Velika Kneževina Litvanija

Velika Kneževina Litvanija Великое князство Литовское, Руское, Жомойтское и иных
c. 1236–17951 ; Dio Kraljevine Litvanije (1251–1263); Dio Poljsko-Litvanske unije (1569–1795);
Zastava	Grb
	Položaj na karti
Glavni grad	Voruta (hipotetski; 13 vijek); Kernavė (prije 1279 – poslije 1321); Trakai (~1321–1323); Vilnius (od 1323); ;
Državno uređenje	Nasljedna monarhija (1230–1572); Izborna monarhija (1572–1795);
• 1236–1263	Mindaugas (prvi)
• 1764–1795	Stanisław August Poniatowski (zadnji)
Zakonodavstvo
Valuta	grivnja, zlota

Velika Kneževina Litvanija (bjeloruski: Вялікае Княства Літоўскае; litvanski: Lietuvos Didžioji Kunigaikštystė; poljski: Wielkie Księstwo Litewskie; latinski: Magnus Ducatus Lituaniae) bila je srednjevjekovna multikulturalna država koja je tokom svoje najveće teritorijalne ekspanzije obuhvatala teritorije današnje Bjelorusije i dijelove Ukrajine, Latvije, Poljske i Rusije.

Ujedinjenje litvanskih plemena započelo je krajem 12. stoljeća kako bi otklonili prijetnju od Teutonskih i Livonskih vitezova. Mindaugas, prvi vladar Velike Kneževine Litvanije, proglašen je katoličkim kraljem Litvanije 1253. Nakon ubistva Mindaugasa, paganski kneževi su ponovo došli na litvanski tron. To se promijenilo kada je veliki vojvoda Jagelo potpisao Krevsku uniju 1386, donoseći dvije velike promjene u historiji Velike Kneževine Litvanije; prelazak na katoličanstvo i uspostavljanje dinastijske unije između Velike Kneževine Litvanije i Kraljevine Poljske. Vladavina Vitolda Velikog obilježila je i najveće teritorijalno širenje Velike Kneževine Litvanije i poraz Teutonskih vitezova u bici kod Grinvalda 1410. Ova pobjeda je označila uspon litvanskog plemstva. Nakon Vitoldove smrti, odnos Velike Kneževine Litvanije sa Kraljevinom Poljskom se znatno pogoršao jer su litvanski plemići, uključujući dinastiju Radvila, pokušali razbiti personalnu uniju sa Poljskom. Međutim, neuspješni ratovi sa Velikom Kneževinom Moskvom prisilili su personalnu uniju da ostane netaknuta.

Na kraju je Lublinska unija 1569. stvorila novu državu Poljsko-Litvansku Uniju. U novoj državi Velika Kneževina Litvanija zadržala je političku samostalnost, imajući odvojena ministarstva, zakone, vojsku i riznicu. Unija je raskinuta donošenjem novog ustava 3. maja 1791. stvaranjem jedne države Poljske, s jednim monarhom, jednim parlamentom i bez litvanske autonomije. Ubrzo nakon toga, unitarni karakter države potvrđen je usvajanjem Uzajamne garancije dviju nacija. Međutim, novoformiranu državu napala je Rusija 1792. i njenu teritoriju podijelila između Ruskog carstva, Kraljevine Pruske i Austrije 1795.

Historija

Osnivanje države

Prvi pismeni trag o Litvaniji nalazi se u Kvedlinburškom ljetopisu koji je napisan 1009. U njemu se govori o biskupu Bruni kojeg je ubila grupa pagana. Prema nekim pričama, Bruno je krstio litvanskog "kralja" Nethimera. Tokom 12. stoljeća slavenske hronike navode Litvaniju kao jedno od područja koje su napali Rusi. Paganski Litvanci u početku su bili malo pleme koje je nastanjivalo područje oko Polocke Kneževine, ali su ubrzo postali toliko jaki da su sami organizirali vlastite male pohode. U jednom trenutku između 1180. i 1183. situacija se počela mijenjati, pa su litvanci počeli organizirati vojne napade na slavenske provincije i Kneževinu Polock. Iznenadna iskra vojnih racija označila je konsolidaciju litvanskih zemalja u Aukštaitiji.

Baltska plemena oko 1200.