 978-0-471-61525-5 (en)
DEPOVERE Paul, La classification périodique des éléments — La merveille fondamentale de l'Univers, De Boeck, Brussels, Belgia, 2002 ISBN 978-2-8041-4107-3 (fr)
EMSLEY John, Nature's Building Blocks — An A-Z Guide to the Elements, Oxford University Press, 2001 ISBN 978-0-19-850341-5 (en)
Geriadur brezhoneg An Here, Plougastell-Daoulaz, 2001 ISBN 978-2-86843-236-0
ÉTIENNE Guy, Geriadur ar Stlenneg, Preder, 1996 ISBN 978-2-901383-14-7
HOLDEN Norman, History of the Origin of the Chemical elements and Their Discoverers, New York, 2001 Brookhaven National Laboratory (en) Liamm oberiant 26 HER 12
International Union of Pure and Applied Chemistry (IUPAC) (en) Liamm oberiant 26 HER 12
Jefferson Lab (en) Liamm oberiant 22 KZU 2012
Joint Institute for Nuclear Research (ОИЯИ e Dubna) (en) Liamm oberiant 25 DU 2012
Les propriétés chimiques (fr) Liamm oberiant 07 GEN 13
LIDE David R., CRC Handbook of Chemistry and Physics - 88th Edition, CRC Press,2007 ISBN 978-0-8493-0488-0 (en)
Royal Society of Chemistry (en) Liamm oberiant 03 KZU 2012
STWERTKA Albert, A Guide to the Elements, Oxford University Press, 1996 ISBN 978-0-19-508083-4 (en)
Webelements (en) Liamm oberiant 26 HER 2012

Kimiezh \| Elfennoù kimiek
Rolloù hervez an arouez ~ hervez an anv • Taolenn beriodek Taolennoù an izotopoù rannet ~ klok
Dmitriy Mendeleyev • Ernest Rutherford

[USGS-1] United States Geological Survey

[2] Metallium Inc. (en) Liamm oberiant 15 GEN 13

[3] Alc'hwez : k = kalet, d = dourek, dz = dourzileizhenn, g = gaz

[4] GORMAN Steve, As hybrid cars gobble rare metals, shortage looms Reuters, 31 EOS 09 (en) Liamm oberiant 19 GEN 13

[1]

[2]

[3]

[4]