Kristofor Kolumbo
Kristofor Kolumbo (italijanski: Cristoforo Colombo; španski: Cristóbal Colón; portugalski: Cristóvão Colombo; latinizirano: Columbus; 1451 – 20. maj 1506) bio je italijanski istraživač i trgovac koji je preplovio Atlantski okean i doplovio do Amerika 1492. godine pod zastavom Kastilje, a s odobrenjem kraljice Izabele I. Vjerovao je da je Zemlja bila prilično mala kugla, i tvrdio je da bi brod mogao stići do dalekog istoka ploveći prema zapadu. Iako njegove ekspedicije nisu bile prve koje su stigle do Amerike, s njegovom erom započela je dugotrajna veza između novog i starog svijeta.
| Kristofor Kolumbo | |
|---|---|
 | |
| 1. guverner Indije | |
| Vrijeme na dužnosti 1492–1499. | |
| Nasljednik | Francisco de Bobadilla |
| Lični podaci | |
| Rođenje | između 25. augusta i 31. oktobra 1451. Genova, Republika Genova (danas Italija) |
| Smrt | 20. maj 1506 (54 godine) Valladolid, Kruna Kastilje (danas Španija) |
| Nacionalnost | Italijan |
| Djeca | Diego Fernando |
| Vjera | rimokatoličanstvo |
| Potpis |  |
Ime Kristofor Kolumbo je anglizacija latinskog Christophorus Columbus. Naučnici se uglavnom slažu da je Kolumbo rođen u Republici Genovi i da je govorio dijalektom ligurskog. Oženio se portugalskom plemkinjom Filipom Moniz Perestrelo, koja mu je rodila sina Diega, a nekoliko godina je živeo u Lisabonu. Kasnije je uzeo kastilsku ljubavnicu, Beatriz Enríquez de Arana, koja mu je rodila sina Fernanda (također poznatog Hernando).[1][2]
Kolumbo nije bio prvi Evropljanin koji je stigao do kontinenta; smatra se da su Vikinzi iz sjeverne Evrope to već postigli u 11. vijeku kad su uspostavili malo naselje kod L'Anse aux Meadows. Neki historičari smatraju da je nepoznati moreplovac preplovio Atlantski okean prije Kolumba i da je njegova informacija bila osnova Kolumbovih tvrdnji. Postoje mnoge druge teorije o ekspedicijama raznih ljudi i naroda do Amerike prije Kolumba.
Giovanni Caboto je bio prvi savremeni Evropljanin koji je stigao do glavnog kopna Američkih kontinenata (Kolumbo je uspio ovo uraditi tek u svom trećem putovanju 1498. godine). Caboto je poznat kao John Cabot zbog njegovih putovanja pod engleskom zastavom. Godine 1497. on je plovio od Bristola na brodu Matthew, tražeći morski put do Azije. Stigao je do Sjeverne Amerike i on i njegova posada su postali prvi Evropljani od Vikinga koji su to uspjeli. Pretpostavlja se da je upotrijebio informaciju od britanskih mornara koji su dobro znali ribolovna područja u blizini Newfoundlanda da bi počeo ekspediciju.
Uglavnom samouk, Kolumbo je bio dobro upućen u geografiju, astronomiju i historiju. Razvio je plan porage za zapadnim morskim prolazom do Istočne Indije, nadajući se da će profitirati od unosne trgovine začinima. Nakon rata u Grenadi, i nakon Kolumbovog upornog lobiranja u više kraljevstava, katolički monarsi kraljica Izabela I i kralj Ferdinand II pristali su finansirati putovanje na zapad. Kolumbo je napustio Kastilju u augustu 1492. sa tri broda i 12. oktobra je stigao do Amerike, okončavši period u Americi koji se sada naziva pretkolumbovskom erom.
Kolumbo se iskrcao u Bahami i kasnije je istraživao većinu Karipskog mora, uključujući Kubu i Hispaniolu, kao i obalu Srednje i Južne Amerike. Nikad nije došao do današnjih Sjedinjenih Američkih Država, ali mnogi Amerikanci smatraju da je on bio prvi Evropljanin koji je došao do "Amerike" i slave "Kolumbov dan", državni praznik 12. oktobra.
Za razliku od putovanja Vikinga, Kolumbova putovanja dovela su do brzog i trajnog priznanje postojanja novog svijeta među Evropljanima, Kolumbovske razmjene vrsta i prve značajne evropske kolonizacije Amerika.
Kolumbo je i danas kontroverzna historijska ličnost. Neki (uključujući mnoge indijance) smatraju da je bio odgovoran, direktno ili indirektno, za smrt miliona pripadnika različitih starosjedilačkih naroda, evropsko iskorištavanje Amerika, i ropstvo u Karipskom moru. Drugi smatraju da je bio izuzetno važna i pozitivna ličnost koja je dala ogroman doprinos evropskoj ekspanziji i kulturi. Italijanski amerikanci ga slave kao ikonu njihovog porijekla.[3][4]
Historijski se smatralo da je Kolumbo bio Italijan, ali mnogi danas smatraju da je bio pripadnik drugog naraoda. Postoje teorije o njegovom grčkom, jevrejskom, kastilijanskom, portugalskom ili španskom porijeklu.
Putovanja
urediPrvo putovanje (1492–1493)
urediU veče 3. augusta 1492. Kolumbo je isplovio iz luke Palos de la Frontera s tri broda: većim jedrenjakom (karaka), nazvanom Santa Marija i dvije manje karavele, Pinta i Santa Clara, (Ninja).[5] Kraljevi su prisilili stanovništvo Palosa da daju svoj doprinos ekspediciji. Santa Marija je bila u vlasništvu Juana de la Cosa a kapetan je bio Kolumbo. Komandovanje karavelama prepušteno je braći Pinzón (Martín Alonso i Vicente Yáñez).[6]
Kolumbo je naredio da se krene prvo prema Kanarskim ostrvima, koja su pripadala Kastilji, da bi se brodovi snabdjeli i izvršile potrebne popravke. Nakon zaustavljanja u Gran Kanariji, isplovili su iz San Sebastián de La Gomera 6. septembra, na putovanje koje će trajati 5 sedmica.
Rodrigo de Triana (poznat i kao Juan Rodríguez Bermeo), prvi je uočio kopno oko 2:00 ujutro 12. oktobra, i odmah upozorio ostatak posade povikom. Nakon toga, kapetan Pinte, Martín Alonso Pinzón, nakon što se uvjerio u otkriće kopna, o tome je Kolumba obavijestio pucnjem.[7]
Kolumbo je kasnije tvrdio da je sam već vidio svjetlo na kopnu nekoliko sati ranije, tom tvrdnjom tražeći za sebe cjeloživotnu penziju koju su obećali Ferdinand i Izabela za osobu koja prva ugleda kopno novog svijeta.
Drugo putovanje (1493–1496)
urediDana 24. septembra 1493. Kolumbo je isplovio iz Cadiza sa 17 brodova i zalihama za uspostavljanje stalnih kolonija u Americi. Plovio je sa skoro 1.500 ljudi, uključujući mornare, vojnike, svećenike, stolare, klesare, metalce i poljoprivrednike. Među članovima ekspedicije bili su Alvarez Chanca, ljekar koji je napisao detaljan izvještaj o drugom putovanju; Juan Ponce de León, prvi guverner Portorika i Floride; otac Bartoloméa de las Casasa; Huan de la Cosa, kartograf koji je zaslužan za izradu prve mape svijeta koja prikazuje Novi svijet; i Kolumbov najmlađi brat Diego.[8] Flota se zaustavila na Kanarskim ostrvima kako bi preuzela više zaliha, i ponovo je isplovila 7. oktobra, namjerno zauzevši južniji kurs nego na prvom putovanju.[9]
Na Ostrva zavjetrine su stigli 3. novembra; prvo ostrvo na koje su naišli Kolumbo je nazvao Dominika, ali ne pronašavši dobru mjesto za luku, usidrili su se kod obližnjeg manjeg ostrva, koje je nazvao Mariagalante, sada dio Guadeloupea. Druga ostrva koja je Kolumbo nazvao na ovom putovanju su Montserrat, Antigva, Saint Martin, Djevičanska ostrva, kao i mnoga druga.[9]
Kolumbo se 22. novembra vratio u Hispaniolu da poseti La Navidad, gde je 39 Španaca ostavljeno tokom prvog putovanja. Kolumbo je pronašao tvrđavu u ruševinama, uništili su je Taínosi nakon što su se neki Španci navodno sukobili sa svojim domaćinima svojom neobuzdanom požudom za zlatom i ženama.[8][10][11] Kolumbo je tada uspostavio loše locirano i kratkotrajno naselje na istoku, La Isabela,[8] u današnjoj Dominikanskoj Republici.[12]
Od aprila do augusta 1494. Kolumbo je istraživao Kubu i Jamajku, a zatim se vratio u Hispaniolu. Do kraja 1494, bolesti i glad su usmrtile dvije trećine španskih doseljenika.[13] Kolumbo je implementirao encomienda,[14][15] španski sistem rada koji je nagrađivao osvajače radom poraženih nehrišćana. Kolumbo je pogubio španske koloniste za manje zločine i koristio rasparčavanje tijela kao kaznu.[16] Kolumbo i kolonisti su porobili autohtono stanovništvo,[17] uključujući i djecu.[18] Domoroci su premlaćivani, silovani i mučeni zbog lokacije izmišljenog zlata.[19] Hiljade domorodaca su počinile samoubistvo radije nego da se suoče sa ugnjetavanjem.[20]
U februaru 1495. Kolumbo je okupio oko 1.500 Aravaka, od kojih su se neki pobunili, u velikoj pobuni. Oko 500 najjačih je otpremljeno u Španiju kao roblje, od kojih je oko dvije stotine umrlo tokom putovanja.[21]
U junu 1495. španska kruna je poslala brodove i zalihe u Hispaniolu. U oktobru je firencijski trgovac Gianotto Berardi, koji je dobio ugovor za opskrbu flote za Kolumbovo drugo putovanje i za opskrbu kolonije na Hispanioli, primio robove u vrijednosti gotovo 40.000 zlatnika. Obnovio je svoje napore da nabavi zalihe za Kolumba, i radio je na organizovanju flote kada je iznenada umro u decembru.[22] Dana 10. marta 1496., pošto je bila odsutna oko 30 mjeseci, flota je napustila La Isabelu. Dana 8. juna posada je ugledala kopno negdje između Lisabona i rta svetog Vincenta, i iskrcala se u Cadizu 11. juna.[23]
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ Fernández-Armesto, Felipe (2010). Columbus on Himself. Hackett Publishing. str. 270. ISBN 978-1-60384-317-1.
The date of Fernando's birth, November 1488, gives a terminus ante quem early in that year for the start of Columbus's liaison with Beatriz Enríquez. She was of peasant parentage, but, when Columbus met her, was the ward of a well-to-do relative in Cordoba. A meat business gave her income of her own, mentioned in the only other record of Columbus's solicitude for her: a letter to Diego, written in 1502, just before departure on the fourth Atlantic crossing, in which the explorer enjoins his son to 'take Beatriz Enriquez in your care for love of me, as you your own mother'. Varela, Cristóbal Colón, str. 309.
- ^ Taviani, Paolo Emilio (2016). "Beatriz de Arana". u Bedini, Silvio A. (ured.). The Christopher Columbus Encyclopedia. Springer. str. 24–25. ISBN 978-1-349-12573-9.
Columbus never married Beatriz. When he returned from the first voyage, he was given the greatest of honors and elevated to the highest position in Spain. Because of his discovery, he became one of the most illustrious persons at the Spanish court and had to submit, like all the great persons of the time, to customary legal restrictions on matters of marriage and extramarital relations. The Alphonsine laws forbade extramarital relations of concubinage for "illustrious people" (king, princes, dukes, counts, marquis) with plebeian women, if they themselves were or their forefathers had been of inferior social condition.
- ^ Biografija sa stranice Biography Arhivirano 14. 4. 2014. na Wayback Machine učitano 17. 04. 2014 (en)
- ^ Biografija sa stranice Fiks Arhivirano 5. 10. 2013. na Wayback Machine učitano 17. 04. 2014 (de)
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 26. 5. 2015. Pristupljeno 23. 5. 2015.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ Murphy, Patrick J.; Coye, Ray W. (2013). Mutiny and Its Bounty: Leadership Lessons from the Age of Discovery. Yale University Press. ISBN 9780300170283.
- ^ Morison (1942, p. 226); Lopez, (1990, p. 14); Columbus & Toscanelli (2010, str. 35)
- ^ a b c Deagan, Kathleen A.; Cruxent, José María (2008). Archaeology at La Isabela: America's First European Town (jezik: engleski). Yale University Press. str. xxxix (5). ISBN 978-0-300-13391-2.
- ^ a b Bedini, Silvio A. (2016). Bedini, Silvio A. (ured.). The Christopher Columbus Encyclopedia (jezik: engleski). Springer. str. 705. ISBN 978-1-349-12573-9.
- ^ Antonio de la Cova. "The Spanish Conquest of the Tainos". Latin American Studies. Antonio Rafael de la Cova. Pristupljeno 10. 7. 2011.
- ^ Morison, Samuel Eliot (1991) [1942]. Admiral of the Ocean Sea: A Life of Christopher Columbus. Boston: Little, Brown and Company, str. 423–27. ISBN 978-0-316-58478-4. OCLC 1154365097.
- ^ "Teeth Of Columbus's Crew Flesh Out Tale Of New World Discovery". ScienceDaily. 20. 3. 2009.
- ^ Austin Alchon, Suzanne (2003). A Pest in the Land: New World Epidemics in a Global Perspective. University of New Mexico Press. str. 62. ISBN 978-0-8263-2871-7. Pristupljeno 28. 2. 2016.
- ^ Yeager, Timothy J. (3. 3. 2009). "Encomienda or Slavery? The Spanish Crown's Choice of Labor Organization in Sixteenth-Century Spanish America". The Journal of Economic History. 55 (4): 842–859. doi:10.1017/S0022050700042182. JSTOR 2123819. S2CID 155030781.
- ^ Lyle N. McAlister (1984). Spain and Portugal in the New World, 1492–1700. University of Minnesota Press. str. 164. ISBN 0-8166-1218-8.
- ^ Lane, Kris (8. 10. 2015). "Five myths about Christopher Columbus". The Washington Post (jezik: engleski). Pristupljeno 4. 8. 2018.
- ^ Morison, Samuel Eliot (1991) [1942]. Admiral of the Ocean Sea: A Life of Christopher Columbus. Boston: Little, Brown and Company, str. 482–85. ISBN 978-0-316-58478-4. OCLC 1154365097.
- ^ Olson, Julius E. and Edward G. Bourne (editors). "The Northmen, Columbus and Cabot, 985–1503", in The Voyages of the Northmen; The Voyages of Columbus and of John Cabot. (New York: Charles Scribner's Sons, 1906), str. 369–383.
- ^ Stannard, David E. (1993). American Holocaust: The Conquest of the New World (jezik: engleski). Oxford, England: Oxford University Press. str. 69. ISBN 978-0-19-983898-1.
- ^ Deagan, Kathleen A.; Cruxent, José María (2008). Columbus's Outpost Among the Taínos: Spain and America at La Isabela, 1493–1498 (jezik: engleski). New Haven, CT: Yale University Press. str. 62. ISBN 978-0-300-13389-9.
- ^ Cohen, Rhaina; Penman, Maggie; Boyle, Tara; Vedantam, Shankar (20. 11. 2017). "An American Secret: The Untold Story Of Native American Enslavement". NPR (jezik: engleski). Arhivirano s originala, 21. 11. 2017. Pristupljeno 25. 5. 2021.
- ^ Fernández-Armesto, Felipe (2007). Amerigo: The Man Who Gave His Name to America (jezik: engleski). New York: Random House. str. 54–55. ISBN 978-1-4000-6281-2.
- ^ Cook, Noble David (1998). Born to Die: Disease and New World Conquest, 1492–1650. Cambridge, England: Cambridge University Press. str. 36. ISBN 978-0-521-62730-6.
Izvori
uredi- Bergreen, Lawrence (2011). Columbus: The Four Voyages, 1493–1504. Penguin Group US. ISBN 978-1-101-54432-7.
- Columbus, Christopher (1847). Major, Richard Henry (ured.). Select Letters of Christopher Columbus: With Other Original Documents, Relating to His Four Voyages to the New World. London: The Hakluyt Society.
- Columbus, Christopher; Toscanelli, Paolo (2010) [1893]. Markham, Clements R. (ured.). The Journal of Christopher Columbus (During His First Voyage). Cambridge University Press. ISBN 978-1-108-01284-3.
- Columbus, Christopher (1991) [1938]. First Voyage to America: From the log of the "Santa Maria". Dover. ISBN 978-0-486-26844-6.
- Columbus, Ferdinand (1571). A History of the Life and Actions of Adm. Christopher Columbus. in Churchill, Awnsham (1732). A Collection of voyages and travels. 2. London : Printed by assignment from Messrs. Churchill for John Walthoe ..., Tho. Wotton ..., Samuel Birt ..., Daniel Browne ..., Thomas Osborn ..., John Shuckburgh ... and Henry Lintot ... str. 501–624.
- Crosby, A.W. (1987) The Columbian Voyages: the Columbian Exchange, and their Historians. Washington, DC: American Historical Association.
- Davidson, Miles H. (1997). Columbus then and now: a life reexamined. Norman, OK: University of Oklahoma Press. ISBN 978-0-8061-2934-1.
- Dyson, John (1991). Columbus: For Gold, God and Glory. Madison Press Books. ISBN 978-0-670-83725-0.
- Fuson, Robert H. (1992) The Log of Christopher Columbus. International Marine Publishing
- Horwitz, Tony (2008). A Voyage Long and Strange: Rediscovering the New World (1st izd.). New York: Henry Holt and Co. ISBN 978-0-8050-7603-5. OCLC 180989602.
- Joseph, Edward Lanzar (1838). History of Trinidad. A.K. Newman & Co.
- Lopez, Barry (1990). The Rediscovery of North America. Lexicon, KY: University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-1742-3.
- Morison, Samuel Eliot (1991) [1942]. Admiral of the Ocean Sea: A Life of Christopher Columbus. Boston: Little, Brown and Company. ISBN 978-0-316-58478-4. OCLC 1154365097.
- Murphy, Patrick J.; Coye, Ray W. (2013). Mutiny and Its Bounty: Leadership Lessons from the Age of Discovery. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-17028-3.
- Phillips, William D. Jr.; Phillips, Carla Rahn (1992). The Worlds of Christopher Columbus. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-35097-6.
- Zinn, Howard (2003) [1980]. A People's History of the United States. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-052837-9.
Dodatna literatura
uredi- The Life of the Admiral Christopher Columbus by His Son Ferdinand. Prevod: Keen, Benjamin. Westport, CT: Greenwood Press. 1978 [1959]. ISBN 978-0-313-20175-2.
- Beazley, Charles Raymond (1911). . Encyclopædia Britannica. 6 (11. izd.). str. 741–746.
- Ruddock, Alwyn A. (1970). "Columbus and Iceland: New Light on an Old Problem". The Geographical Journal. 136 (2): 177–189. doi:10.2307/1796276. ISSN 0016-7398. JSTOR 1796276.
- Smith, Walter George (1906). "Christopher Columbus: An Address Delivered Before the American Catholic Historical Society". Records of the American Catholic Historical Society of Philadelphia. 17 (4): 374–398. JSTOR 44208924.
- Wey, Gómez Nicolás (2008). The tropics of empire: Why Columbus sailed south to the Indies. Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 978-0-262-23264-7
- Wilford, John Noble (1991), The Mysterious History of Columbus: An Exploration of the Man, the Myth, the Legacy, New York: Alfred A. Knopf.
- Winsor, Justin (1891). Christopher Columbus and How He Received and Imparted the Spirit of Discovery. Boston: Houghton Mifflin.
