Karlo V, car Svetog Rimskog Carstva

Karlo V (24. februar 1500 - 21. septembar 1558) bio je car Svetog rimskog carstva od 1519. godine pa do svoje abdikacije. Naslijedio je posjede svoje majke, djedova i oca, što ga je učinilo najmoćnijim vladarem prve polovine 16. vijeka. U trenutku abdikacije vladao je Svetim rimskim carstvom, španskim kraljevinama (kao Karlo I), Austrijom, Burgundijom, holandskim zemljama, Napuljem i Luksemburgom, kao i španskim kolonijama u Americi.

Karlo V
Car Svetog rimskog carstva
Vladavina	28. juni 1519 - 27. august 1556
Prethodnik	Maksimilijan I
Nasljednik	Ferdinand I
Kralj Kastilje i Leona, Aragonije, Majorke, Napulja, Sicilije, Sardinije i Valencije (dalje)
Vladavina	23. januar 1516 - 16. januar 1556 (s Ivanom)
Prethodnik	Ivana (i Ferdinand II)
Nasljednik	Filip II
Supružnik	Izabela Portugalska
Djeca	Filip II, kralj Kastilje Marija Kastiljska Ivana Austrijska Ivan Austrijski Margareta od Parme
Dinastija	Habsburg
Otac	Filip IV, vojvoda Burgundije
Majka	Ivana, kraljica Kastilje
Rođenje	24. februar 1500.
Smrt	21. septembar 1558.

Porijeklo i odrastanje

Sin je Ivane Lude i Filipa I Lijepog, kraljice i kralja Kastilje. S majčine strane unuk je Izabele I i Ferdinanda II (Katoličkih kraljeva), a s očeve unuk Maksimiljana I i burgundske vojvotkinje Marije (vidi Porijeklo).

Rođen je u flandrijskom gradu Gentu, čija je kultura i dvorski život ostavio snažan utisak na njega. Maternji jezik bio mu je flamanski i francuski, a u sklopu svog obrazovanja naučio je njemački, španski i italijanski jezik. Bio je primoran naučiti španski kako bi naslijedio majčino kraljevstvo, ali ga nikada nije usavršio.

Kao mladić je posjećivao Pariz, tada prijestolnicu civiliziranog svijeta. Od nene koja je pripadala burgundijskoj liniji dinastije Valois, Karlo je naslijedio tradicionalno loše odnose sa francuskim kraljevima. Ova netrpeljivost se rasplamsala kada je izabran za cara Svetog Rimskog Carstva i kada je naslijedio krune španskih kraljevstava.

Iako je Španija bila srce njegovih posjeda, i zemlja sa kojom je najčešće povezivan, Karlo se u Španiji nije nikada osjećao dobrodošao, a na njega se gledalo kao na stranog princa. Bez obzira na ovo, u Španiji je proveo najveći dio svog života.

Brak i porodica

10. marta 1526. godine oženio je Izabelu Portugalsku, svoju prvu rodicu. Iz njihovog braka rođeni su:

• Filip II, kralj Kastilje
• Marija, carica Svetog Rimskog Carstva
• Ivana, princeza od Portugala

Karlo je poznat i po mnogobrojnim ljubavnicama, od kojih su dvije rodile buduće vladare Holandije:

• Johanna Maria van der Gheynst (Johana Maria van de Genst) rodila je Margaretu Austrijsku
• Barbara Blomberg rodila je Ivana Austrijskog

Politika

Posjedi Karla V. u Evropi u trenutku njegove abdikacije

Smrću Ferdinanda II Karlo i njegova majka naslijeđuju Aragon, Napulj, Sardiniju i Siciliju. Također je postao savladar svojoj duševno bolesnoj majci, kraljici Kastilje, koju je ubrzo zatvorio u zabačeni šumski zamak i držao izolovanom od ostatka svijeta. Zajedno s Kastiljom, u ruke mu je došla i Navara, Granada i španske kolonije u Južnoj Americi.

Upravljanje majčinim kraljevstvom pokazalo se vrlo teškim. Prihavaćen je za vladara pod uslovom da će naučiti kastiljski, da u vladu neće uvoditi strance, da neće izvoziti dragocjene metale iz Kastilje, te da će poštovati vladarska prava svoje majke. Zbog ovog zadnjeg uvjeta Karlo nije imao pune ovlasti nad Kastiljom sve do smrti 75-godišnje Ivane. Tek tada je Karlo dobio pune kraljevske ovlasti.

Špancima se nije dopadao imperijalni stil vladavine; prethodni su španski monarsi bili čvrsto povezani sa narodom. Sa Karlom na prijestolju, ova je veza između vladara i podanika izgubljena, a uveden je apsolutizam.

Kako Karlo nije ispoštovao uslov prema kojem u vladu nije smio uvoditi strance, ustanci protiv njega krenuli su nedugo nakon njegovog dolaska na vlast. Ustancima, koji su kasnije prerasli i u sukobe, pridonijeli su i visoki porezi, korišteni za finansiranje ratova od kojih Španija nije imala nikakve koristi.

Veći dio svoje duge vladavine provodeo je u sukobima sa ostalim evropskim kraljevstvima. Među njegovim glavnim oponentima bio je francusko-osmanlijski savez, na čelu sa Franjom I i Sulejmanom Veličanstvenim. Uz pomoć Engleske pobijedio je Francusku 1543. godine, ali Osmanlije ostaju glavna prijetnja Karlovim posjedima. Osmanlije su na kraju ostvarili veliku pobjedu, koja rezultira ponižavajućim mirovnim sporazumom kojim se izbjegao državni bankrot.

Tokom njegove vladavine u Njemačkoj javlja se protestantska vjera koju prihvaća veliki broj tamošnjih kneževa. Prihvaćanjem nove vjere počinju odbijati poslušnost Svetom rimskom carstvu. Tek nakon pobjede nad Francuskom, Karlo je sposoban uz pomoć Pape poslati armiju u Njemačku radi gušenja ove pobune. Godine 1522. u Svetom rimskom carstvu uspostavljena je inkvizicija, metoda kojom se najradije služila Karlova nena Izabela, a čiji je zadatak bio smrtno kazniti sve heretike. Poslije deset godina rata sklopljen je mir u Ausburgu, kojim se s jedne strane regulira pravo na slobodu vjere svim stanovnicima, a s druge strane osigurana je politička budućnost oslabljelom Svetom rimskom crstvu.

Povlačenje i kasniji život

Godine 1556. Karlo se odrekao raznih titula, a tako i odgovornosti koje su ga gušile četiri decenije. Špansko carstvo (Španija, Holandija, Napulj i južnoameričke kolonije) ostavio je sinu Filipu. Odlučio je, međutim, svoje Austrijske zemlje i Sveto rimsko carstvo ostaviti bratu Ferdinandu. Povukao se u manastir, ali je ostao dobro informiran o političkoj situaciji u svojim bivšim posjedima.

Umro je 21. septembra 1558. godine. Dvadesest i šest godina kasnije njegovi su posmrtni ostaci prebačeni u kraljevsku grobnicu manastira El Escorial.

Titule

Naslijeđene od nane preko majke

• 14. mart 1516 – 16. januar 1556: Kralj Kastilje i Leona kao Karlo I

Naslijeđene od djeda preko majke

• 14. mart 1516 – 16. januar 1556: Kralj Aragonije, Majorke, Napulja, Valencije, Sicilije; Grof Barcelone kao Karlo I

Naslijeđene od nane preko oca

• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Vojvoda Burgundije kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Vojvoda Brabanta kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Vojvoda Limburga kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Vojvoda Lothiera kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Vojvoda Luksemburga kao Karlo IV
• 12. septembar 1543 - 16. januar 1556: Vojvoda Gueldersa kao Karlo III
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Markgrof Namura kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Grof Artoisa kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Grof Charolaisa kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Grof Flandrije kao Karlo III
• 20. oktobar 1496 - 25. septembar 1506: Grof Hainaulta
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Grof Holandije kao Karlo II
• 25. septembar 1506 - 16. januar 1556: Grof Zelanda kao Karlo II

Naslijeđene od djeda preko oca

• 12. januar 1519 - 28. april 1521: Nadvojvoda Austrije kao Karlo I

Biranjem

• 28. juni 1519 - 24. februar 1530: Kralj Rimljana kao Karlo V

24. februar 1530 - 27. august 1556: Car Svetog Rimskog Carstva kao Karlo V

22. februar 1530 - 27. august 1556: Kralj Kralj Italije kao Karlo V

Osvajanjem

• 12. septembar 1543 - 16. januar 1556: Grof Zutphenaa kao Karlo II

Porijeklo

16. Ernest, vojvoda Austrije

8. Fridrik III, car Svetog Rimskog Carstva

17. Cimburga Masovijska

4. Maksimilijan I, car Svetog Rimskog Carstva

18. Eduard, kralj Portugala

9. Eleonora Portugalska

19. Eleonora Aragonska

2. Filip I, kralj Kastilje

20. Filip III, vojvoda Burgundije

10. Karlo I, vojvoda Burgundije

21. Izabela Portugalska (1397-1471)

5. Marija, vojvotkinja Burgundije

22. Karlo I, vojvoda Burbona

11. Izabela Burbonska

23. Agnesa Burgundska

1. Karlo V, car Svetog Rimskog Carstva

24. Ferdinand I, kralj Aragonije

12. Ivan II, kralj Aragonije

25. Eleonora od Alburquerquea

6. Ferdinand II, kralj Aragonije

26. Fridrik Enriquez od Melgara

13. Juana Enriquez

27. Mariana de Cordoba

3. Ivana, kraljica Kastilje i Aragonije

28. Henrik III, kralj Kastilje

14. Ivan II, kralj Kastilje

29. Katarina Lankasterska

7. Izabela I, kraljica Kastilje

30. Ivan, gospodar Reguengosa

15. Izabela Portugalska (1428-1496)

31. Izabela od Braganze

Vladarske titule
Prethodnik: Maksimilijan I	Car Svetog Rimskog Carstva 1519-1558	Nasljednik: Ferdinand I
Prethodnik: Ferdinand Katolički	Kralj Napulja s Ivanom III 1516-1554 Kralj Aragonije, Majorke, Valencije, Gornje Navare, Sardinije i Sicilije s Ivanom 1516–1556	Nasljednik: Filip Oprezni
Prethodnik: Ivana Luda	Kralj Kastilje i Leona s Ivanom 1516–1556
Prethodnik: Filip Lijepi	Vojvoda Burgundije, Luksemburga, Brabanta i Limburga (dalje) 1506-1555