Sutjeska (film)
Sutjeska (poznata i kao Bitka na Sutjesci i Peta ofanziva) jest jugoslavenski partizanski film iz 1973. u režiji redatelja Stipe Delića. Priča o čuvenoj bitci na Sutjesci, najvećem angažmanu u Narodnooslobodilačkoj borbi Jugoslavije.
| Sutjeska | |
|---|---|
 Plakat filma | |
| Režiser | Stipe Delić |
| Producent | Nikola Popović |
| Scenarist(i) | Sergej Bondarčuk Branimir Šćepanović Miljenko Smoje |
| Uloge |
|
| Muzika |
|
| Žanr | Drama Ratni film |
| Kinematografija | Tomislav Pinter  |
| Montaža | David de Wilde Vuksan Lukovac |
| Produkcija | Sutjeska Film Bosna Film Centar Filmskih radnih zajednica Zeta Film |
| Distributer |
|
| Premijera | 3. juli 1973. |
| Trajanje | 130 minuta |
| Zemlja |  Jugoslavija |
| Jezik | srpskohrvatski engleski njemački |
Radnja filma
urediNakon izvlačenja iz neprijateljskih kliješta na području oko Neretve (ti događaji ovjekovječeni su u filmu Veljka Bulajića Bitka na Neretvi), partizanski Vrhovni štab s jezgrom partizanskog pokreta i ranjenicima uskoro se našao u novoj zasjedi na graničnom području Hercegovine i Crne Gore. U pokušaju proboja iz zasjede vođene su neke od najtežih bitaka narodnooslobodilačkog rata (posebno poznata ona na lokaciji zvanoj Ljubin grob), čak je i sam Vrhovni zapovjednik partizanske vojske Josip Broz Tito ranjen, a život je izgubio i jedan od najistaknutijih komandanata partizanskih jedinica, budući opjevani narodni heroj Sava Kovačević.[1]
Ofanziva se završava neuspjehom za Silu Osovine, ali partizani nisu raspoloženi za slavlje. Pretrpeli su velike gubitke. Ali ipak, oni marširaju.
O filmu
urediSnimljen je povodom tridesetogodišnjice bitke na Sutjesci, u Nacionalnom parku Sutjeska. Bio je jugoslavenski predstavnik za najbolji film na stranom jeziku na 46. dodjeli Oskara, ali nije bio nominiran.[2] Važi za jedan od najskupljih filmova u historiji jugoslavenske kinematografije i najrazvikaniji partizanski spektakl. Scenarij su pisali Sergej Bondarčuk, Branimir Šćepanović i Miljenko Smoje, a režirao ga je Stipe Delić, Veljkov Bulajićev asitent, odnosno režiser druge ekipe u filmu Bitka na Neretvi, kojem je projekt povjeren nakon što je Bulajić navodno pao u nemilost samog Tita. Riječ je o tipičnom spektakularno-epskom izdanku partizanskog žanra, prepunu pirotehnike, (ideoloških) stereotipa i patetike, no publika ga je, zahvaljujući pregršti akcije i napetosti, te omiljenim glumačkim zvijezdama, rado gledala.[1]
Film je također poznat i po tome što je Josip Broz Tito aktivno učestvovao u njegovom snimanju, insistirajući da njegov lik tumači poznati velški glumac Richard Burton. Postoje i anegdote i pričanja očevidaca o pijanstvu Richarda Burtona tokom snimanja filma.[3]
Sutjeska je u međunarodnoj distribuciji prikazivana pod naslovima The Battle of Sutjeska (Bitka na Sutjesci) i The Fifth Offensive (Peta ofenziva), a prodana je u distribuciju u Sovjetski Savez, Mađarsku, Rumuniju, Poljsku, Bugarsku, Sejšele, DR Njemačku, Grčku, Italiju, Portoriko, Dansku, Liban, Jordan, Siriju, Kuvajt, Bahrein, Ujedinjene Arapske Emirate, Egipat, Sudan, Iran, Finsku, Španiju, SAD, Nikaragvu, Irsku, Portugal, Indiju, Nigeriju, Ganu, Gambiju, Sijera Leone, Šri Lanku, Burmu, Hong Kong, Alžir, SR Njemačku, Austriju, Švicarsku, cijelu Latinsku Ameriku, Zapadnu Afriku, Tajland, Dansku, Švedsku, Tursku, Etiopiju, Francusku, Veliku Britaniju, Tajvan, Australiju i Nizozemsku.[1]
Sutjeska je ostala jedini igrani film koji je režirao Stipe Delić.
Uloge
uredi- Richard Burton kao Josip Broz Tito,[4]
- Ljuba Tadić kao Sava Kovačević,
- Bata Živojinović kao Nikola,
- Miroljub Lešo kao Boro,
- Irene Papas kao Borova majka,
- Milena Dravić kao Vera,
- Bert Sotlar kao Barba,
- Boris Dvornik kao Ivan "Dalmatinac",
- Rade Marković kao Radoš,
- Ljubiša Samardžić kao Stanojlo,
- Kole Angelovski kao Stanojlov pomoćnik,
- Milan Puzić kao član Vrhovnog štaba,
- Branko Špoljar kao član Vrhovnog štaba,
- Dušan Bulajić kao član Vrhovnog štaba,
- Mite Grozdanov kao član Vrhovnog štaba,
- Ivo Marjanović kao partizan sa brkovima, član Vrhovnog štaba,
- Stole Aranđelović kao sveštenik,
- Relja Bašić kao kapetan William Stewart,
- Petar Banićević kao kapetan William Deakin,
- Orson Welles kao Winston Churchill,
- Günter Meisner kao general Rudolf Lüters,
- Anton Diffring kao general-pukovnik Alexander Löhr,
- Michael Cramer kao pukovnik Oberst Wagner,
- Ilija Ivezić kao komesar,
- Dušan Huđec kao Šime, Barbin sin,
- Sulejman Lelić kao Ive, Barbin sin,
- Janez Vrhovec kao Radoslav, komandant južne grupe,
- Dina Rutić kao bolničarka,
- Anka Zupanc kao bolničarka,
- Slobodan Dimitrijević kao kurir,
- Slavko Štimac kao kurir (nepotpisan),
- Milan Gutović kao kurir sa Krekova,
- Milutin Mićović kao kurir koji predaje izvještaj i pada od umora,
- Pero Vrca kao izvještajac Titu o dolasku 7. Banijske divizije,
- Mirčeta Vujičić kao Crnogorac koji Titu donosi poruku s Ljubinog groba,
- Sava Damjanović kao komandir 4. Crnogorske brigade,
- Demeter Bitenc kao član britanske vojne misije,
- Milan Bosiljčić Beli kao član britanske vojne misije,
- Zvonko Jovčić kao njemački major,
- Ladislav Cigoj kao njemački kapetan,
- Slobodan Velimirović kao Nijemac sa njemačkim ovčarom,
- Zdravko Smojver kao krupni Nijemac koji radi vježbe,
- Milan Golubović kao njemački tenkista (nepotpisan),
- Husein Cokić kao seljak kojeg Nijemci ubijaju ispred kuće,
- Mihajlo Viktorović kao Profa, koji umire kraj rijeke,
- Branko Matić kao tifusar koji krade konja,
- Vladan Živković kao komandant 2. Dalmatinske divizije,
- Dušan Janićijević kao Dalmatinac,
- Vesna Malohodžić kao Dalmatinka sa pletenicama,
- Tana Mascarelli kao starica koja dočekuje Tita,
- Ljuba Kovačević kao ranjenik sa Banije,
- Goran Sultanović kao Pera Marković,
- Boro Begović kao Đuro,
- Neda Arnerić kao Jagoda,
- Toni Laurenčić kao Zoran,
- Dušan Tadić kao Sveto,
- Marinko Šebez kao Duško,
- Miloš Kandić kao Huso,
- Rastislav Jović kao Lovre, mitraljezac,
- Tone Gogala kao partizan koji je krenuo preko Pive,
- Mirko Boman kao iscrpljen partizan naslonjen na drvo,
- Vladimir Popović kao partizan,
- Jozo Lepetić kao partizan,
- Ivan Jagodić kao partizan,
- Svetislav Pavlović,
- Slavko Karanović,
- Miralem Isović,
- Arif Vala,
- Konstantin Drvarov,
- Ron Berkeley,
- Gianni Bozzacchi,
- Abdurrahman Shala,
- Dragomir Stanojević,
- Božidar Dapčević,
- Brook Williams,
- Robert Rietty.
Nagrade
uredi- Pulski filmski festival 1973:[5][1]
- Velika zlatna arena za najbolji film
- Bronzana arena za režiju Stipi Deliću,
- Zlatna arena za scenarij Branimiru Šćepanoviću,
- Zlatna arena za najbolju glavnu mušku ulogu Ljubiši Samardžiću,
- Nagrada žirija publike Jelen,
- Diploma Bori Begoviću za epizodnu ulogu.[6]
- Moskovski međunarodni filmski festival: posebna nagrada 1973, nominiran za zlatnu nagradu 1973.[6][7]
- Filmski susreti u Nišu 1973:
- Car Konstantin, 1. nagrada za glavnu mušku ulogu Velimiru Bati Živojinoviću,
- Nagrada za mušku debitantsku ulogu Miroljubu Lešu,
- Nagrada niškog Narodnog pozorišta Bertu Sotlaru kao 'najboljem pozorišnom glumcu na filmu'.
Također pogledajte
urediReference
uredi- ^ a b c d "SUTJESKA". pulafilmfestival.hr. Pula Film Festival. 2021-02-01. Arhivirano s originala, 1. 2. 2021. Pristupljeno 2024-02-03.
- ^ Margaret Herrick Library, Academy of Motion Picture Arts and Sciences
- ^ "Na snimanju "Sutjeske" Ričard Barton vojnicima SFRJ nudio opkladu koju je retko ko dobio". B92.net (jezik: srpski). 2021-10-11. Pristupljeno 2024-02-03.
- ^ "Sutjeska (Battle of Sutjeska)". Film Museum (Austria). Pristupljeno 1 July 2020.
- ^ Sutjeska (jezik: srpski), pristupljeno 2024-02-03 CS1 održavanje: nepreporučeni parametar (link)
- ^ a b "Baza HR kinematografije". hrfilm.hr. Pristupljeno 2024-02-03.
- ^ "8th Moscow International Film Festival (1973)". MIFF. Arhivirano s originala, 2013-01-16. Pristupljeno 2013-01-03.