Jakov Franjo Eduard

Jakov Franjo Edvard od Velsa (James Francis Edward; 10. juni 1688 - 1. januar 1766) je bio sin Jakova II i VII, zbačenog katoličkog kralja Engleske, Irske, i Škotske. Nakon očeve smrti 1701. godine polagao je pravo na engleski i irski tron kao Jakov III, i na škotski tron kao Jakov VIII.

Jakov Franjo Eduard
Supružnik	Marija Klementina Sobieski
Djeca	Karlo Eduard Stuart Henrik Benedikt Stuart
Dinastija	Stuart
Otac	Jakov II i VII
Majka	Marija Modenska
Rođenje	10. juni 1688 London
Smrt	1. januar 1766 Pariz
Grb

Pozadina

Rođen je 10. juna 1688. godine preobraćenom kralju i njegovoj drugoj supruzi, također katolkinji, Mariji Modenskoj. Njegov otac je imao dvije odrasle i udate kćerke, Mariju, kneginju Oranje, i Anu, princezu od Danske i Norveške. Sve dok je bila vjerovatno da će Jakova II naslijediti protestantica, njegova vladavina se u protestantskoj Engleskoj tolerirala. Međutim, po rođenju sina koji je svoje protestantske sestre pomakao sa vrha nasljendog niza, engleski i škotski protestanti su se uznemirili i počeli plašiti da će katolici zavladati britanskim ostrvom.

Slavna revolucija

Glasine da je novorođeni princ od Velsa u stvari podmetnut kao zamjena za mrtvorođenče potakle su Mariju da svojoj sestri Ani (koja je prebivala na engleskom dvoru) napiše pismo u kojem traži objašnjenja u vezi glasina o okolnostima rođenja njihovog polubrata. Stvorena situacija ubrzala je pregovore predstavnika engleskih protestanata i Marijinog supruga Vilima III Oranskog koji se, nakon početnog kolebanja, naposljetku odlučio za vojnu intervenciju na Englesku.

Dana 10. decembra majka ga je odvela u Francusku, dok je njegov otac ostao u Engleskoj neuspješno pokušavajući zadržati krunu. Sa mlađom sestrom, Ludovikom Marijom Terezijom, odgajan je u Francuskoj, gdje je njegov otac bio priznat za zakonitog kralja od strane Luja XIV, a Jakov Franjo Eduard za zakonitog prijestolonasljednika.

Vlastita borba za tron

Po očevoj smrti 1701. godine proglasio se kraljem Engleske i Irske pod imenom Jakov III, i kraljem Škotske pod imenom Jakov VIII. Kao takvog su ga priznale Francuska, Španija, i italijanske zemlje, koje su istovremeno odbijale priznati Vilima III, Mariju II i Anu za zakonite monarhe. Jakov Franjo Eduard je zato optužen za veleizdaju 2. marta 1702. godine, čime je izgubio sve svoje titule po engleskom i škotskom zakonu.

Nakon što je jedan pokušaj ustanka odgođen zbog epidemije rubeola, Jakov je pokušao izvršiti invaziju na Škotsku, stigavši tamo 23. marta 1708. godine, ali ga je njegova polusestra Ana potukla. Nakon poraza francuski kralj je bio primoran priznati Anu za kraljicu 1713. godine i protjerati Jakova iz svog kraljevstva. Nakon Anine smrti 1714. krunu je, kao najbliži protestantski rođak naslijedio Hanoverac, George I. Iako je njegova polusestra Ana 1707. godine sjedinila Englesku i Škotsku u Veliku Britaniju, Jakov i njegovi nasljednici su se nastavili zvati kraljevima Engleske i Škotske.

Godine 1715. Jakov je ponovo pokušao osvojiti tron, ovaj put oteti ga Georgeu I, ali opet bezuspješno zbog manjka potpore. Poražen je zaplovio prema Francuskoj, gdje mu nisu poželili dobrodošlicu; njegov zaštitnik, Luj XIV, bio je mrtav, a nova vlada je željela stabilan odnos sa jačajućom Velikom Britanijom.

Papa Klement XI je ponudio Jakovu rezidenciju u Rimu, što je on prihvatio. Klementov nasljednik, papa Inocent XIII, također ga je podržavao. Jakovu je bio osiguran i doživotni godišnji dohodak.

Dana 3. septembra 1719. godine oženio je Mariju Klementinu Sobieski, unuku poljskog kralja Ivana III. Sa njom je imao dva sina:

• Karlo Eduard Stuart (31. decembar 1720 - 31. januar 1788), pretendent nakon Jakovljeve smrti
• Henrik Benedikt Stuart (11. mart 1725 - 13. juli 1807), rimokatolički kardinal, pretendent nakon bratove smrti

Jakovljev sin je 1745. godine bio uspješniji od oca u pokušaju da osvoji tron, ali ipak nije uspio. Sa njegovim porazom sve nade Stuarta da povrate krunu bile su uništene. Jakov je umro u Rimu 1. januara 1766. godine, a sahranjen je u Vatikanu. Trinaest dana nakon njegove smrti papa je priznao hanoverskog kneza izbornika za britanskog kralja.

Vanjski linkovi

• James III and VIII
• Profil na zvaničnoj stranici britanske monarhijeArhivirano 22. 8. 2011. na Wayback Machine