Aérospatiale Gazelle
Aérospatiale Gazelle ili SA 341 Gazela jest francuski lahki višenamjenski helikopter. Razvila ga je kompanija Sud Aviation, koja je kasnije postala Aérospatiale, a zatim Eurocopter. Proizvodio se pod licencom u jugoslavenskoj aeroindustriji SOKO.
| Aérospatiale Gazelle | |
|---|---|
 Gazela kiparskog ratnog vazduhoplovstva | |
| Proizvođač | Aérospatiale Sud Aviation SOKO |
| Prvi let | 7. april 1967. |
| Status | u upotrebi |
| Glavni korisnici | Francuska ukupno 20 država |
| Broj napravljenih | 1775 |
Razvoj
urediProjektiran u francuskoj firmi Sud Aviation, kasnije Aérospatiale, Gazela predstavlja prvi helikopter na svijetu s fenestronom umjesto repnog rotora. Nastao je kao potreba francuske armije za lahkim osmatračkim helikopterom radi zamjene helikoptera tipa Alouette III, a da bi novi helikopter bio zanimljiviji i privlačniji na tržištu, s vremenom je dobio više namjena. Prvi prototip sa oznakom SA-340 imao je repni rotor preuzet sa helikoptera Alouette II i poletio je 7. aprila 1967. Iste godine prototip je letio 307 km/h na zatvorenom kursu od 3 km i tako postavio svjetski rekord.
Drugi prototip dobio je fenestron i poletio početkom 1968. Još u ranoj fazi projektiranja Velika Britanija je izrazila interes za ovaj helikopter pa je potpisan ugovor o proizvodnji velikog broja helikoptera u kompaniji Westland. Britanci su proizvodili 65 posto dijelova trupa i bili zajednički partner u daljem razvoju i unapređivanju helikoptera. U francuskim i britanskim vojnim snagama helikopteri s oznakama SA-341 i SA-342 koriste se za školovanje pilota, kao helikopter za vezu, za VIP prijevoz, eskort jedinica KoV, kao lovac helikoptera, za protivoklopnu borbu i kao izviđač. Licencna proizvodnja je bila organizirana u jugoslavenskoj fabrici SOKO Mostar i u egipatskoj Arab British Helicopter Company-Helwan. Ukupno je helikopter koristila 41 država u vojnim i civilnim varijantama.[1]
Verzije
urediSA 340
uredi
Prototip, bio je izveden sa klasičnim rješenjem repnog rotora, kao na prethodom helikopteru Alouette. Prva ovakva letjelica poletjela je 7. aprila 1967.
SA 341
urediPredserija od četiri proizvedena helikoptera. Prvi je poletio 2. augusta 1968. Treći je bio opremljen prema zahtjevima britanske armije, a sklopljen je u Francuskoj, kao prototip Gazela AH.1. On je prvi put poletio 28. aprila 1970.
SA 341.1001
urediPrva Gazela, francuske proizvodnje. Prvi eksperimentalni let je napravljen 6. augusta 1971. Izveden je sa uvećanom kabinom, uvećanim repom i s ugrađenim motorom Astazur IIIA.
SA 341B (Westland Gazela AH.1)
urediOva verzija Gazele, razvijena je i proizvedena, u 158 primjeraka za potrebe britanske vojske. Opremljena je sa motorom Astazur IIIN, noćnim reflektorom i radarom Deka dopler 80. Prvi helikopter, u ovom standardu, poletio je 31. januara 1972, a ušao je u operativnu upotrebu 6. jula 1974.
SA 341C (Westland Gazela HT.2)
urediŠkolska verzija za obuku pilota. Pogon je isto motor Astazur IIIN, sa poboljšanim sitemom stabilizacije i sa dizalicom. Prvi let je izveden 6. jula 1972, a ušao je u operativnu upotrebu 10. decembra 1974. Proizvedeno je ukupno 30 primjeraka.
SA 341D (Westland Gazela HT.3)
urediOva verzija isto je bila namijenjena za školovanje i obuku pilota, ali u britanskom ratnom zrakoplovstvu. Motor joj isti kao i kod SA 341C. Helikopter u ovom standardu uveden je u operativnu upotrebu 16. jula 1973, a proizvedeno je 14 primjeraka.
SA 341E (Westland Gazela HCC.4)
urediVerzija helikoptera za vezu. Namenjen za britansko zrakoplovstvo, proizveden je samo u jednom primjerku.
SA 341F
urediProizvedeno je 166 primjerka Gazelle, u ovoj verziji, za francusku vojsku. Određen broj ovih Gazela, naoružan je sa topom M621, kalibra 20 mm.
SA 341G
uredi
Civilna varijanta, sa motorom Astazur IIIA. Zvanično je verificirana 7. juna 1972, kasnije je postao prvi helikopter sa jednim pilotom. Na njemu je povećan razmak izmeću prednjih i zadnjih sjedala za 20 sm, čime je povećan komfor putnicima na zadnjem sjedištu.
Jugoslavija
urediSFRJ je početkom 1970-ih godina pokazala interesovanje za nabavku ovog helikoptera i 1971. potpisala ugovor za licencnu proizvodnju. To je u početku bila djelimična licenca sa kooperacijom da bi se ubrzala proizvodnja i uvođenje u naoružanje. Prvi od 21 helikoptera je nabavljen u Francuskoj u varijanti SA-341G a stigli su u periodu 1973-1976. Dobili su vojne evidencijske brojeve 12001-12021, ali je kasnije izvršena zamjena brojeva (12601-614, 12631-636, 12801). Helikopteri ev. broja 12609-614 su sklopljenu u Jugoslaviji i dobili su domaće fabričke brojeve. Licencna proizvodnja počinje 1978. u fabrici SOKO u Mostaru, dok su motori Astazou IIIB proizvođeni u fabrici "21. maj" u Rakovici. Prvi jugoslavenski primjerak s ev. brojem 12615 predan je na ispitivanje decembra 1978.[1]
Korisnici
uredi
Reference
uredi- ^ a b "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 11. 2. 2014. Pristupljeno 23. 1. 2014.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
