hanter

Brezhoneg

Etimologiezh

Kavet en henvrezhonek hanter.

Meneget er C'hatolikon (hanter).

Da geñveriañ gant ar gerioù hanner en kembraeg, hanter en kerneveureg.

Anv-kadarn

hanter /ˈhãntɛr/ gourel (liester hanterioù) ; kemmadur dre vlotaat war e lerc'h peurvuiañ

1. Unan eus an div rann gevatal a ya d'ober un hollad.
2. An hanter eus un dra:
   • En Rom, ouzhpenn an hanter eus an dud a zo sklavourien. — (Yann-Vari Perrot, Erwan ar Moal, Bue ar Zent, Montroulez, 1912, p. 133.)
   • [...] : an hanter eus korf Mari-Jan Helari a oa e-pign er-maez eus he gwele, ar penn war ar bank-tosel. — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 66.)
   • Anat eo e teuas er bed e-kerz an eil hanter eus an triwec'hvet kantved, [...] — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 7.)
   • Tost d'an hanter eus ar re a chome a voe lazet gantan c'hoaz, [...] — (G. MILIN, Gwechall-goz e oa..., Kemper, 1924, p. 31.)
   • Setu me bremañ paet ganin da Zoue an hanter eus va dle... — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 22.)
3. Hanter un dra:
   • Diaes-bras e oa d'an daou charretour bale gant an erc'h a dapas dezho dizale betek hanter o c'hof-gar. — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 21.)
   • Ar batatezenn-mañ a ya da fall : breinañ a ra betek he hanter. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 142.)
   • Filip a valeas 'hed ar skourr, a blege gantañ ken na edo e-unan en dour betek e hanter ; [...]. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 224.)
4. labourat war an hanter gant unan bennak
5. faoutañ, rannañ, terriñ, troc'hañ, dre an hanter:
   • Un dorzh troc'het dre he hanter. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 142.)
6. hanter-ouzh-hanter

Krennlavarioù

• An tu a zo an hanter euz al labour. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 302.)

Anv-gwan

hanter

1. bezañ hanter : gant an hanter eus al labour
   • -N'eo ket echu al labour-? -Nann, met tremen hanter ez on. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 143.)
   • -N'omp ken 'met hanter c'hoazh. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 143.)
2. dirak un anv-kadarn:

Deveradoù

• hantereur
• eur hanter
• metr hanter
• devezh hanter
• hanternoz hanter

Adverb

1. Betek an hanter ;
2. dirak un anv-kadarn (hervez Yezhadur Kervella e vez graet ar c'hemmadur dirak an anvioù lies hepken, met skouerioù kontrol zo)

   (hep ar c'hemmadur, renket hervez urzh al lizherenneg) : hanter dousenn, Hanter Eost, hanter dousennad, hanter gwe, hanter-hent,

   • Hag e wel e-giz eun hanter deiz er chapel, evel an amzer pa vez eur vrumenn warnezi. — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 21.)
   • Eun hanter-ger c'hoaz ! — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 45.)
   • He brozh, stegnet pervezh war he digroazell hag he morzhedoù leun, a ziskenne betek hanter kofoù he divhar o neuz flour, un hoal. — (Youenn Drezen, Sizhun ar Breur Arturo, Al Liamm, 1971, p. 85.)
   • Daoust dezhañ bout alies o kantren e pradeier al loar, diwar meur a draig e soñje Jampi ne dremene ket e hanter-tiegezh nemeur eus hec'h amzer er gêr, e-pad ma veze-eñ en uzin. — (Abeozen, Pirc'hirin Kala-Goañv, Al Liamm, eil emb. 1986, p. 17.)
   • Etre an ti hag an hentig, da gentañ ne oa nemet geot, met goude, ur riblennad strizh, dezhi un tregont santimetr bennak a led, hanter mein, hanter douar blot. — (Roparz Hemon, An Ti a Drizek Siminal, Al Liamm, 1956, p. 16.)
   • O vezañ n'aen ken d'ar skol, goude kreisteiz e chomen e-pad an hanter-devezh en he c'hichen, o lenn eviti levrioù a blije dezhi : [...]. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 41.)
   • [...] ; mes ne grede ket sevel al liñser ur meutad nag un hanter meutad, nag un dekved eus ur meutad. — (Jakez Riou, An Ti Satanazet, Skridoù Breizh, 1944, p. 53.)
   • - Ar gwellañ eo lakaat dimp eizh gwerenn hag un hanter boutailhad rom. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 60.)

   (gant ar c'hemmadur) : hanter voued, hanter vrezhoneg, hanter c'halleg, hanter bañsion, hanter dro

   • Ar c'housket
     Zo hanter voued (krennlavar)
   • Komz hanter vrezhoneg hanter c'halleg. — (TBP?, p. ?.)
   • – Dres, a lavaras Dumbledore, oc'h ober ur sell parfet dreist hanter werennoù e lunedoù. [...] — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 18.)
   • [...], e-lec'h ma vo prientet din daou damm bara 'mann gant un delienn saladenn, un hanter garotezenn hag ur werennad Coca-Cola. — (Yann Gerven, Brestiz o vreskenn, Al Liamm, 1986, p. 18.)
   • Da gentañ e tarempredas ti-skol ar vourc'h ha, diwezhatoc'h, e voe lakaet e hanter-bañsion, e ti ar Frered, e Kastellin. — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 20.)
3. hanter-hent
4. dirak un anv-gwan (kemmadur dre vlotaat) :
   • hanter vev,

   • Astennet e oa war he gwele, hanter vev, hanter varv. — (Jakez Riou, An Ti Satanazet, Skridoù Breizh, 1944, p. 60.)

   • hanter vrein,
   • hanter vrezhonek,

   • Skrivet am boa da geñver Nedeleg ur mesaergan hanter-vrezhonek hanter-c'hallek ; [...] — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 24.)

   • hanter c'hallek,
   • hanter-henañ
   • hanter gristen,
   • hanter vantrus,

   • Pec'hed marvel a vefe din tremen hep komz eus un darvoudig hanter-fentus, hanter-vantrus. — (Jarl Priel, Amañ hag Ahont, Al Liamm, 1957, p. 20.)

   • hanter varv
   • hanter veür,

   • [...] ; en ur ger, liv al lonker a vleunie war e fri keit hag un ibil da blantañ kaol, ha rusoc'h ar beg-begig anezhañ eget ur vouarenn hanter-veür. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 29.)

   • hanter vezv,
   • hanter bagan, ...

   • [...], hanter bagan hag hanter gristen kalz koshoc'h c'hoazh, [...]. — (Yeun ar Gow, E Skeud Tour Bras Sant Jermen, eil emb. Al Liamm, 1978, p. 33.)

5. Dirak un anv-gwan-verb e vez graet ar c'hemmadur peurvuiañ :
   • hanter vadaouet,

     – Kement-se 'oa ret, eme Ron, hanter vadaouet. [...]. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 291.)

   • hanter vamet,

     – Gouzout a ran ne welit abeg ebet da gement-se, a eilgerias ar gelennerez McGonagall a seblante hanter chifet ha hanter vamet. [...]. — (J.K. Rowling, lakaet e brezhoneg gant Mark Kerrain, Harry Potter ha Maen ar Furien, An Amzer embanner, 2012, p. 16.)

   • hanter veuzet
   • hanter vouzaret,

     Hanter-vouzaret e voent gant strakadeg-daouarn ha blej ar Barisianed ; [...]. — (Jarl Priel, Amañ hag Ahont, Al Liamm, 1957, p. 26.)

   • hanter vrevet,

     Houmañ (Mari-Job ar Gergeno) a oa komisionerez en Enez Veur hag a yae ur wech ar sizhun da varc'had Lannuon, a zo ar Yaou, evel ma ouzoc'h, 'n un tammig karr hanter-vrevet, stag outañ un tammig loen strizh. — (Anatol ar Braz, lakaet e brezhoneg gant Erwan ar Moal, Mojenn an Ankou, Mouladurioù Hor Yezh, 1986, p. 5.)

   • hanter zebret,
   • hanter zevet,

     Hanter-zevet n'eo ken : gallout a ray Laou dont en-dro ha kas traou gantañ avat ! — (Yann ar Floc'h, Koñchennou eus Bro ar Stêr Aon, Levrdi Le Dault, Kemper, 1950, p. 87.)

   • hanter ziskaret
   • hanter zistrujet,

     Hanter zistrujet oa an ostaleri "Trouz an Avel" p'en em gavas paotred-an-tan war an dachenn. — (Goulc'han Kervella, Brezel ar Rigadell, Al Liamm, 1994, p. 7.)

   • hanter c'hraet,

     Gant c'hwec'h jav o reudañ ouzh ar sparl, ar skouarn a lammas a dammoù eus an erv hanter-c'hraet. — (Jakez Riou, Geotenn ar Werc'hez ha danevelloù all, Al Liamm, 1957, p. 19.)

   • hanter weñvet,

     [...], hag eñ fardet gant Doue ' oar pet galoñs ha klaoutenn hanter-weñvet an aour anezho, [...]. — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 95.)

   • hanter glozet,

     Kaset en devoa dija da vale an Aotrou Hamon deut gwechall da c'houlenn digantañ diouzh va ferzh daoust hag-eñ e chome digor pe hanter glozet an holl draoù-se dirazon. — (Jarl Priel, Va Buhez e Rusia, Al Liamm, 1955, p. 15.)

   • hanter gollet
   • hanter gouezhet,
   • [...] ha dre spered ar manac'h o sellet ouzh mogerioù al leandi bolzennet, faoutet, hanter gouezhet, o soñjal en e genvreudeur merzheriet. — (Lan Inizan, Emgann Kergidu 1, Brest, 1877, eil emb. Al Liamm 1977, p. 45.)
   • hanter gousket
   • hanter guzhet
   • hanter verglet,

   • [...], ha dreist-holl d'unan anezho, ar Beskont Gustav Kergezeg stekañ an dolzenn gouevr hanter-verglet, kizellet gant Yann Boucher, paotr delwenn vras Roazhon : [...] — (Jarl Priel, Va Zammig Buhez, Al Liamm, 1954, p. 56.)

   • hanter vezvet,

   • [...]. Aman zo merket : gwin evit ar vignoned ; aze : gwin badezet da roi d'ar re hanter-vezvet ; du-hont : jistr evidoun, va unan. — (Ivon Krog, Klenved ar Medalennou, Ti-moulerez Sant-Gwilherm, Sant-Brieg, 1909, p. 22.)

   • hanter baket,

   • A-benn an diwezh, pa voe didachet an arched, e voe savet trumm ar golo anezhañ gant Olier Kerangwenn e-unan, hanter-baket en e liñsel wenn, ruz e benn ha bev-mat. — (Jakez Konan, Lannevern e kañv ha danevelloù all, Al Liamm, 1980, p. 25.)

   • hanter bareet,

   • Ha breman, p'eo gwir klenved anavezet a zo hanter bareet, [...]. — (Yann-Vari Perrot, An Aotrou Kerlaban Pez farsus e 3 Arvest, Brest, 1922, p. 20.)

   • hanter bleget

Troidigezhioù

• galleg : à demi ^(fr) , à moitié ^(fr)

1. hanter-, rakger, a ra ar c'hemmadur atav.

Krennlavarioù

• Ar c'housket
  Zo hanter voued.
• Bezet hir pe bezet berr
  E-barzh ar c'hreiz emañ an hanter.
• Da hanternoz Gouel an Hollsent
  Ez a miz Here en e hent
  Hag e teu miz Du kerkent.
• Dalc'h ha me a gigno :
  An hanter eus ar c'hroc'hen az po — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 142.)
• E miz Mae da hanter ar miz
  E tro ar rev e glizh.
• Gwelloc'h distreiñ diwar hanter hent eget ober gwall veaj.
• Kreisteiz :
  Hanter an deiz,
  Hanter ar boued
  Hanter al labour n'eo ket — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 142.)
• Marc'hadourezh pentet
  Hanter werzhet
• Miz C'hwevrer a lak an hanter eus ar pod da virviñ
  Hag an hanter all da skorniñ.
• Pa vez tro da goll
  Eo gwell hanter eget holl.
• Pa ya miz Here en he hent
  Da hanternoz e vez Gouel an Hollsent.
• Ur c'hi meret, hanter savet
  Ur c'hazh meret, hanter lazhet.
• Miz C'hwevrer : hanter-blouz, hanter-foenn, hanter gerc'h
  Met al lodenn vrasañ c'hoazh war-lerc'h. — (Jules Gros, Le trésor du breton parlé Troisième Partie, 1974, p. 324.)

Deveradoù

• hanterañ
• hanterek
• hanterenn
• hanterer
• hantererezh

• hanterour
• hanterouriezh
• daouhanter
• daouhanteriñ
• daouhantereg

Gerioù kevrennek

• Hanter-ar-C'horaiz
• hanterbatrom
• hanterc'had
• hanterc'her
• hanterc'hoar
• hanterdiegezh
• hanterdonenn
• hantereur
  • hantereurvezh
    • hantereurvezhiad
• hantergelc'h
• hantergensonenn
• hantergig
• Hanter-Eost
• hantereur
• hantersodez
• hanter-kant
• hanternoz

• hanter-tiegezh
• hantervreur
• hanter-war-hanter
• hanterwelout
• hanterwerzenn
• hanterzouar
• hanterzoue

Troidigezhioù

• galleg : moitié ^(fr) , demi ^(fr)  ; à moitié ^(fr) ,
• kembraeg : hanner ^(cy)

• kerneveureg : hanter ^(kw)
• rusianeg : половина ^(ru)
• saozneg : half ^(en)