Буян

Буян (ᠪᠤᠶᠠᠨ < самгардяар पुण्य, puṇya) — нүгэлдэ эсэргүү удха; Буддын шажанай һүзэгтэнэй ойлгомжоор, эхэ болоһон зургаан зүйл хамаг амитаниие үрын үрэдэ амгалан байлгахын түлөө бүтээһэн һайн үйлэнүүд юм. Өөрөөр хэлэбэл, хүн зондо туһатай, һайн юумэ хэһэнэй аша, бүхы сэдьхэл бодолой дура хүсэлэй арюун сэбэр амидаралда шэглүүлэгдэнхэй байһые тэмдэглэһэн ойлгосо.

Мүн тусхай ёһоор тайлбарилагдадаг шажанай бүридэмэл нэрэнүүдтэ арбан сагаан буян ородог. Эдэнь ямар бэ гэбэл:

1. Ямаршье амиды амитаниие хороохые хатуу сээрлэхэ;
2. Юумэ үгэхэеэ харамнаһан хүндэ гомдохогүй, абахыеш бодохогүй, харин өөрөө үгэхэ;
3. Буруу хурисал үйлэдэхэгүй, зүб ёһые дагаха;
4. Хоб зөөхэгүй, амгалан сэдьхэлтэй байхые хэшээхэ;
5. Худалаар хэлэхэгүй, хододоо үнэниие хэлэхэ;
6. Шэрүүн хэрзэгы үгые сээрлэхэ, хододоо ниисэтэй зөөлэнөөр дуугарха;
7. Ашаг олзын хойноһоо шунахайрхагүй, шэн сэдьхэлтэй үгэ эли тодоор хэлэдэг байха;
8. Бусадтай арсалдаха, хэрэлдэхэгүй, сэдьхэлдээ хоро үһөө зангидахагүй;
9. Хомхой сэдьхэлээ даража, бусадые хайрлаха үрбэдэхэ, туһалхал гэжэ ябаха;
10. Алибаа хүндэ эсэргүү хараа бодол баримталхагүй, эб эетэй, хүнлиг сэдьхэл баримталха;