| ◄ Jermen | Laurans | Alphons Ligori ► |
n impalaer Valerian en devoa douget eul lezen neve (258) eneb ar gristenien : « An eskibien, ar veleien hag an avielerien a vezo laket d’ar maro kerkent ha ma vefont anavezet ; ar senatourien, an noblanz hag ar varc’heien eus Rom a gollo o renk hag o madou ; ha ma talc’hont d’en em zisklerian kristen goude an dra-ze, e vefont dibennet ; — ar gwrage a renk uhel a vezo ive lemet digante o madou ha kaset en harlu ; — servijerien an impalaer o devo anzavet bezan kristen arôk al lezen-man hag o devo dalc’het goude, a vezo ive lemet digante o madou, ha goude, chadennet ha kaset war douarou ar gouarnamant evit o labourat evel sklavourien. » Al lezen ne gomze ket eus ar bobl nag eus an dud a renk izel. An impalaer ne skoe nemet war ar penn. Gouzout a rê, pa vije diskaret ar veleien, an noblanz ha servijerien ken galloudus ar palez, petra raje goude ar bobl hep penn, heb arc’hant, heb iliz ? Ahend-all, ar bobl a oa kabestret dre eul lezen-all, douget er blavez arôk (257). « Kement-hini en dije c’hoantaet adsevel eur sosiete freuzet dre urz ar gouarnamant, pe ober asambleou, pe derc’hel da zarempredi ar berejou, a vije barnet. »
Al lezen douget gant an impalaer, ha votet gant ar Senat eus Rom, a oe raktal laket en impli. Eskob Rom, ar pab Sixt, ne zaleas ket da vezan tapet epad ma oa o prezek d’an dud fidel, en bered Pretextat, ha gantan e oe paket ive ar c’houec’h avieler a oa endro d’ezan evit an ofis. Kondaonet a oe da vezan dibennet el lec’h m’oa bet tapet. Laurans, an avieler bras, ne oa ket war al lec’h pa c’hoarvezas an dra-ze. Kerkent ha ma klevas, e tiredas da lavaret kenavo d’e eskob ha d’e dad.
— Tad, emezan, da belec’h ez et-c’houi heb ho mab ? C’houi, eskob, da belec’h ez et-c’houi heb hoc’h avieler ? N’oc’h ket boaz da ginnig ho sakrifis heb ho ministr ! Ha displijet am eus-me d’ec’h ? Daoust ha ma c’havet ho peus digalon eun dro bennak ? Breman eo d’ec’h gwelet ha kalonek eo an hini hoc’h eus fiziet ennan ar garg da rannan gwad ar C’hrist, hon Otrou ?
— Sec’het ho taerou, ma mab, a respontas an Tad Santel, n’ho tilezan ket ; brasoc’h stourmad evit ma hini a zo ouz ho kedal. Me zo koz ; ar boan am bezo da c’houzanv a veza skanv ; mes c’houi zo yaouank, hag eur viktor brasoc’h ha gloriusoc’h ho pezo da c’honid war hon enebourien. A-benn tri devez e heuilhfet ac’hanon.
Laurans a vije gallet kregi ennan war an tôl ; mes ar vourrevien o devoa eur mennoz-all ha n’o devoa ket c’hoant d’hen diskuilh re abred. An neuz a rejont da vezan dall ha bouzar epad ma komze an daou zant. Sant Sixt a oe diskennet er c’hatakombou ha dibennet war ar gador m’oa bet ken alïes azezet warni evit kelenn e bobl. Pevar eus an avielerien a c’houzanvas eun hevelep maro war e lerc’h. An daou avieler-all a oe ive merzeriet er memes devez, mes en eul lec’h-all.
Goude merzerenti ar pab, an impalaer a c’hoantaas kemer kement a oa d’an Iliz. Diskaret ar penn, sosiete ar gristenien, war e veno, a oa dismantret. Rak-se, kement a oa d’ar sosiete-ze a dlee dont d’ar gouarnamant. An digare-ze n’en devoa na muioc’h na nebeutoc’h a dalvoudegez eget hini gouarnamant ar Frans, en de a hirie. Fazian ’rê ; rak herve lezen Rom, ar sosieteou, ar re zoken n’o devoa, en doare ebet, ôtre ar gouarnamant, eur wech freuzet, a c’halle rannan etre an dud a oa enne kement o devoa ; hag an treo n’hallent ket bezan rannet a dlee bezan gwerzet hag ar priz lodennet etre ar sosietourien. Setu penôs e oa al lezen. Mes petra eo al lezen dirak an nerz ? Ar gouarnamant, goude laerez o madou, douar ha tïe, a falveze gantan breman kaout o arc’hant.
Mes n’halle ket ober an dra-ze heb an avieler bras. An avieler kentan en devoa ar garg eus an holl vadou, ha d’ar mare-ze, etre ar gristenien gentan, kalz treo a oa boutin. Hen oa ar gouarner bras. Ar veleien, an dud fidel, an intanvezed, ar vinored, ar beorien, en eur ger, kement-hini a c’hede o bevanz diouz an Iliz, kement-hini a laboure war-dro ar berejou hag an ilizou, a oa dindannan. Rak-se, renk an avieler bras a deue dioustu goude hini ar pab, hag hen eo a gemere e blas, peurvuian, pa varve.
Avieler sant Sixt oa Laurans. Espernet oa bet, hen gwelet hon deus, en esper e teuje da anzav d’ar gouarnamant pelec’h e oa madou an Iliz.
Galvet dirak prefed Rom, Kornelius Sekularis, heman a roas urz d’ezan da zigeri tensoriou an Iliz ha d’o lakat etre daouarn ar gouarnamant. Ar zant a c’houlennas amzer evit ober an invantor aneze. Tri devez a oe roët d’ezan. Laurans a stagas gant al labour raktal hag a rannas etre ar gristenien ezommek kement a chome c’hoaz etre e zaouarn. Neuze e kemennas d’eze holl en em gavout d’an trede devez, dirak ti al lez-varn.
D’an devez merket, Laurans, ouz e heul holl beorien Iliz Rom, tud mac’hagnet, dall, kamm, notet o izili. a yeas dispont dirak ar prefed.
— Setu aman, emezan, tensoriou an Iliz ; ouz o bevan hag o gwiskan, e tastumomp en nenv pinvidigez vras.
Kounnaret, ar prefed a roas urz ma vije diwisket ha skoet gant skourjezou, begou houarn d’eze. Daoust d’e gorf freuzet ha d’ar gwad o poulladan dindannan, ar zant a chome laouen ; ne finve nemet e vuzellou ; pedi a rê e Zalver Jezuz. Ar prefed ne zigounnare ket.
— Gouzout a ran, emezan, e c’hoantaez ar maro ; mes ne fell ket d’in e varvfes prim ; da boaniou a vezo padus.
Hag e reas digas dirazan ar benviachou impliet evit bourrevi ar gristenien. Ar merzer a respontas :
— C’hoantât a ret ma spontan ; mes an Doue a zervijan a zo ganin ; n’am eus aon ebet rak ho tourmanchou.
Hag epad ma skoed warnan gant bizier, ha ma teved e gosteziou gant eun houarn ru, e pede e Zalver : « Jezuz Mab unik ar gwir Doue, grêt trugare d’ho servijer a fell d’ezan anzav ho hano ha kreski ho kloar en kreiz an tourmanchou.
Kredi a rê e oa o vont da vervel dindan an tôliou, hag e pede Jezuz da zigemer e ene. Mes eur vouez eus an nenv a lavaras d’ezan : « N’eo ket c’hoaz achu ; stourmajou-all ’zo ouz da c’hedal. » O klevet ar vouez-ze, eur zoudard, hanvet Roman, a ’n em zisklerias kristen, hag a lavaras da Laurans : « Me wel dirazout eun den yaouank eus ar re gaeran o sec’han ar gwad eus da c’houliou ; ro d’in prim ar vadeziant. » Ar zant, digaset d’ar prizon war urz ar prefed, evit m’en dije amzer da zaouri e dourmanchou, a vadezas ar zoudard. O vezan klevet an dra-ze, ar prefed a reas skourjezan ar c’hristen neve hag hen dibennan.
Deut oa an noz. Daoust da ze, ar prefed a reas digas adarre Laurans dirazan :
— Ma ne fell ket d’it senti pelloc’h ouz an impalaer, an noz pen-da-ben a vezo laket d’az bourrevi.
Ar merzer a respontas :
— N’eus mui a noz evidon, n’eus mui a denvalijen ; pep tra evidon zo beuzet er sklerijen.
Neuze ar prefed a reas digas eur c’hrilh houarn, a lakas astenn ar zant war ar gwele-ze hag ober tân dindannan. Ar vourrevien, gant ferc’hier, hen troe hag hen distroe evit kreski al leskadurez. Laurans ne seblante santout netra : « An tân-ze, emezan, a zo evidon evel eun ezen fresk ; mes c’houi a vezo devet en tân a bado da viken. » Hag en eur drei warzu ar prefed : « Ne welet-hu ket on rostet awalc’h diouz an tu-ze, grêt distrei ac’hanon... Setu ma ’z on breman poaz awalc’h ; n’hoc’h eus nemet dibri. » Eun nebeut goude e lavaras : « Mil trugare d’ec’h da vezan ma c’havet dîn da vont en ho rouantelez. » War ar c’homzou-ze, e roas e ene da Zoue, d’an 10 a viz eost 259.
En gwirione, en gwirione, hen lavaran d’ec’h, ma ne varv ket ar c’hreunen winiz a goue d’an douar, e chomo hec’h-unan ; mes ma varv, e tougo kalz frouez.
Neb a gar e vue, he c’hollo ; hag an neb a gasa e vue er bed-man, he mir evit ar vue peurbadus.
Aviel sant Yan XII. 24, 25.