athild, goude bezan bet savet a-zoare, gant he mamm, en eul leandi, a zimezas da Herri, prins eus ar re gaeran, duk Sax.
Herri hag e bried a skuilhe madoberou endro d’eze, hag a deue da c’honid kalonou an holl. Rak-se, pa varvas Konrad, impalaer an Alamagn, ar bobl hag an ôtrone vras eus ar vro n’o devoe nemet eur vouez evit lavaret : « Ra vezo an duk Herri impalaer ! » Adalek neuze, Mathild a oa impalaerez. An dra-ze ne viras ket outi da gemer preder bepred gant an dud ezommek, hag ar garante he devoa evite ne lake tamm ’bet ar bobl da gaout nebeutoc’h a zoujanz evit ar renk uhel m’oa savet enni.
Doue a roas d’ezi pemp krouadur ; tri mab : Othon, impalaer war-lerc’h e dad ; Herri, duk Bavier, ha Brunon, a oe arc’heskob en Kologn ; ha diou verc’h, a oe unan aneze Jerberga, rouanez er Frans.
Herri ha Mathild n’o devoa nemet eur c’hoant. Karante Doue oa al liamm a unane aneze ; ar pez a glaskent oa tizout ar baradoz ha trec’hi o zechou fall, kalz muioc’h evit gonid kêriou ha broiou. Doue, koulskoude, a reas d’eze gonid meur a hini, evit rei tu d’eze da astenn rouantelez Jezuz-Krist.
A greiz ma oant o-daou en o amzer wellan, o renkan pep tra endro d’eze, Herri a goueas klanv. Mathild a veze noz-de e-tal ar c’hlanvour. Poanial rê da chom hep gouelan dirakan, gant aon d’e lakat da fallgaloni.
Beb an amzer, e komzent eus bue ar bed-all, eus dudiou ar baradoz hag eus breskadurez treo ar bed-man.
.....Dal ma welas he fried tremenet, Mathild a zigemeras a galon vat ar groaz pounner a deue d’ezi, ar pez ne viras ket ouz he gouelvan da vezan ken bras, ma chomas pell war leur he zi, heb anaoudegez.
Pa deuas he nerz d’ezi, ec’h eas da gerc’hat he zri mab, hag e lavaras da Othon, an hini henan : « Ma mab, emezi, ma pignet war drôn ho tad, dalc’het sonj e tiskennfet, eun de, en e ve ! »
Hag e c’houlennas ha ne oa beleg ebet war yun en kêr, hag o vezan kavet unan, e pedas anezan da oferennan kerkent evit he fried, neve êt dirak Doue. Prest goude ma oe sebeliet an impalaer Herri, Othon a oe laket war e drôn, ha Mathild, en e lez, a dalc’has d’en em rei muioc’h-mui da Zoue ha d’an oberou a drugare.
Kement-se ne viras ket outi da gaout enebourien, a c’honezas ken brao he mibien, ma rojont d’eze da gredi he devoa tenzoriou bras kuzet en eun tu bennak, hag e tismantre gant ar beorien ar peadra a oa dleet d’he bugale.
Mathild a oe grêt kement a vue fall d’ezi, ma renkas en em denn.
Mes nebeut goude, Othon ha Herri, ar vugale dianaoudek, a oe skoet ken gwaz, ma lavaras an holl e oa an Otrou Doue o kastizan aneze, abalamour d’an dismegans o devoa grêt d’o mamm. Othon a gasas neuze kannaded da gât ar brinsez reuzeudik, da c’houlenn pardon diganti, ha da bedi anezi da zizrei.
Mathild, eur wech dizroet da di he mab, a dalc’has da vezan mamm ar beorien, difennourez ar boblou, advokadez ar brizonerien, levenez ar vro, diazezourez eleiz a ilizou, a hospitaliou hag a vanatiou ; en eur ger, kristenan prinsez eus hec’h amzer.
Wilhelm, arc’heskob Mayanz, he mab-bihan, a absolvas, a gommunias hag a nouas anezi en he c’hlenved divezan. Mervel a reas d’ar 14 a viz meurz 968, ha sebeliet e oe skoa ha skoa gant he fried, evel m’he devoa goulennet.
An hini a zo bet grêt eur vad bennak d’ezan, a dle, da gentan, anaout ar vad-ze ha diwall d’hen ankouât. Ar vad grêt ankouaet, a leverer ; kement-se ne dlefe biken bezan gwir, da vihanan, ’vit eur c’hristen.
D’an eil, komz en eun doare dereat eus e vadoberour. Darn a ve kavet, a-wechou, ha n’o deus ket gwasoc’h enebourien evit o madoberourien : an dud-ze a ’n em lak izeloc’h evit al loened mut.
D’an trede, rei eun dra bennak en dizro.
Rak kemer hep rei
A lak ar garante da drei.
Evit anaout pegement a dalvoudegez an eus eur vad, e tleer sellet, nan ouz ar pez a ro, pe a ra ar madoberour, mes ouz muzul ar garante a zougas anezan d’ober ar vad an eus grêt.
An hini a zo bet grêt vad d’ezan ’n eus ket da rei na d’ober d’e vadoberour al labour a zo bet grêt evitan, pe an danve a zo bet roët d’ezan ; diskouez a dle avat, kement, ha muioc’h zoken a garante, d’e vadoberour, evit n’an eus diskouezet e vadoberour d’ezan.
Ar beorien a dle diskouez o anaoudegez vat, oc’h enori ar re ra vad d’eze hag o pedi evite. Ne gonter ket e rafent netra-all ebet ken. Ar re o deus êz da rei eun dra bennak d’o madoberourien, en testeni eus o anaoudegez vat, a dle kemer au tu ha gouzout an doare da roi. Eun dister tra a ra plijadur, pa ouveer e ginnig. Arabad d’imp gedal anaoudegez vat hon unan, evit ober vad ; mes ma rêr vad d’imp, bezomp anaoudek bepred : an dianaoudegez a zo eun dra ken divalo !