Transplantacija
Transplantacija predstavlja zamjenu nefunkcionalnog organa putem hiruške intervencije. Ovakve procedure se najčešće izvode kod životno ugroženih osoba (npr. kardiomiopatija) i nešto rjeđe u cilju poboljšanja osnovnog kvaliteta života kod hroničnih bolesti koje se mogu tretirati na ovaj način.
Transplantacija je, dakle, (presađivanje) tkiva i organa (kalema, transplantata) isključivo se realizira u okviru ljudske (medicinske) djelatnosti, izuzimajući prirodno formiranje zigota (kome prethodi unošenje ili implantacija stranog genetičkog materijala – spermatozoida). Uspješnost transplantacijskih zahvata uveliko ovisi o poznavanju imunogenetičke konstitucije donora i recipijenta. Tumori su, također, strana tkiva za svoje nositelje, jer su van kontrole održavanja homeostaze, tj. organizaciono – funkcionalnog integriteta organizma.
Kategorizacija
uredi
U medicinskoj praksi se primjenjuje više oblika i obima presađivanja, koji se svode u četiri osnovne kategorije.
- Autotransplantacija je presađivanje tkiva sa jednog na drugi dio iste osobe.
- Izotransplantacija podrazumijeva zahvat pri kojem se transplantat prenosi genetički identičnim organizmima (jednojajnim blizancima).
- Alotransplantacija se obavlja između genetički (ne)srodnih jedinki iste vrste organizama.
- Ksenotransplantacija je takva operacija u kojoj se tkivo ili organ individue jedne biološke vrste presađuje pripadniku neke druge vrste.[1]
Uspješna transplantacija je moguća samo u uvjetima pune imunološke tolerantnosti primatelja u odnosu na osobenosti transplantata. Reakcije odbacivanja, koje nastaju zbog inkompatibilnosti (nepodudarnosti) tkiva davatelja i primatelja, počivaju na sistemu ćelijskog imuniteta. Antigeni histokompatibilnosti su genetički determinirani i u genealoškim stablima se ponašaju po generalnim principima Mendelovske genetike. Pojava, intenzitet i brzina odbacivanja ovise o antigenoj aktivnosti transplantata na osnovu čega se diferenciraju jaki i slabi, odnosno glavni i sporedni antigeni. U prvoj kategoriji je glavni kompleks histokompatibinosti (MHC), a u drugoj niz ostalih gena, kao što su Ir, Bf, C itd.
Transplantaciona medicina zahtjeva posebnu edukaciju osoblja, specijalnu opremu i sveobuhvatno preoperativno i postoperativno nadgledanje pacijenta, kako bi se mogućnost odbacivanja organa svela na najmanju moguću mjeru.
Najveći broj presađivanja odnosi se na bubrege zbog zatajivanja bubrežne funkcije.[2]
Donori organa
urediDonori organa za transplantaciju mogu biti žive ili preminule osobe (kadaverična transplantacija).
U odnosu na uzrok smrti i okolnosti pod kojim je ona nastupila, postoje tri različita tipa kadaveričnih donora:[3]
- Donori s moždanom smrću (donori s kucajućim srcem, heart-beating donori),
- Donori koji su umrli od kardiopulmonalnog zastoja (CPA donors),
- Donori s nekucajućim srcem (non-heart-beating donori, NHB donori).
Transplantacijska tkiva i organi
uredi
Organi
uredi- Srce (samo od preminule osobe)
- Pluća (od preminule ili žive osobe)
- Bubreg (od preminule ili žive osobe)
- Jetra (od preminule ili žive osobe)
- Gušterača (samo od preminule osobe)
- Crijeva (od preminule ili žive osobe)
- Želudac (samo od preminule osobe)
Tkiva, ćelije i tečnosti
uredi- Rožnjača (samo od preminule osobe)
- Koža
- Langerhansova ostrvca
- Koštana srž (od žive osobe)
- Krv (od žive osobe)
- Krvni sudovi (samo od preminule osobe)
- Srčani zalisci (samo od preminule osobe)
- Kost (od preminule ili žive osobe)
- Autotransplantat je transplantat kojemu je donor ujedno i primatelj (npr. presađivanje kože sa jednog dijela tijela na drugi).
- Izotransplantat je transplantat čiji su donor i primatelj isti s obzirom na tkivne srodnosti što podrazumijeva transplantaciju između jednojajčanih blizanaca.
- Alotransplantat je transplantat koji se prenosi s jednog bića na drugo u istoj vrsti (npr. s jednog čovjeka na drugog), ali genetički različitih.
- Ksenotransplantat je transplantat čiji donor i primatelj pripadaju različitim vrstama (npr. prenošenje sa životinje na čovjeka).
Reference
uredi- ^ Hadžiselimović R., Pojskić N. (2005): Uvod u humanu imunogenetiku. Institut za genetičko inženjerstvo i biotehnologiju (INGEB), Sarajevo, ISBN 9958-9344-3-4.
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 30. 5. 2009. Pristupljeno 25. 9. 2009.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
- ^ http://www.hdm.hr/tecaj/HTML/DAVATELJ.htm
- ^ "Arhivirana kopija". Arhivirano s originala, 12. 6. 2009. Pristupljeno 25. 9. 2009.CS1 održavanje: arhivirana kopija u naslovu (link)
