Wikipedia

Afrika

kontinent na Zemlji

Afrika je jedan od sedam svjetskih kontinenata. Sa površinom od 30.370.000 km2 (uključujući i ostrva koja joj pripadaju) čini oko 6% zemljine površine i oko 20,4% ukupnog svjetskog kopna[2] po čemu je drugi najveći kontinent nakon Azije. S brojem stanovnika od oko 1,3 milijarde Afrika je poslije Azije drugi najmnogoljudniji kontinent i predstavlja oko 16% ukupne svjetske populacije. Uzimajući u obzir prosječnu starost stanovništva, Afrika ima najmlađu populaciju na svijetu,[3][4] pri čemu je medijana starosti stanovništva Afrike 2012. iznosila svega 19,7 godina u odnosu na svjetski prosjek od 30,4 godine. Uprkos širokom spektru prirodnih resursa, najsiromašniji je kontinent i s najmanjim iznosom BDP-a po glavi stanovnika, velikim dijelom zbog naslijeđa evropske kolonizacije Afrike i posljedica hladnog rata. Unatoč ovoj niskoj koncentraciji bogatstva, nedavna privredna ekspanzija te velika i mlada populacija čine Afriku važnim ekonomskim tržištem u širem globalnom kontekstu.

Afrika
Površina30.370.000 km2
Br. stanovnika1,2 milijarde[1] (2016)
Gustoća
stanovništva		36,4/km2
DemonimAfrikanci
Države54 (i 2 osporene)
Zavisne
teritorije
Spisak
Jezici1250–3000 jezika
Vremenske zoneUTC-1 do UTC+4
Najveći gradovi
Spisak

Okružena je Sredozemnim morem na sjeveru, Sueskim kanalom i Crvenim morem duž Sinajskog poluostrva na sjeveroistoku, Indijskim okeanom na jugoistoku i Atlantskim okeanom na zapadu. Kontinent obuhvata i Madagaskar kao i različite arhipelage. Sastoji se od 54 potpuno priznate države, devet teritorija i dvije de facto nezavisne države sa djelimičnim priznanjem.

Alžir je površinski najveća a Nigerija najmnogoljudnija afrička država. Afrika, a posebno centralni dio Istočne Afrike, široko je prihvaćena kao mjesto porijekla ljudske rase. Kontinent se prostire na ekvatoru i obuhvata mnoge klimatske oblasti i jedini je kontinent koji se proteže od sjevernih do južnih umjerenih zona.

Vrlo je raznolik kontinent, kako po narodima koji ga naseljavaju, tako i kulturi i jezicima koji su u upotrebi. Krajem 19. stoljeća europske države su kolonizirale veći dio Afrike, tako da većina današnjih država ovog kontinenta svoje početke vuku iz perioda dekolonizacije s početka i sredine 20. stoljeća. Afričke nacije pokušavaju da međusobno sarađuju usljed čega se osnivaju međunarodne organizacije, između ostalih i Afrička unija, sa sjedištem u etiopskom glavnom gradu Adis Abebi.

Etimologija

uredi

Stari Rimljani koristili su ime Terra Africa – "zemlja Afra" (množina od "Afer") – za sjeverni dio kontinenta, koji odgovara današem Tunisu, gdje se nalazila rimska provincija Afrika. Samo porijeklo imena "Afrika" ima više tumačenja: od feničanskog afar (prašina), grčkog aphrike (bez hlada) ili latinskog aprica (sunčano).

Termin Afri je latinski naziv koji se koristi za stanovnike Afrike, koja se u najširem smislu odnosi na sva ostrva na jugu Mediterana (Drevna Libija). Vjerovatno je da se ovo ime izvorno odnosilo na libijsko pleme. Termin se često povezivao sa hebrejskim ili feničanskim terminom afar što bi u prijevodu na bosanski jezik značilo prašina ali se hipotezom iz 1981. tvrdi da termin iz kojeg je nastao naziv Afrika proizlazi iz berberskog termina ifri (množina ifran) a što je značenje za "pećinu", odnosno na stanovnike pećine. Ista riječ se nalazi i u nazivu naroda Banu Ifran iz Alžira i Tripolitanije, berberskog plemena koje je izvorno naseljavalo područje Yafrana (također poznatog i pod terminom Ifrane), u sjeverozapadnom dijelu današnje Libije.

Za vrijeme rimske vladavine, Kartaga je postala glavni grad pokrajine Africa Proconsularis, koja je uključivala i obalni dio moderne Libije. Latinski sufiks ica se ponekad može koristiti za označavanje zemlje. Kasnije muslimansko carstvo Ifrikija, koje se nalazilo u današnjem Tunisu, takođe je sačuvalo ovaj oblik naziva.

Prema Rimljanima, "Afrika" se nalazila zapadno od Egipta dok se termin Azija koristio za Anadoliju i zemlje istočno od nje.

Historija

uredi
Glavni članak: Historija Afrike

Prahistorija

Većina paleoantropologa smatra Afrički kontinent najstarijom naseljenom teritorijom na Zemlji. Sredinom 20. stoljeća antropolozi su otkrili mnoge fosile i dokaze o ljudskoj okupaciji koji datiraju prije 7 miliona godina. Nakon evolucije Homo sapiensa prije 260.000 do 350.000 godina, Afrički kontinent je uglavnom bio naseljen lovcima-sakupljačima. Ovi moderni ljudi su 50.000. godine p.n.e. napustili Afriku i naselili ostatak svijeta preko moreuza Bab el-Mandeba na Crvenom moru, Gibraltarskog moreuza na Sredozemnom moru i Sueskog kanala na Crvenom moru.

Veličina Sahare je bila izuzetno promjenjiva zahvaljujući globalnim klimatskim uslovima. Na kraju ledenog doba 10.500. godine p.n.e., Sahara je ponovo postala zelena plodna dolina. To je dovelo do pripitomljavanja životinja i nastanku poljoprivrede. Oko 4.000. godine p.n.e. saharska klima je počela postajati sve toplija. Ova klimatska promjena je uzrokovala nestanak jezera i rijeka što je smanjilo količinu plodnog zemljišta koja je izazvala migraciju poljoprivrednih zajednica u tropsku klimu Zapadne Afrike. Obrada željeza u potpunosti je uspostavljena 500. godine p.n.e. u mnogim područjima istočne i zapadne Afrike. U zapadnoj Africi iskopani su bakreni predmeti iz Egipta, Sjeverne Afrike, Nubije i Etiopije što sugerira da su uspostavili transsaharsku trgovačku mrežu.

 
Kolosalna statua faraona Ramzesa II na lokalitetu Abu Simbela, datira iz perioda od oko 1400. godine p.n.e.

U većini ljudske historije, Afrika (kao i ostali kontinenti) nije imala države, već je bila naseljena grupama plemena, kraljevinama i porodicama. Iako je Egipat prva ikad formirana država, najveći dio podsaharske Afrike, s izuzetkom Etiopije, Nubijskog kraljevstva i Sahela, do nedavno nije bio organiziran u države. U 14. vijeku evropski istraživači stigli su u Afriku. Prevarom lokalnih plemenskih vođa, Evropljani su zarobili milione Afrikanaca i razvezli ih širom svijeta kao roblje. U ranom 19. vijeku evropske imperijalne sile okupirale su najveći dio kontinenta formirajući mnoge kolonijalne države, ostavljajući samo 2 nezavisne nacije (Liberija i Etiopija). Ova okupacija trajala je do kraja Drugog svjetskog rata, kad je počelo postepeno proglašavanje nezavisnosti afričkih država. I danas najveći dio afričkih država ima granice koje su bile povučene u doba evropskog kolonijalizma.

Geografija i geologija

uredi
Glavni članak: Geografija Afrike
 
Satelitski snimak Zemlje, na kojem se pustinja Sahara (sjeverni dio Afrike) jasno uočava

Afrički kontinent je najveća kopnena masa koja se svojim većim dijelom nalazi na zemljinoj južnoj hemisferi. Odvojena od Evrope Sredozemnim morem, Afrika se spaja sa Azijom na svom krajnjem sjeveroistoku, preko Sueske, 163 km široke prevlake,[5] koju presjeca Sueski kanal. Geopolitički, egipatsko poluostrvo Sinaj, koje se nalazi istočno od sueskog kanala, se smatra dijelom Afrike.[6]

Od najsjevernije afričke tačke, Ras ben Sakka, koja se nalazi u Tunisu (37° 21' sjeverne geografske širine) do najjužnije tačke, Aguljaskog rta u Južnoafričkoj Republici (34°51'15 južne geografske širine), je udaljenost od oko 8.000 km.[7]

S druge strane, udaljenost između najzapadnije tačke, Zelenog rta, koji se nalazi u Senegalu (17°33'22" zapadne geografske dužine) i Rta Hafun, koji se nalazi u Somaliji (51°27'52"), iznosi oko 7.400 km.[8]

Površinski najveća zemlja u Africi je Alžir a najmanji su Sejšeli, arhipelag koji se sastoji od 115 ostrva i koji se nalazi istočno od obale Afrike. Država sa najmanjim brojem stanovnika na kontinentalnom dijelu Afrike je Gambija.

Geološki gledano, iako joj geografski ne pripada, Afrika uključuje i Arapsko poluostrvo, planinu Zagros, na tromeđi Irana, Iraka i Turske i Anadolijsku visoravan u Turskoj, označavajući mjesto gdje se Afrička ploča sudarila sa Euroazijom.

Afrotropička ekozona i Saharsko-Arabijska regija na svom sjevernom dijelu su jedinstvena biogeografska regija dok Afroazijska grupa jezika ovaj prostor i lingvistički čini jednom cjelinom.

Afrička ploča

uredi
Glavni članak: Afrička ploča

Afrička ploča je jedna od glavnih tektonskih ploča koja se prostire područjem Ekvatora i nultog meridijana. Obuhvata veći dio afričkog kontinenta, kao i okeansku koru koja se nalazi između kontinenta i raznih okeanskih grebena. Tokom perioda od prije 60 do 10 miliona godine, započelo je odvajanje somalijske od Afričke ploče duž Istočnoafričkog rifta. S obzirom da se Afrika sastoji od kore i afričke i somalijske tektonske ploče, ponekad se u literaturi Afrička ploča naziva i Nubijska kako bi se izbjeglo miješanje ove ploče s kontinentom. Afrička ploča zauzima površinu od 61.300.000 km2.

Zapadni rub Afričke ploče je divergentna granica sa Sjevernoameričkom pločom na sjeveru i južnoameričkom pločom na jugu koja čini centralni i južni dio Srednjoatlantskog grebena. Afrička ploča je na sjeveroistoku omeđena Arabijskom, na jugoistoku Somalijskom, na sjeveru evroazijskom, Egejsko morskom i Anadolijskom dok se na jugu ove ploče nalazi Antarktička ploča. Sve granice Afričke ploče su divergentne ili raširene granice, sa izuzetkom sjeverne granice i kratkog segmenta u blizini Azora poznatog kao Terceira rasjed.

Klima

uredi
 
Mapa Afrike prema Köppenovoj klasifikaciji klime
Glavni članak: Klima Afrike

Klima je u najvećem dijelu topla. Na području ekvatora je ekvatorijalna te se idući na sjever i jug nalaze tropska i pustinjska. Na visokim planinama zbog nadmorske visine vlada umjerena, pa i hladna klima. Pod stalnim snijegom je Kilimandžaro, najviši vrh Afrike (u Tanzaniji).

Države i teritorije

uredi
Glavni članak: Spisak suverenih država i zavisnih teritorija Afrike
Grb Zastava Naziv regije, države
i/ili teritorije 		Površina
(km2) 		Broj
stanovnika[9] 		Godina Gustoća
(po km2) 		Glavni grad
Sjeverna Afrika
Datoteka:Seal of Algeria.svg   Alžir 2.381.740 34.178.188 2009. 14 Alžir
    Ceuta (Španija)[10] 20 85.107 2017. 3.575 –
    Egipat[11] 1.001.450 82.868.000 2012. 83 Kairo
    Kanarska ostrva (Španija)[12] 7.492 2.154.905 2017. 226 Las Palmas de Gran Canaria,
Santa Cruz de Tenerife
    Libija 1.759.540 6.310.434 2009. 4 Tripoli
    Madeira (Portugal)[13] 797 245.000 2001. 307 Funchal
    Maroko 446.550 35.740.000 2017. 78 Rabat
    Melilla (Španija)[14] 12 85.116 2017. 5.534 –
    Sudan 1.861.484 30.894.000 2008. 17 Kartum
    Tunis 163.610 10.486.339 2009. 64 Tunis
    Zapadna Sahara[15] 266.000 405.210 2009. 2 El Aaiún
Istočna Afrika
    Burundi 27.830 8.988.091 2009. 323 Gitega
    Džibuti 23.000 828.324 2015. 22 Djibouti
    Eritreja 121.320 5.647.168 2009. 47 Asmara
    Etiopija 1.127.127 84.320.987 2012. 75 Adis Abeba
    Francuske južne i antarktičke teritorije (Francuska) 439.781 100 2019. – Saint-Pierre
    Južni Sudan 619.745 8.260.490 2008. 13 Juba
    Kenija 582.650 39.002.772 2009. 66 Nairobi
    Komori 2.170 752.438 2009. 347 Moroni
    Madagaskar 587.040 20.653.556 2009. 35 Antananarivo
    Malavi 118.480 14.268.711 2009. 120 Lilongwe
    Mauricijus 2.040 1.284.264 2009. 630 Port Louis
    Mayotte (France) 374 223.765 2009. 490 Mamoudzou
    Mozambik 801.590 21.669.278 2009. 27 Maputo
    Ruanda 26.338 10.473.282 2009. 398 Kigali
    Réunion (Francuska) 2.512 743.981 2002. 296 Saint-Denis
    Sejšeli 455 87.476 2009. 192 Victoria
    Somalija 637.657 9.832.017 2009. 15 Mogadiš
    Tanzanija 945.087 44.929.002 2009. 43 Dodoma
    Uganda 236.040 32.369.558 2009. 137 Kampala
Srednja Afrika
    Angola 1.246.700 12.799.293 2009. 10 Luanda
    Čad 1.284.000 10.329.208 2009. 8 N'Djamena
    DR Kongo 2.345.410 69.575.000 2012. 30 Kinshasa
    Ekvatorska Gvineja 28.051 633.441 2009. 23 Malabo
    Gabon 267.667 1.514.993 2009. 6 Libreville
    Kamerun 475.440 18.879.301 2009. 40 Yaoundé
    Republika Kongo 342.000 4.012.809 2009. 12 Brazzaville
    Srednjoafrička Republika 622.984 4.511.488 2009. 7 Bangui
    Sveti Toma i Princip 1.001 212.679 2009. 212 São Tomé
Južna Afrika
    Bocvana 600.370 1.990.876 2009. 3 Gaborone
    Esvatini 17.363 1.123.913 2009. 65 Mbabane
  Južnoafrička Republika 1.219.912 51.770.560 2011. 42 Bloemfontein, Cape Town, Pretoria[16]
    Lesoto 30.355 2.130.819 2009. 70 Maseru
    Namibija 825.418 2.108.665 2009. 3 Windhoek
    Zambija 752.614 11.862.740 2009. 16 Lusaka
    Zimbabve 390.580 11.392.629 2009. 29 Harare
Zapadna Afrika
    Benin 112.620 8.791.832 2009. 78 Porto-Novo
    Burkina Faso 274.200 15.746.232 2009. 57 Ouagadougou
    Gambija 11.300 1.782.893 2009. 158 Banjul
    Gana 239.460 23.832.495 2009. 100 Accra
    Gvineja 245.857 10.057.975 2009. 41 Conakry
    Gvineja-Bisau 36.120 1.533.964 2009. 43 Bissau
    Liberija 111.370 3.441.790 2009. 31 Monrovia
    Mali 1.240.000 12.666.987 2009. 10 Bamako
    Mauritanija 1.030.700 3.129.486 2009. 3 Nouakchott
    Niger 1.267.000 15.306.252 2009. 12 Niamey
    Nigerija 923.768 166.629.000 2012. 180 Abuja
    Obala Slonovače 322.460 20.617.068 2009. 64 Abidjan,[17] Yamoussoukro
    Senegal 196.190 13.711.597 2009. 70 Dakar
    Sijera Leone 71.740 6.440.053 2009. 90 Freetown
    Sveta Helena, Ascension i Tristan da Cunha (Ujedinjeno Kraljevstvo) 420 7.728 2012. 13 Jamestown
    Togo 56.785 6.019.877 2009. 106 Lomé
    Zelenortska Ostrva 4.033 429.474 2009. 107 Praia
Ukupno 30.368.609 1.001.320.281 2009. 33

Politika

uredi

Afrika se sastoji od 54 države, od kojih su po uređenju većina republike u kojima vlast ima predsjednik.

Od stjecanja nezavisnosti razvoj afričkih država sputavan je nestabilnošću, korupcijom, nasiljem i diktaturama. Donedavno, samo nekoliko država u Africi je razvilo demokratske vlade, u kojima nije na vlasti diktatura.

U mnogim zemljama su se pojavila stara plemenska neprijateljstva, koja su bila smirena u doba kolonijalnih vlasti. U mnogim državama vojska se pojavila kao jedini faktor koji može održati red i praktično imati vlast.

U periodu između 1960. i 1980. u Africi je bilo više od 70 državnih udara i 13 atentata na predsjednike.

Hladni rat, sukob između SAD i SSSR-a, također je imao ulogu u nestabilnosti. Kada su države postajale nezavisne, obje zaraćene strane očekivale su pristupanje jednom od blokova. Najveći broj država se u to vrijeme pridruživao Pokretu nesvrstanih. I pored toga, mnoge države sjeverne Afrike primale su sovjetsku vojnu pomoć, dok su centralne i južne afričke države bile potpomognute SAD-om ili Francuskom.

Padovi vlada i raširena korupcija su kao rezultat dali rašireno siromaštvo, glad, dok su u značajnoj mjeri distributivni sistemi nesposobni da stanovništvu obezbjede dovoljne količine vode i hrane za opstanak. U Africi je došlo i do velikog širenja brojnih zaraznih bolesti poput HIV-virusa, uzročnika side.

Pod pritiskom međunarodnih finansijskih institucija, poput MMFa, mnoge afričke vlade pokrenule su ekonomije koje počinju davati pozitivne rezultate.

Političke asocijacije kakva je Afrička unija, daju nadu za veću kooperativnost i mir među zemljama.

Stanovništvo

uredi

Približno 80% Afrikanaca živi u južno od pustinje Sahara. Domorodačko stanovništvo Podsaharskih zemalja je uglavnom crnačko. Postoje brojne varijacije fizičkih odlika među crnačkim stanovništvom, a najuopćenija podjela je na tip Masai koji su poznati po visokoj građi i na tip Pigmeji koji su među najnižim tipovima na Zemlji. Oko 30% afrikanaca pripada bijeloj rasi, a to su narodi sjevernog dijela kontineneta. Približno 65% afričke populacije pripada crnoj rasi, južni obod pustinje Sahare približna je granica između negroidne i kavkasoidne rasne grupe. Međutim, u objema grupama se izdvajaju mješoviti tipovi. Karakterističan je etiopski tip, kojem pripadaju narodi u zemljama tzv. Roga Afrike. Mulati u Južnoafričkoj Republici.

Bantu narodi broje do 250 miliona pripadnika su dominantni u, centralnoj i južnoj Africi.Dijele se na preko stotinu etničkih grupa najbrojnije su: Zulu, Kosa, Čvana, Kongo, Makua na jugu, Kongo, Fang, Mongo, Hutu u centralnoj Africi, Kikuju, Ganda, Njmavezi, Sukuma u n istočnoj Africi. U pustinji Kalahari. Sudanski crnci (oko 300 miliona) zapremaju čitavu zapadnu Afriku južno od Sahare, a granaju se u 2 velike grupe: 1. sahelsku i 2. gvinejsku grupu. Prvoj pripadaju narodi kao što su Hausa, Fulbe, Wolof, Malinke, Bambara, Senufo, Mosi, Kanura i Songai. Drugoj grupi pripadaju Yoruba, Ibi, Ibibio, Akan, Fon, Eve, Temne i Mende. U južnoj Africi živi narod poznat pod imenom Bušmani.

Na sjeveru Afrike živi brojna populacija koja ne pripada crnačkoj populaciji. Arapi, Berberi i nešto jevreja, semitskog su porijekla i Etiopljani. anailoti oko 30 miliona su dominantni u Južnom Sudanu, sjevernoj Ugandi i zapadnoj Keniji.

Narodi sjeverne Afrike u najvećem broju govore afro-azijskim jezicima. U ove narode spadaju i drevni Egipćani, Berberi, Nubijci, koji su proširili civilizaciju iz Sjeverne Afrike po antičkom svijetu. U 600. godini Arapi su s istoka prešli u Afriku i osvojili čitav region.

Berberi su ostali u manjini u Maroku i Alžiru, dok jedan broj Berbera živi i u Tunisu i Libiji. Tuarezi i drugi nomadski narodi većinsko su stanovništvo u saharskim državama.

Narodi poput Etiopljana i Somalaca najčešće se smatraju crncima, ali, historijski gledano, oni su miješanog porijekla i vezani su i za sjevernoafričku i za podsaharsku kulturu.

Neki dijelovi istočne Afrika, a naročito ostrvo Zanzibar su prihvatili Arapske i muslimanske doseljenike i trgovce u srednjem vijeku. Od početka 16. vijeka Evropljani, poput Portugalaca i Holanđana, formirali su trgovačke stanice i utvrđenja duž zapadne i južne obale Afrike. Veliki broj Holanđana, Francuza i Nijemaca naselili su današnju Južnoafričku Republiku. Njihovi potomci, Afrikaneri, najveća su bjelačka populacija u Južnoj Africi.

Jezici

uredi

Postoje četiri grupe jezika koje pripadaju Africi.

Engleski, francuski i portugalski jezik zvanični su jezici u nekim državama.

Religija

uredi
Glavni članak: Religije Afrike
 
Ukbetova ili Velika džamija u Kairuanu, Tunis

Religijska slika kontinenta je veoma složena. Afrikanci ispoljavaju veoma širok spektar vjerskih uvjerenja a do relevantnih statističkih podataka o religijskoj pripadnosti je teško doći jer su to često osjetljive teme za vlade s mješovitim vjerskim zajednicama. Prema podacima World Book Encyclopedije is SAD-a, islam je najbrojnija religija u Africi[18] a po broju pripadnika slijedi kršćanstvo. MS druge strane, prema Encyclopedia Britannica, 45% stanovništva su kršćani, 40% su muslimani a oko 10% prakticira neke od tradicionalnih religija. Mali broj Afrikanaca prakticira hinduizam, budizam, Konfučijanizam ili su pak nereligiozni.

Islam, velika svjetska religija, na tlo Afrike se proširila arapskim osvajačima. Njihova osvajanja na sjeveru prevashodno su bila političke prirode, pošto su taj dio naseljavali Egipćani i Berberi. Arapi kao njihovi srodnici su ih brzo pridobili u svoju vjeru i kulturu. Izuzetak su Kopti koji kao manjina naseljavaju teritoriju sa muslimanskom većinom. Od 12. vijeka arapski trgovci stupaju u kontakt s velikim kulturama u zapadnoj Africi, kao sto su: Gana, Songai i Bornu, koji su kao trgovci naučavali islam domorocima. Ubrzo do 14. vijeka nova vjera se jako učvrstila od Senegala do Nigerije i Kameruna. U istočnoj Africi priobalne gradove Mokadiso, Lamu i Kilva su osnovali Arabljani i Persijanci koji su širili islam među crnačkim domorocima. Prvi koji su prihvatili islam još u 12. vijeku bili su nomadski Somali. Miješanjem Arapa i crnačkog stanovništva u Istočnoj Africi stvara se narod Svahili čijim jezikom se služi oko 50 miliona ljudi. Smatra se da je oko 45% afrikanaca muslimanske vjere. Narodi koji govore arapskim jezikom su stanovnici teritorije koja se proteže od Maroka do Sudana, među njima su i Berberi kao i većina stanovništva Senegala, Gvineje, Malija, Nigera, Čada, sjeverne Nigerije, nekih krajeva Obale Slonovače, Gane, Kameruna itd. Na istoku Afrike, islam je najdominantniji u Somaliji, Komorima, Džibutiju i Eritreji, te u znatnom broju u Etiopiji, Tanzaniji i Ugandi. Na jugu veliki broj muslimana imaju Malavi, Mozambik i Južnoafrička Republika.

Kultura

uredi

Mnoge sjeverne države od Egipta do Maroka se smatraju dijelom arapske kulture. Južno od Sahare postoji veliki broj kulturnih područja, od kojih su neki veoma mali. Veliki dio tih kultura se može smatrati dijelom Bantu kulture.

Umjetnost

uredi
Glavni članak: Afrička umjetnost

Također pogledajte

uredi

Reference

uredi
  1. ^ "Svjetska populacija". Ujedinjeni narodi. Pristupljeno 18. 10. 2017.
  2. ^ Sayre, April Pulley (1999), Africa, Twenty-First Century Books. ISBN 0-7613-1367-2.
  3. ^ Swanson, Ana (17. 8. 2015). "5 ways the world will look dramatically different in 2100". Washington Post.
  4. ^ Harry, Njideka U. (11. 9. 2013). "African Youth, Innovation and the Changing Society". Huffington Post.
  5. ^ Drysdale, Alasdair and Gerald H. Blake. (1985) The Middle East and North Africa, Oxford University Press US. ISBN 0-19-503538-0 Pristupljeno 21.4.2016.
  6. ^ "Atlas - Xpeditions @ nationalgeographic.com" Arhivirano 21. 4. 2016. na Wayback Machine Pristupljeno 21.4.2016.
  7. ^ Lewin, Evans. (1924) Africa, Clarendon press Pristupljeno 21.4.2016.
  8. ^ (1998) Merriam-Webster's Geographical Dictionary (Index), Merriam-Webster, pp. 10–11. ISBN 0-87779-546-0 Pristupljeno 21.4.2016.
  9. ^ "IDB: Countries Ranked by Population". 28. 11. 1999. Arhivirano s originala, 28. 11. 1999.
  10. ^ Špansku eksklavu Ceutu okružuje Maroko u Sjevernoj Africi; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
  11. ^ Egipat se smatra transkontinentalnom državom i Sjevernoj Africi i Zapadnoj Aziji; za broj stanovnika i površinu samo se koriste podaci afričkog dijela, zapadno od Sueskog kanala.
  12. ^ Španska Kanarska ostrva, koja imaju dva glavna grada: Las Palmas de Gran Canaria i Santa Cruz de Tenerife, često se smatraju dijelom Sjeverne Afrike zbog relativne blizine Maroku i Zapadnoj Sahari; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
  13. ^ Portugalska Madeira često se smatra dijelom Sjeverne Afrike zbog relativne blizine Maroku; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
  14. ^ Špansku eksklavu Melillu okružuje Maroko u Sjevernoj Africi; za broj stanovnika i površinu koriste se podaci iz 2001.
  15. ^ Na teritoriju Zapadne Sahare pretendiraju Demokratska Arapska Republika Sahara i Maroko. Afrička unija priznaje DARS kao suverenu državu. Maroko smatra da je cijela zemlja dio njihovih južnih pokrajina i upravlja 4/5 teritorije, dok DARS kontrolira 1/5. Aneksija ove teritorije nije međunarodno priznata.
  16. ^ Bloemfontein je sjedište sudske vlasti, Cape Town zakonodavne, a Pretoria izvršne.
  17. ^ Zvanično, glavni grad je Yamoussoukro, dok je Abidjan de facto sjedište zemlje.
  18. ^ "Porast muslimanskih snaga u Africi prouzrokovano nemirima u Nigeriji i drugdje" Pristupljeno 21.4.2016.

Vanjski linkovi

uredi
 
Logo Commonsa
Africa na Wikimedia Commonsu.
 
Commons logo
Commons ima datoteke na temu: Afrika
 
WikiAtlas ima mape na temu: Afrika
Preuzeto iz "https://bs.wikipedia.org/w/index.php?title=Afrika&oldid=3643462"
  NODES
innovation 1