Афганистан
Афганистан (Перс افغانستان; пуштугаар Afġānistān), бүхэли албан еһоной нэрэнь Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас (үгээр хураахад ЛБНАУ), гээшэ Ази түбиин түб, урда зүгтэ хэһэгтэ далайһаа зайдуу оршодог улас гүрэн, 1946 ондо НҮБ-да ороһон 29 сая хүн зонтой бүрин эрхэтэ улас юм.
| Лалын Бүгэдэ Найрамдаха Афган Улас дари персээр د افغانستان اسلامي جمهوریت
(Da Afġānistān Islāmī Jomhoriyat) паштунаар جمهوری اسلامی افغانستان (Jomhuri-ye Eslāmi-ye Afġānestān) | ||||
|
||||
| Түрын дуулалай нэрэ: паштунаар Millī Surūd → «Төрийн дуулал» |
||||
 |
||||
| Ниислэл | Кабул | |||
|---|---|---|---|---|
| Албан хэлэн | Паштун хэлэн Дари Перс |
|||
| Арад түмэн | 42% - Паштун үндэһэтэн 27% - Тажик үндэһэтэн 9% - Хазара яһатан 9% - Узбек үндэһэтэн 4% - Аймак яһатан 10% - бусад арад түмэн |
|||
| Түрэ засаг | Лалын түрын шажантай, Юрэнхылэгшын бүгэдэ найрамдаха улас |
|||
| - | Юрэнхылэгшэ | Хамид Карзай | ||
| - | Дэд юрэнхылэгшэ | Мохаммад Фахим | ||
| Уласай хурал | «Уласай зүбэлэл» | |||
| - | Дээдэ танхим | «Буурлуудын Хурал» | ||
| - | Доодо танхим | «Олон түмэнэй Хурал» | ||
| Түүхэ | ||||
| - | 1747 он | Дуррани улас үүсэһэн | ||
| - | 1919-08-19 | Ехэ Британиһаа тусгаарлаһан | ||
| Дэбиcхэр газар | ||||
| - | Бүхэлидөө | 647,500 км2 | ||
| - | Уһанай процент (%) | 1%< | ||
| Хүн зон | ||||
| - | Тоосоо (2011) | 73,722,988 (42) | ||
| ДНБ (ХАШТ) | 2011 оной тоосоо | |||
| - | Бүгэдэ | $30.012 тэрбум[1] | ||
| - | Нэгэ хүндэ | $966[1] | ||
| ДНБ (Нэрлэһэн) | 2011 оной тоосоо | |||
| - | Бүгэдэ | $17.885 тэрбум[1] | ||
| - | Нэгэ хүндэ | $575[1] | ||
| ОТББЭ (2008) | 29[2] (бага) | |||
| ХХИ (2011) | 0.398[3] (муу) (172) | |||
| Мүнгэн тэмдэгтэ | [[Афганай афгани]] (AFN) | |||
| Сагай бүһэ | +4:30 | |||
| Интернет домэйн | .af | |||
| Телефоной код | +93 | |||
Албан еһоной хэлэнүүд — пашту ба дари. Диилэнхи шажан — лалын шажан. 34 можодо (ولایت, вилаят) хубаагдана. Ниислэл хото — Кабул. Түрын тэригүүн — юрэнхылэгшэ.
Афганистан хадаа уулархаг орон мүн. Зүүн-хойто зүгһөө баруун-урда зүг хүрэтэр Гиндукуш уула (Афганистан соо 6729 м үндэрые хүрэнэ) үргэлжэлнэ, хойто ба урда зүгтэнь — тэгшэ ба хадалиг газар. Хуурай, түби газарай уларилтай. Тэгшэ газарта 1 һарын дундажа температура 0-һээ 8 градус хүрэтэр найгалзаад, үндэр уулада -20°C хүрэнэ. Зундаа 7 һарын дундажа температура тус тусда 24-һөө 32°C, 0-һээ 10°C хүрэнэ. Жэлдээ 200-400 мм шииг нойтотой, уулын газартань 800 мм бороотой. Гол мүрэнүүд - Амударья, Мургаб, Герируд, Гильменд, Кабул. Сүлэй ба хахад-сүлэй ургамал диилэнэ.
Нютаг можонууд
Заһаха
|
| Әңгин Нерн | Мапин # | ISO 3166-2:AF[5] | Хотл балһсн | Улсин тоо[6] | Аһу (km²) | Улсин келн | Зүсн-зүүл | О.Н.Н. әңг |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Badakhshan | 30 | AF-BDS | Fayzabad | 819,396 | 44,059 | Dari Persian, Pamiri languages, Pashto | Composed of 29 districts | North East Afghanistan |
| Badghis | 4 | AF-BDG | Qala i Naw | 499,393 | 20,591 | Dari Persian, Pashto | 7 districts | West Afghanistan |
| Baghlan | 19 | AF-BGL | Puli Khumri | 741,690 | 21,118 | Dari Persian, Uzbek, Turkmen, Pashto | 16 districts | North East Afghanistan |
| Balkh | 13 | AF-BAL | Mazari Sharif | 1,123,948 | 17,249 | Dari Persian, Pashto | 15 districts | North West Afghanistan |
| Bamiyan | 15 | AF-BAM | Bamiyan | 343,892 | 14,175 | Dari Persian | 7 districts | West Afghanistan |
| Daykundi | 10 | AF-DAY | Nili | 477,544 | 8,088 | Dari Persian and Pashto | 8 districts Formed from Orūzgān Province in 2004 |
South West Afghanistan |
| Farah | 2 | AF-FRA | Farah | 493,007 | 48,471 | Pashto, Dari Persian, Baloch | 11 districts | West Afghanistan |
| Faryab | 5 | AF-FYB | Maymana | 833,724 | 20,293 | Uzbek, Dari Persian, Pashto & Turkmen | 14 districts | North West Afghanistan |
| Ghazni | 16 | AF-GHA | Ghazni | 1,080,843 | 22,915 | Pashto, Dari Persian | 19 districts | South East Afghanistan |
| Ghor | 6 | AF-GHO | Chaghcharan | 635,302 | 36,479 | Dari Persian, Pashto | 10 districts | West Afghanistan |
| Helmand | 7 | AF-HEL | Lashkar Gah | 1,441,769 | 58,584 | Pashto, Dari Persian | 13 districts | South West Afghanistan |
| Herat | 1 | AF-HER | Herat | 1,762,157 | 54,778 | Dari Persian, Pashto, Turkmen | 15 districts | West Afghanistan |
| Jowzjan | 8 | AF-JOW | Sheberghan | 426,987 | 11,798 | Uzbek, Turkmen,Pashto & Dari Persian | 9 districts | North West Afghanistan |
| Kabul | 22 | AF-KAB | Kabul | 3,314,000 | 4,462 | Pashto, Dari Persian, Turkmen and Uzbek | 15 districts | Central Afghanistan |
| Kandahar | 12 | AF-KAN | Kandahar | 913,000 | 54,022 | Pashto, Dari Persian | 16 districts | South West Afghanistan |
| Kapisa | 29 | AF-KAP | Mahmud-i-Raqi | 358,268 | 1,842 | Dari Persian, Pashto, Pashayi | 7 districts | Central Afghanistan |
| Khost | 26 | AF-KHO | Khost | 638,849 | 4,152 | Pashto | 13 districts | South East Afghanistan |
| Kunar | 34 | AF-KNR | Asadabad | 413,008 | 4,942 | Pashto | 15 districts | East Afghanistan |
| Kunduz | 18 | AF-KDZ | Kunduz | 820,000 | 8,040 | Pashto, Dari Persian, Uzbek & Turkmen | 7 districts | North East Afghanistan |
| Laghman | 32 | AF-LAG | Mihtarlam District | 382,280 | 3,843 | Pashto, Pashai, Nuristani & Dari Persian | 5 districts | East Afghanistan |
| Logar | 23 | AF-LOW | Pul-i-Alam | 322,704 | 3,880 | Pashto, Dari Persian | 7 districts | Central Afghanistan |
| Nangarhar | 33 | AF-NAN | Jalalabad | 1,342,514 | 7,727 | Pashto, Dari Persian | 23 districts | East Afghanistan |
| Nimruz | 3 | AF-NIM | Zaranj | 117,991 | 41,005 | Balochi, Pashto & Dari Persian | 5 districts | South West Afghanistan |
| Nurestan | 31 | AF-NUR | Parun | 130,964 | 9,225 | Nuristani, Pashto | 7 districts | East Afghanistan |
| Orūzgān | 11 | AF-ORU | Tarin Kowt | 320,589 | 22,696 | Pashto, Dari Persian | 6 districts | South West Afghanistan |
| Paktia | 24 | AF-PIA | Gardez | 415,000 | 6,432 | Pashto, Dari Persian | 11 districts | South East Afghanistan |
| Paktika | 25 | AF-PKA | Sharan | 809,772 | 19,482 | Pashto, Dari Persian | 15 districts | South East Afghanistan |
| Panjshir | 28 | AF-PAN | Bazarak | 128,620 | 3,610 | Dari Persian | 5 districts Created in 2004 from Parwan Province |
Central Afghanistan |
| Parwan | 20 | AF-PAR | Charikar | 491,870 | 5,974 | Dari Persian, Pashto | Composed of 9 districts | Central Afghanistan |
| Samangan | 14 | AF-SAM | Aybak | 378,000 | 11,262 | Dari Persian, Uzbek | 5 districts | North West Afghanistan |
| Sar-e Pol | 9 | AF-SAR | Sar-e Pol | 442,261 | 15,999 | Dari Persian, Pashto and Uzbek | 6 districts | North West Afghanistan |
| Takhar | 27 | AF-TAK | Taloqan | 830,319 | 12,333 | Dari Persian, Uzbek, Pashto | 12 districts | North East Afghanistan |
| Wardak | 21 | AF-WAR | Meydan Shahr | 529,343 | 9,934 | Pashto, Dari Persian | 9 districts | Central Afghanistan |
| Zabul | 17 | AF-ZAB | Qalat | 244,899 | 17,343 | Pashto, Dari Persian | 9 districts | South East Afghanistan |
Хотонууд
Заһаха| Нэрэ | Хкн ама (хун.) |
|---|---|
| Кабул | 2 938 300 |
| Герат | 395 400 |
| Кандагар | 363 100 |
| Мазари-Шариф | 333 800 |
| Джелалабад | 188 300 |
| Кундуз | 129 500 |
| Пули-Хумри | 94 400 |
| Меймене | 73 200 |
| Шибарган | 71 500 |
| Талукан | 64 000 |
Зүүлтэ
Заһаха- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Afghanistan. International Monetary Fund.
- ↑ Gini Index. World Bank.
- ↑ http://hdr.undp.org/en/media/HDR_2011_EN_Table1.pdf
- ↑ References and details on data provided in the table can be found within the individual provincial articles.
- ↑ ISO 3166-2:AF ( ISO 3166-2 codes for the provinces of Afghanistan)
- ↑ http://www.mrrd.gov.af/nabdp/Provincial%20Development%20Plan.htm
|
Энэ богони үгүүлэлые утадхажа болоно. Энэниие дэлгэрэнгы болгожо Википеэдидэ туһалаарай. |