Puncak Jaya
Puncak Jaya ili Carstenszova piramida s nadmorskom visinom 4.884 m najviši je vrh planine Jayawijaya ili Carstensz. Jayawijaya je u zapadnom centralnom gorju indonezijske pokrajine Papue. Ostali viši vrhovi jesu Istočni Carstensz (4.808 m), Sumantri (4.870 m) i Ngga Pulu (4.863 m).
| Puncak Jaya | |
|---|---|
 Vrh Puncak Jaye | |
| Najviša tačka | |
| Visina | 4.884 m |
| Geografija | |
  Puncak Jaya | |
Sa 4.884 m Puncak Jaya najviši je vrh Indonezije, ostrva Nove Gvineje (koja se sastoji od indonezijske pokrajine Zapadne Nove Papue i države Papue Nove Gvineje), kao i kontinenta Australije i Okeanije. Također je i najviši ostrvski vrh na svijetu i peti najviši vrh jugoistočne Azije ako ovaj dio Zemlje geografski posmatramo kao dio Azije.
To je i najviša tačka između Himalaja i Anda. Neki geografi tvrde da je najviši vrh Okeanije ipak vrh Wilhelm (4.509 m) koji se nalazi na teritoriji Papua Nova Gvineja jer Indonezija geopolitički pripada Aziji kao najviši planinski vrh u Okeaniji, zbog toga što je Indonezija dio Azije (jugoistočna Azija).[1] Veliki, površinski rudnik zlata Grasberg nalazi se na 4 km udaljenosti od Puncak Jaya.
Historija
urediPodručje oko vrha Puncak Jaya bilo je naseljeno još prije dolaska Evropljana na ovo područje a vrh je na Damal jeziku bio poznat pod nazivom Nemangkawi. Puncak Jaya je nazvan "Carstensz piramida" po holandskom istraživaču Janu Carstenszoonu koji je prvi put uočio ledenjake na vrhu planine 1623. godine.[2] Ova informacija je ostala neprovjerena više od dva vijeka, a Carstensz je ismijavan u Evropi kada je rekao da je vidio snijeg u blizini ekvatora.
Do snježnog polja Punčak Jaye stigao je holandski istraživač Hendrik Albert Lorentz 1909. godine sa šest pripadnika Dajak i Kenjah naroda regrutovanih iz Apo Kayana sa Bornea.[3] Preteća nacionalnog parka Lorentz, koji obuhvata područje Carstensza, osnovan je 1919. godine nakon izveštaja ove ekspedicije.
Historija uspona
urediGodine 1936. holandska ekspedicija Carstensz, u nemogućnosti da utvrdi koji je od tri pretpostavljena vrha najviši, pokušala je da se popne na svaki od njih. Anton Colijn, Jean Jacques Dozy i Frits Wissel su 5. decembra stigli do vrha prekrivenih ledenjakom Istočnog Carstensza i Ngga Pulu, ali zbog lošeg vremena nisu uspjeli u svojim pokušajima da se popnu na ogoljenu Carstensz piramidu. Zbog prekomjernog topljenja snijega Ngga Pulu postao je pomoćni vrh s visinom od 4.862 m ali se procjenjuje da je 1936. godine (kad su ledenjaci još uvijek prekrivali 13 km2 planine) Ngga Pulu zaista bio najviši vrh, koji je dosezao visinu iznad 4.900 m.[4]
Na najviši vrh Carstenszove piramide uspon se desio tek 1962, a ostvarila ga je ekspedicija koju je predvodio austrijski planinar Heinrich Harrer s još tri člana ekspedicije - novozelandski planinar Filip Temple, australijski alpinista Russell Kippax i holandski patrolni oficir Albertus Huizenga. Temple je prethodno vodio ekspediciju u to područje i bio pionir u korištenju pristupnog puta ka planini.[5]
Kada je Indonezija 1963. preuzela kontrolu nad provincijom, vrh je preimenovan u Poentja Soekarno (pojednostavljeni indonezijski: Puncak Sukarno) ili vrh Sukarno, prema prvom predsjedniku Indonezije. Poslije je to promijenjeno u Puncak Jaya. Punčak znači vrh ili planina, a Jaya znači pobjeda, pobjedonosna ili slavna. Naziv Carstensz Pyramid i danas se koristi među planinarima.[6]
Geologija
urediPuncak Jaya je najviša tačka centralnog dijela masiva formiranog tokom kasnog perioda miocen[7] uzrokovanog sudarom australijske i pacifičke ploče, a sastoji se od krečnjaka iz srednjeg perioda miocena.[8]
Uspon
urediZa pokušaj uspona na ovaj vrh potrebna je dozvola vlade. Planina je bila zatvorena za turiste i alpiniste između 1995. i 2005. Od 2006. pristup je omogućen različitim agencijama za avanturistički turizam.[9]
Reference
uredi- ^ "Statistical Yearbook of Croatia, 2007" (PDF). Arhivirano s originala (PDF), 3. 3. 2016. Pristupljeno 18. 3. 2020.
- ^ Neill, Wilfred T. (1973). Twentieth-Century Indonesia. Columbia University Press. str. 14. ISBN 978-0-231-08316-4.
- ^ Lorentz, H.A., 1910. Zwarte Menschen – Witte Bergen: Verhaal van den Tocht naar het Sneeuwgebergte van Nieuw-Guinea, Leiden: Brill Publishers
- ^ Interview with Jean Jacques Dozy in 2002.
- ^ Philip Temple Account of first ascent
- ^ Parfet, Bo; Buskin, Richard (2009). Die Trying: One Man's Quest to Conquer the Seven Summits. New York, N.Y.: American Management Association. str. 178. ISBN 978-0-8144-1084-4.
- ^ Dow, D.B.; Sukamto R. (1984). "Late Tertiary to Quaternary Tectonics of Irian Jaya" (PDF). Episodes. 7 (4): 3–9. Arhivirano s originala (PDF), 28. 9. 2011. Pristupljeno 18. 7. 2010.
- ^ Weiland, Richard J.; Cloos, Mark (1996). "Pliocene-Pleistocene asymmetric unroofing of the Irian fold belt, Irian Jaya, Indonesia: Apatite fission-track thermochronology". GSA Bulletin. 108 (11): 1438–49. Bibcode:1996GSAB..108.1438W. doi:10.1130/0016-7606(1996)108<1438:ppauot>2.3.co;2.
- ^ "Seven Summits Page". 7summits.com. Pristupljeno 19. 3. 2020.
Vanjski linkovi
uredi- Planine indonezijskog arhipelaga – Peaklist.org
- Puncak Jaya Arhivirano 14. 4. 2020. na Wayback Machine na Peakwareu
- Puncak Jaya na Peakbaggeru
- Izvještaj s ekspedicije Arhivirano 6. 10. 2013. na Wayback Machine (en)
- Aviosnimci regije Arhivirano 9. 2. 2018. na Wayback Machine