Edvard VIII, kralj Ujedinjenog Kraljevstva

Eduard VIII (23. juni 1894 - 28. maj 1972) je bio kralj Ujedinjenog Kraljevstva i britanskih prekomorskih dominiona, te car Indije od očeve smrti do svoje abdikacije, a zatim Princ Eduard, vojvoda od Windsora.

Eduard VIII
Eduard kao princ od Velsa 1919. godine.
Kralj Ujedinjenog Kraljevstva; car Indije
Vladavina	20. januar 1936 – 11. decembar 1936.
Prethodnik	George V
Nasljednik	George VI
Supružnik	Wallis Warfield
Dinastija	Windsor
Otac	George V, kralj Ujedinjenog Kraljevstva
Majka	Marija od Tecka
Rođenje	(1894-06-23) 23. juni 1894.
Smrt	28. maj 1972(1972-05-28) (77 godina)

Prije vladavine

Rođen je za vrijeme vladavine svoje pranane, kraljice Viktorije, kao prvo dijete princa Georgea i princeze Marije, tada vojvode i vojvotkinje od Yorka. Njegov otac je bio drugi sin Eduarda i Aleksandre, tada princa i princeze od Velsa.

Ubrzo nakon dolaska Eduardovog oca na tron Eduardu je data tradicionalna prijestolonasljednička titula princa od Velsa. Po prvi put od 1616. godine, ceremonija u kojoj je prijestolonasljedniku data titula princa od Velsa održana je u samom Velsu.

Eduardovi roditelji bili su isključeni iz sinovljeg obrazovanja, koje je bilo povjeravano raznim guvernatama, što je bio običaj među ondašnjom aristokratijom. Kao što je bilo uobičajeno među muškim članovima britanske kraljevske porodice, Eduard je završio vojnu školu. Kada je izbio Prvi svjetski rat, dvadesetogodišnji princ je bio kvalificiran za služenje vojske, te se pridružio armiji. Njegove želje da učestvuje u otvorenim sukobima nisu uzimane u obzir zbog straha od reakcija u slučaju otmice prijestolonasljednika. Eduard se često oglušivao na ove zabrane, zbog čega je među veteranima nakon rata bio iznimno popularan. Godine 1918. završio je obuku i dobio dozvolu za upravljanje vojnim avionom.

Po završetku rata počeo je preuzimati neke od očevih dužnosti i tako se pripremati za svoju buduću ulogu kralja. Išao je na turneje širom Britanskog carstva i stekao veliku popularnost, iako su se već tada mogle osjetiti njegove buduće nacionalističke zamisli. Na vrhuncu svoje popularnosti bio je modna ikona i najfotografisanija osoba na svijetu.

Godine 1930. dobio je vlastitu rezidenciju van Buckinghamske palače. Imao je veze sa nekoliko udanih žena, a posljednja od njih, glumica Mildred Harris, upoznala ga je sa Amerikankom Wallis Simpson (r. Wallis Warfield). Vezu sa Wallis započeo je još tokom njenog drugog braka, koji je nedugo zatim završio razvodom, baš kao i prvi. Njegovi roditelji nisu bili zadovoljni ovim načinom Eduardovog života, a na Wallis je cijela kraljevska porodica gledala sa prezirom i nepovjerenjem. Eduardova veza sa Wallis, uprkos neodobravanju cijele porodice, je napredovala i par se sve više zbližavao.

Vladavina

Dokument o abdikaciji Eduarda VIII.

Kralj George V umro je 20. januara 1936. godine i kruna je automatski prešla Eduardu, koji je u trenutku očeve smrti postao kralj Eduard VIII. Na Eduardov pad popularnosti među političarima nije uticala samo napredujuća veza sa Wallis, već i njegovo uplitanje u politiku i kritikovanje vlade zbog njenog neuspjeha u osiguravanju životnih sredstava za nezaposlene rudare u Velsu. Smatra se da je Eduard pogrešno shvatio svoju ulogu konstitucionalnog monarha i da je želio aktivno učestvovati u vođenju države, što su članovi vlade gledali sa negodovanjem. Pored toga, Eduard je po dolasku na tron prekršio brojne kraljevske tradicije. Irac George Andrew McMahon (Džordž Endru MekMehon) pokušao je izvršiti atentant na Eduarda 16. jula 1936. godine, ali bez uspjeha.

Uprkos nepopularnosti među članovima vlade, Eduard je zadržao veliku podršku u narodu sve do objavljivanja njegovih namjera da oženi Wallis Simpson nakon što njen razvod bude ozakonjen. Međutim, Eduardov premijer, Stanley Baldwin, upozorio je kralja da narod neće prihvatiti Wallis kao kraljicu, budući da je ona Amerikanka čija dva razvoda nije priznavala Crkva Engleske, čiji je Eduard bio nominalni poglavar. Eduard je zatim predložio morganatski brak, prema kojem bi Eduard ostao kralj, a Wallis ne bi postala kraljica, niti bi Eduarda mogla naslijediti djeca rođena iz njihovog braka. Ova opcija je također odbijena. Premijer Baldwin je zatim kralju predstavio tri opcije: da zaboravi na ideju o braku sa Wallis, da je oženi protiv želja svojih ministara, ili da abdicira. Eduard je izabrao treću opciju.

Nakon vladavine

Eduard je potpisao dokumente kojima je potvrdio svoju abdikaciju 10. decembra 1936. godine u prisutnosti trojice braće. Njegova posljednja odluka kao kralja bilo je davanje kraljevskog pristanka na objavljivanje akta o njegovoj abdikaciji. Sve krunske zemlje Commonwealtha priznale su ovaj dokument istog dana kada je potpisan, osim Irske, te je zakonski Eduard ostao kralj Irske do 11. decembra 1936. godine. Nedugo nakona abdikacije Eduard se pojavio uživo na televiziji, gdje je predstavljen kao princ Eduard, a svoju odluku o napuštanju dužnosti monarha objasnio je rekavši da bi to bilo nemoguće bez podrške žene koju voli. U trenutku njegove abdikacije kruna je prešla u ruke najstarijeg od troje njegove mlađe braće, Georgeu VI, čija je kćerka Elizabeta postala presumirana nasljednica.

Nova titula i brak

Edvard, vojvoda od Windsora, 1945. godine.

Dva dana nakon abdikacije Edvard je od brata, novoga kralja, dobio novokreiranu titulu vojvode od Windsora. Posebnom zakonskom odredbom vraćeno mu je oslovljavanje sa Kraljevska Visost, ali je određeno da njegova supruga i djeca neće biti tako oslovljavana, te da njegova djeca neće imati mjesta u nasljednom nizu. Eduard je protestvovao protiv ovakve odluke, ističući da je njegova buduća supruga i prema tradiciji i prema zakonu kvalifikovana za kraljevsko oslovljavanje, ali na njegove zahtjeve se oglušilo.

Eduard i Wallis sklopili su brak 3. juna 1937. godine u privatnoj ceremoniji kojoj članovi kraljevske porodice, na zahtjev kralja Georgea VI, nisu prisustvovali. Eduardov odnos sa članovima njegove porodice naglo se pogoršao, a pogotovo odnos sa majkom. Eduard i Wallis su otišli u Francusku, odakle se Eduard namjeravao vratiti u Britaniju nakon dvije godine virtualnog egzila. Ovoj odluci suprostavili su se njegov brat i snaha uz podršku Eduardove majke, prijeteći da će mu prestati isplaćivati dogovoreni iznos novca iz izdržavanje. Novi kralj je također morao plaćati Eduardu za kuću Sandringham i zamak Balmoral, koji su bili u Eduardovom ličnom vlasništvu, nasljeđenom od oca, koje nije prešlo u vlasništvo Georgeu VI zajedno sa krunom.

Optužbe za nacizam

Godine 1937, pred sami početak Drugog svjetskog rata, vojvoda i vojvotkinja od Windsora bili su u posjeti Njemačkoj i Adolfu Hitleru, uprkos negodovanju britanske vlade. Tokom ove posjete Eduard je nacistički salutirao Adolfu Hitleru. Nakon ovog kontraverznog posjeta nacističkom lideru, vojvodski par se vratio u Francusku, odakle su 1939. godine vraćeni u Britaniju.

Vojvoda i vojvotkinja od Windsora kod predsjednika Nixona

Godine 1940. njemački ambasador u Haagu tvrdio je da je vojvoda od Windsora izdao britanske planove o odbrani Belgije. Nakon njemačke invazije na jug Francuske, Eduard i Wallis su se sklonili u Španiju. Premijer Winston Churchill zaprijetio je vojvodi od Windsora vojnom tužbom ukoliko se na vrati na tlo Commonwealtha. Eduard je zatim preseljen na Bahame i tu postavljen za guvernera. Bahame je nazivao trećerazrednom britanskom kolonijom, mada se trudio pomoći njegovom siromašnom stanovništvu.

Eduardovi savremenici vjerovali su da je Eduard preferirao fašizam preko komunizma, te da je podržavao alijansu sa Njemačkom. Hitler je Eduarda smatrao prijateljem njegove ideologije nacizma i nacističkog državnog uređenja, a Eduardovu abdikaciju nazivao je svojim velikim gubitkom. Mnogi historičari smatraju da je Hitler bio spreman vratiti Eduarda na britanski tron ukoliko mu se ukaže prilika, te na taj način uvesti fašizam u Britaniju. Rasprostranjeno je vjerovanje da je Eduard, a pogotovo neopopularna Wallis, bio sklon fašizmu još mnogo prije izbijanja Drugog svjetskog rata, te da su poslani na Bahame kako bi se onemogućilo njihovo fašističko djelovanje u Britaniji. Sam Churchill je vjerovao da vojvoda od Windsora predstavlja opasnost po svoja bivša kraljevstva. Nakon rata Eduard je u svojim memoarima priznao da ga je fascinirala ondašnja Njemačka, ali je poricao svoje težnje ka nacizmu, a Hitlera je opisao kao smiješnu figuru predramatičnog smisla za izražavanje i prevelikim očekivanjima.

Posljednje godine

Po završetku rata Eduard i Wallis vratili su se u Pariz, gdje im je bila dodijeljena privatna rezidencija. Eduard više nije preuzimao nikakvu profesionalnu ulogu nakon one bahamskog guvernera. Neko vrijeme odsjedao je i u New Yorku, a gostovao je i u Bijeloj kući kod predsjednika Nixona.

Eduardova porodica nije nikada prihvatila Wallis i formalno se nije nikada sastala sa njom. Eduard je posjećivao majku i brata, te prisustvovao bratovoj sahrani, ali njegov odnos sa majkom nije nikada bio popravljen. Eduard je umro od raka grla 28. maja 1972. godine, ne ostavivši iza sebe djece.

Prethodi:	Kralj Ujedinjenog Kraljevstva	Slijedi:
George V		George VI

Reference

Vanjski linkovi

• Edvard VIII, kralj Ujedinjenog Kraljevstva na Wikimedia Commonsu