Прокариоташ

Прокарио́таш (лат. Procaryota, схьаделла шира-грек. πρό «хьалхара» и κάρυον «тӀум»), йа тӀуьмал хьалхара — цхьа клетка йолу са долу хӀуманаш ю, кхиана яьлла клеткин тӀум а йоцуш (эукариотех къастам бу иза), йа йукъахь мембранни органоидаш а йоцуш (фотосинтез йечу кепий чӀапа цистернаш дӀаяьхчхьана, масала, цианобактерийн). Прокариотийн клеткийн тӀуьман чкъор ца хуьлу, ДНК къевлина ю гистонаш дакъа а ца лоцуш. Осмотрофни а, автотрофни а тайпана даар ду церан (фотосинтез а, хемосинтез а). Цхьаъ бен йоцу хӀозкепара (наггахь йолчу кепин — линейни) ши зӀе йолу ДНК молекулан йукъахь дукхаха долу дакъа клеткин генетически гӀирсо (нуклиоид олуш йолу) белок-гистонийн комплекс (хроматин олу) ца йо. Прокариотаашна йукъайогӀу бактереш, царна йукъахь цианобактереш (сина-баьццара хинбецаш) а, архейш а. Прокариотически клеткийн тӀехье ю эукариотически клеткийн органеллаш — митохондреш а, пластидаш а.

Прокариоташ домен (тӀехулара бахам) дарже кхаьччи шина таксонна йекъало: Бактереш (Bacteria) а, Архейш а (Archaea).

1959 шарахь Японехь гайтина бактереш Ӏаморо дӀайиллина йолу пурхнехьа генаш дехьайовлар. И процесс чӀогӀа йаьржина ю прокариоташ йукъахь, кхин цхьайолу эукариоташ йукъахь а. ДӀайиллина йолу пурхнехьа генаш дехьайовларо кхечу агӀора дахаран эволюцега хьовсийтана Ӏилманчаш. Хьалха эволюцийн теори тайп-тайпана кепаша тӀехьенан хаам ца хуьйца бохучу бух тӀехь латтара. Прокариоташ шайн генаш цханнен гӀо а доцуш вовшешца хийца йиш ю (конъюгаци, трансформаци), кхин тӀе вирусийн гӀоьнца хийца йиш ю — бактериофагашца (трансдукци).