Nuuk
Nuuk je glavni i najveći grad Grenlanda, konstitutivne države Kraljevine Danske. Nuuk je sjedište vlade i najveće kulturno i ekonomsko središte zemlje. Nuuk sadrži trećinu stanovništva Grenlanda. U januaru 2021. imao je 18 800 stanovnika.
Geografija
urediNalazi se na jugozapadnoj obali Grenlanda, oko 240 km južno od Arktičkog kruga. U tom dijelu Grenlanda, zbog Zapadnogrenlandske struje more ne ledi zimi, što stvara povoljne uslove za ribolov.[1]
Planina Sermitsiag (Sermitsiaq) se nadvija nad gradom i može se vidjeti svuda. Po ovoj planini su dobile ime i nacionalne novine. Magnetna deklinacija je u Nuku veoma ekstremna.
Historija
urediMjesto ima dugu historiju stanovanja. Područje oko Nuuka prvi su naselili drevni, pre-Inuitski, paleoeskimski ljudi kulture Saqqaq još 2200. godine pr.n.e kada su živjeli u području oko danas napuštenog naselja Qoornoq.[2] Područje Nuuk kasnije su naselili Vikinzi u 10. stoljeću, a ubrzo nakon toga od strane inuitskih naroda. Inuiti i Nordijci živjeli su na ovom području od oko 1000. godine do nestanka nordijskog naselja iz nejasnih razloga tokom 15. stoljeća.
Grad je osnovao dansko–norveški oficir Klaus Pars 1728. godine, za vrijeme kada je Grenland bio norveška kolonija pod unijom Danska-Norveška. Međutim, kolonija nije imala pravi kontakt sa Norveškom skoro dva stoljeća. Prvi naziv grada je bio Gothab što u prijevodu sa danskog znači "Dobra nada". Sa njim je došao i norveški misionar Hans Egede u cilju da lokalno stanovništvo, Inuite prevede u hrišćanstvo. Prvi kolonisti su uglavnom bili vojnici, osuđena lica i prostitutke, a većina je umrla u prvoj godini od skorbuta i drugih oboljenja. Godine 1733, i 1734. epidemija malih boginja je ubila veći dio domaćeg stanovništva, kao i Egedovu ženu.[3] Hans Egede se vratio u Dansku 1736. godine poslije 15 godina na Grenlandu, ostavljajući svog sina Pola da nastavi njegov rad.[4] Gothab je postao sjedište danske provincije Južni Grenland,[5] dok je Godhavn (današnji Kekertarsuak) bio glavni grad Sjevernog Grenlanda sve do 1940. godine kada je uprava postala jedinstvena sa sjedištem u Gothabu.[6] Godine 1733, moravski misionari su dobili dozvolu da započnu misiju na ostrvu. Oni su iz Nuuka počele da šire hrišćanstvo dalje ka ostalim mjestima.[7]
Oko 1850. gorine, Grenland, a posebno područje oko Nuuka bili u krizi. Evropljani su doneli bolesti i kulturu koja je bili u sukobu sa načinima života autohtonog stanovništva. Mnogi Grenlanđani su živjeli u siromaštvu. Danski geolog Henrik Johanes Rink je 1853. stigao do Grenlanda i došao do zaključka da su Grenlanđani izgubili mnogo od svoje kulture i identiteta pod danskim uticajem. Zbog toga je on započeo prvi grenlandski novinski list čiji je urednik bio Grenlanđanin. Sjedište lista je bilo u Nuuku i postao je veoma važno sredstvo za očuvanje identiteta lokalnog stanovništva.
Tokom Drugog svetskog rata, počelo je buđenje nacionalnog identiteta Grenlanđana. Grenlanđani počinju da razvijaju svoj jezik i okupljaju savjet u Nuuku pod vođstvom Eske Bruna. Sjedinjene Američke Države i Kanada su 1940. godine otvorili svoje konzulate u Nuuku. Grad se razvio pedesetih godina 20. stoljeća kada je Danska počela da modernizuje Grenland. U Nuuku danas žive Inuiti i Danci. Trenutno više od trećine stanovništva Grenlanda živi u gradu i njegovoj okolini.[8] Kada je grad dobio autonomiju, promenio je ime u Nuuk.
Klima
urediU Nuku vlada polarna klima, sa hladnim i sniježnim zimama i hladnim ljetima. Najkraći dan u godini je 22. decembar kada sunce izlazi u 10:30, a zalazi u 14:20. Najduži dan u godini je 21. juni, a tada sunce izlazi u 3:00 i ne zalazi do 00:00. Temperature ispod nule je u prosjeku sedam meseci godišnje. Najhladniji mjesec je mart sa prosječnom temperaturom -8,0°C, a najtopliji juli sa 7,5°C. Prosječna godišnja temperatura iznosi -1.42°C.[9]
Demografija
urediSa 16.454 stanovnika po popisu iz 2013. godine, Nuuk je najbrže rastući grad na Grenlandu. Stanovnici iz manjih gradova prelaze u Nuuk. Pamiuk, Tasilak i Nuuk su jedini gradovi u opštini Sermersok i u njima živi jedna trećina stanovnika Grenlanda. Broj stanovnika u njima raste posljednje dvije decenije. Broj stanovnika je za više od trećine povećan u odnosu na 1990. godine, kao i više od 22% u odnosu na 2000. godinu.
Vlada i politika
urediKao glavni grad Grenlanda, Nuuk je administrativni centar zemlje. U njemu se nalze sve važne institucije. Sjedište skupštine Grenlanda (Inatsisartut) predstavlja organ zakonodavne vlasti. Sastoji se od 31 člana koji se biraju tajnim glasanjem na izborima i njihov mandat traje četiri godine. Sve političke partije imaju sjedište u Nuuku. To su: Zajednica naroda (Inuit Ataqatigiit), Napred (Siumut), Demokrate (Demokraatit), Solidarnost (Atassut), Udruženje kandidata (Kattusseqatigiit) i Partija žena (Arnat Partiiat)
Ekonomija i infrastruktura
uredi
Iako je mali grad, Nuuk je razvio trgovinu, biznis, brodogradnju i drugu industriju. Nuuk je počelo kao malo ribarsko naselje, međutim kako se ekonomija brzo razvijala sedamdesetih i oasamdesetih godina 20. stoljeća, ribarska industrija u glavnom gradu je opala.[10] Međutim, plodovi mora, uključujući ribe, i dalje se prodaju u izobilju u Nuuku. Minerali kao što su cink, zlato, i dr. su doprinijeli razvoju privrede. Gradovi u Grenlandu dosta zavise i od investicija iz Danske.[11] Sav monopol na struju u Grenlandu ima preduzeće Nukissiorfiit. Nuk dobija struju iz hidroelektrane Buksefjord.
Nuuk ima nekoliko obrazovnih institucija iz visokog obrazovanja. Univerzitet Grenlanda(Ilisimatusarfik) je jedini univerzitet na Grenlandu i nalazi se u Nuuku. Univerzitet je osnovan 1987. godine, a proširen 2007. godine izgradnjom nove zgrade pod nazivom Ilimmarfik u kojoj su smještena odjeljenja za novinarstvo, menadžment i ekonomiju, jezika, književnosti i medija, kulturne i društvene historije, teologije i religije i socijalnog rada. Nuuk je takođe dom Odeljenju za učenje (Ilinniarfissuaq), najstarijoj obrazovnoj ustanovi na Grenlandu, koja se nalazi u starom kolonijalnom dijelu Nuuka. Ostale značajne obrazovne institucije uključuju departman zdravstvene nege i zdravstvene nauke, višu tehničku školu i rudarsku školu.
Zgrada turističke organizacije je napravljena 1992. godine kao mjesto koje će služiti kao pomoć turistima.[12] Prvi tržni centar je otvoren 2012. godine, a sadrži i prvu podzemnu garažu.
U gradu se nalazi i bolnica Kraljica Ingrid, koja je glavna bolnica za cijeli Grenland. Ima oko 130 kreveta.[13]
Saobraćaj
uredi
Međunarodni aerodrom se nalazi 4 km sjeveroistokno od centra grada. On je matično čvorište Er Grenlanda, nacionalnog prevoznika Grenlanda. Pored njih, Er Island redovno leti na relaciji Rejkjavik – Nuuk.
Većinom tokom godine, dva–tri puta nedeljno plovi trajekt koji povezuje naselja na zapadnoj obali. U Grenlandu po podacima iz 2004. bilo 72 autobusa i 2.570 automobila, a većina njih se vozi u Nuuku.[14] U okolini Nuuka je oko 100 km puteva. Glavna ulica u gradu je Aqqusinersuaq i u njoj se nalaze brojne prodavnice i hotel Hans Egede sa 140 soba. Ulica je dugačka 1,80 km.[15]
Znamenitosti
urediKatedrala u Nuuku ili crkva Naš Spasitelj je crvena građevina sagrađena je 1849. godine. Tokom Dana državnosti veliki broj ljudi se skuplja oko crkve.
Narodni muzej Grenlanda se nalazi u Nuuku i bio je jedan od prvih muzeja utvrđenih na Grenlandu, započet sredinom šezdesetih godina 20. stoljeća. U muzeju ima mnogo artefakata i eksponata koji se odnose na Grenland iz oblasti arheologije, historije, umjetnosti i zanatstva, kao i Kilakitsok mumije.
Sport
uredi
U Nuuku postoje fudbalski klubovi Nuuk Il (osnovan 1934), B-67, i GSS Nuk. Stadion Nuuk je višenamjenski stadion koji se najviše koristi za fudbalske utakmice. Stadion ima kapacitet 2.000 mjesta.[16] Stadion se koristi i za koncerte. Škotski bend Nazaret je tu održao koncert.
U Nuuku se nalazi i rukometna hala Godthåbhallen koja ima kapacitet 1.000 mjesta i u kojoj igra Rukometna reprezentacija Grenlanda.[16] Reprezentacija je tri puta učestvovala na svetskom prvenstvu, a redovan je učesnik prvenstva Amerike na kojima su do sad osvojili dve bronzane medalje.
Postoji staza za alpsko skijanje na planini Lille Malene,[17] kao i teren za golf.
Reference
uredi- ^ O'Carroll, Etain (2005). Greenland and the Arctic. Lonely Planet. str. 154
- ^ "Human history - Tikilluarit - Nuuk Tourism". web.archive.org. 2010-06-15. Arhivirano s originala, 15. 6. 2010. Pristupljeno 2022-11-06.
- ^ Wurm, Stephen A.; Mühlhäusler, Peter; Tyron, Darrell T. (1996). Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas, International Council for Philosophy and Humanistic Studies. Volume 2, Part 1 Volume 13 of Trends in Linguistics. Walter de Gruyter. str. 1051. ISBN 978-3-11-013417-9.
- ^ "Nuuk travel guide". web.archive.org. 2009-04-12. Arhivirano s originala 12. 4. 2009. Pristupljeno 2022-11-06.CS1 održavanje: bot: nepoznat status originalnog URL-a (link)
- ^ Scandinavian Review. American-Scandinavian Foundation. 1921. str. 681.
- ^ Lemkin, Raphael (2008). Axis Rule in Occupied Europe: Laws of Occupation, Analysis of Government, Proposals for Redress (jezik: engleski). The Lawbook Exchange, Ltd. ISBN 978-1-58477-901-8.
- ^ Lüdecke, Cornelia. "East Meets West: Meteorological observations of the Moravians in Greenland and Labrador since the 18th century Arhivirano na sajtu Wayback Machine (3. mart 2016)". History of Meteorology 2 (2005).
- ^ "CATHOLIC ENCYCLOPEDIA: Greenland". www.newadvent.org. Pristupljeno 2022-11-06.
- ^ "Extreme temperature records since 1850". web.archive.org. 2007-10-08. Arhivirano s originala, 8. 10. 2007. Pristupljeno 2022-11-06.
- ^ Jones, Michael; Olwig, Kenneth (2008). Nordic landscapes: region and belonging on the northern edge of Europe. University of Minnesota Press. str. 118.
- ^ World of Information Regional Review: Europe. Kogan Page Publishers. 2003. str. 164.
- ^ Europa World Year, Book 1. Taylor & Francis Group. 2004. str. 1458. ISBN 978-1-85743-254-1.
- ^ Bjerregaard, Peter; Young, T. Kue (1998). The circumpolar Inuit: health of a population in transition. Wiley-Blackwell. str. 55
- ^ O'Carroll, Etain (2005). Greenland and the Arctic. Lonely Planet. str. 231
- ^ "HOTEL HANS EGEDE". web.archive.org. 2010-06-05. Arhivirano s originala, 5. 6. 2010. Pristupljeno 2022-11-06.
- ^ a b "World Stadiums - Stadiums in Greenland". web.archive.org. 2011-06-05. Arhivirano s originala, 5. 6. 2011. Pristupljeno 2022-11-06.
- ^ "Sisorarfiit Skiliften". Skilift (jezik: danski). Pristupljeno 2022-11-06.
Vanjski linkovi
uredi- http://www.greenland.com/en/explore-greenland/capital-region/nuuk.aspx Arhivirano 4. 1. 2014. na Wayback Machine Turizam Nuuk-a (en)
- http://www.stat.gl/publ/en/GF/2013/pdf/Greenland%20in%20Figures%202013.pdf (en)
Nedovršeni članak Nuuk koji govori o gradovima treba dopuniti. Dopunite ga prema pravilima Wikipedije.
