Pomračenje Sunca

Pomračenje Sunca je fenomen koji se dešava kada Mjesec prođe ispred Sunca, čime se potpuno ili djelomično zaklanja pogled na Sunce sa malog dijela Zemlje.Takvo poravnanje se dešava otprilike svakih šest mjeseci, tokom sezone pomračenja u fazi mladog mjeseca, kada je orbitalna ravan Mjeseca najbliža ravni Zemljine orbite.^[1]

Pomračenje nastaje samo kada je Mjesec u fazi Mladog Mjeseca. Zavisno o trenutnoj udaljenosti Mjeseca i Sunca od Zemlje, te o položaju promatrača na Zemljinoj površini, može nastupiti jedna od tri vrste pomračenja: potpuna, djelimična ili prstenasta.

Kod potpunog pomračenja, Sunčev disk je potpuno zaklonjen Mjesecom. U delimičnim i prstenastim pomračenjima samo je dio Sunca zaklonjen. Za razliku od pomračenja Mjeseca, koje se može vidjeti s bilo kojeg mjesta na noćnoj strani Zemlje, pomračenje Sunca se može posmatrati samo sa relativno malog područja svijeta. Kao takve, iako se potpuna pomračenja Sunca dešavaju negdje na Zemlji u prosjeku svakih 18 mjeseci, ona se ponavljaju na bilo kojem mjestu samo jednom u 360 do 410 godina.

Da je Mjesec u savršeno kružnoj orbiti i u istoj orbitalnoj ravni kao i Zemlja, bilo bi potpunih pomračenja Sunca jednom mjesečno, pri svakom mladom mjesecu. Umjesto toga, pošto je Mesečeva orbita nagnuta za oko 5 stepeni u odnosu na Zemljinu orbitu, njegova sjenka obično propušta Zemlju. Pomračenja Sunca (i Mjeseca) se stoga dešava samo tokom sezona pomračenja, što rezultira sa najmanje dvije, do najviše pet pomračenja Sunca svake godine, od kojih ne više od dvije mogu biti totalne.^[2]^[3] Potpuna pomračenja su rjeđa jer zahtijevaju preciznije poravnanje između centara Sunca i Mjeseca i zato što je prividna veličina Mjeseca na nebu ponekad premala da bi u potpunosti pokrila Sunce.

Pomračenje je prirodni fenomen. U nekim drevnim i modernim kulturama pomračenja Sunca su se pripisivala natprirodnim uzrocima ili su smatrana lošim predznacima. Astronomska predviđanja pomračenja počela su u Kini još u 4. vijeku p. n. e; pomračenja stotinama godina u budućnost sada se mogu predvidjeti sa velikom preciznošću.

Direktno gledanje u Sunce može dovesti do trajnog oštećenja oka, pa se prilikom gledanja pomračenja Sunca koriste posebne tehnike zaštite očiju ili indirektnog gledanja. Samo je potpuna faza potpune pomračenja Sunca bezbjedna za posmatranje bez zaštite. Entuzijasti poznati kao lovci na pomračenje ili umbrafili putuju na udaljene lokacije kako bi vidjeli pomračenja Sunca.^[4]^[5]

Potpuno i djelimično pomračenje Sunca

U slučaju potpunog pomračenja Sunca, Mjesečev disk će potpuno prekriti Sunce. Pomračenje Sunca se može opaziti s relativno uskog pojasa na Zemljinoj površini preko kojeg prolazi Mjesečeva sjena. Promatrači koji se nalaze u nešto širim pojasevima oko putanje nalaze se u Mjesečevoj polusjeni, te mogu vidjeti djelomičnu pomrčinu Sunca, dok se s ostatka površine Zemlje pomrčina uopće neće vidjeti.

U trenutku neposredno prije totaliteta, kada se posljednja zraka Sunca probije iza Mjesečevog diska, događa se pojava tzv. "dijamantnog prstena". Ista se pojava može uočiti i neposredno nakon totaliteta.

Prstenasto pomračenje Sunca

Promatrajući Sunce i Mjesec, posebno u vrijeme pomračenja, može se uočiti da su sličnih ugaonih dimenzija. Iako se na nebu čine jednakima, u stvarnosti je Sunce mnogo veće. Sunčev prečnik (1.392.000 km) čak je 400 puta veći od Mjesečevog (3.476 km), ali je Sunce isto toliko puta (u prosjeku) dalje od Mjeseca, pa se zato čine jednakima.

Međutim, ugaone dimenzije Mjeseca i Sunca nisu uvijek jednake, već se mijenjaju. Razlog tome su blago eliptične putanje, kako Zemlje oko Sunca, tako i Mjeseca oko Zemlje. Kako se mijenjaju udaljenosti Mjeseca i Sunca od Zemlje, tako se mijenjaju i njhove ugaone dimenzije. Prečnik Sunca kreće se od 31,5' (lučne minute), kada je Zemlja u afelu, do 32,6', kada je Zemlja u perihelu. Prečnik Mjeseca kreće se od 29,1' (29,1. lučnih sekundi), kada je Mjesec u apogeju (najdalje od Zemlje), do 33,9', kada je Mjesec u perigeju (najbliže Zemlji). Kada je Mjesec u apogeju, a Zemlja u perihelu, te u svim drugim trenucima kada je Mjesečev disk na nebu manji od Sunčevog, može doći samo do prstenastog pomračenja Sunca (slika 3.) jer Mjesečev disk ne može u potpunosti pokriti Sunce.

Primjeri pomračenja

Također pogledajte

Reference

^ "What is an eclipse?". European Space Agency. Arhivirano s originala, 4. 8. 2018. Pristupljeno 4. 8. 2018.
^ Littmann, Mark; Espenak, Fred; Willcox, Ken (2008). Totality: Eclipses of the Sun. Oxford University Press. str. 18–19. ISBN 978-0-19-953209-4.
^ Five solar eclipses occurred in 1935.NASA (6. 9. 2009). "Five Millennium Catalog of Solar Eclipses". NASA Eclipse Web Site. Fred Espenak, Project and Website Manager. Arhivirano s originala, 29. 4. 2010. Pristupljeno 26. 1. 2010.
^ Koukkos, Christina (14. 5. 2009). "Eclipse Chasing, in Pursuit of Total Awe". The New York Times. Arhivirano s originala, 26. 6. 2018. Pristupljeno 15. 1. 2012.
^ Pasachoff, Jay M. (10. 7. 2010). "Why I Never Miss a Solar Eclipse". The New York Times. Arhivirano s originala, 26. 6. 2018. Pristupljeno 15. 1. 2012.

Vanjski linkovi

Commons logo

Commons ima datoteke na temu: Pomračenje Sunca

[1] "What is an eclipse?". European Space Agency. Arhivirano s originala, 4. 8. 2018. Pristupljeno 4. 8. 2018.

[totality-2] Littmann, Mark; Espenak, Fred; Willcox, Ken (2008). Totality: Eclipses of the Sun. Oxford University Press. str. 18–19. ISBN 978-0-19-953209-4.

[3] Five solar eclipses occurred in 1935.NASA (6. 9. 2009). "Five Millennium Catalog of Solar Eclipses". NASA Eclipse Web Site. Fred Espenak, Project and Website Manager. Arhivirano s originala, 29. 4. 2010. Pristupljeno 26. 1. 2010.

[4] Koukkos, Christina (14. 5. 2009). "Eclipse Chasing, in Pursuit of Total Awe". The New York Times. Arhivirano s originala, 26. 6. 2018. Pristupljeno 15. 1. 2012.

[5] Pasachoff, Jay M. (10. 7. 2010). "Why I Never Miss a Solar Eclipse". The New York Times. Arhivirano s originala, 26. 6. 2018. Pristupljeno 15. 1. 2012.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]