Awstronesya

Ang Awstronesya ang istorikong sinugdanan sa mga pinulongang Awstronesyo. Segun sa mga magsasaysay, habagatang-sidlakang Tsina ug Taywan mao kining lugar.

Kimberley nga rehiyon sa Western Australia

Ekspansyon

Ang pagkatawag sa mga Awstronesyanhon - Taywan 4,000 WK. Mga 5000 WK dihay kusog ug mapahaomon nga kulturang may kahanas sa pagpangisda ug pagpanguma sa habagatang bahin sa gitawag karon og Tsina. Samtang nananom sa ilang kalan-on, kining mga mag-uumahang magdaragat mga malamposon sa pagpangisda sa kadagatan tali sa Tsina ug Taywan pinaagi sa pagpanaga ug pamukot sakay sa ilang sakayan. Mga upat ngadto sa tolo ka libo ka tuig sa wala pa si Kristo, kining mga mag-uumahang magdaragat mitabok ug mipuyo sa Taiwan mga 150 ka kilometro tadlas sa dagat. Angay nga timan-ang kining mga tawhanang nanabok sa Taywan dili mga Intsik nga Han nga mao karon ang nagdaghan sa Tsina ug Taywan. Ang mga tima-ilhan sa sinultihan sa Taiwan nagtudlo nga kadtong mga tawhana Awstronesyanhon og pinulongan haduol sa mga pinulongang Tai-Kadai ang labing lutaw nga mga pinulongan sa Laos, sa Thailand ug sa amihanan ug silangang bahin sa Burma. Didto sa Taiwan, gipaugmad sa mga awstronesyanhon ang ilang kahanas sa paglawig. Sa wala madugay gisugdan nila ang usa sa labing makapangangha ug halapad nga pagpanakop sa kasugirang tawhanon ang nailhang pagkatag sa mga awstronesyanhon. Mga duha ka libo ug lima ka gatos ka tuig sa wala pa si Kristo, usa ka hugpong ug usa ra gayud ka hugpong nila gikan sa Taiwan midunggo ug namuyo sa amihang Luzon sa gitawag karon og Pilipinas. Ang mga nakuha sa arkyolohiya sa walog sa Cagayan sa aminang Luzon nagpakitang gidala nila ang susamang gamit nga bato ug bangang ilang gigamit sa Taywan. Ang mga kaliwat niining hugponga mipakatag sa ilang sinultihan ug kultura sa tibuok kapupud-ang Indo-Malayo hangtod sa Madagascar sa kasadpan duol sa lapyahan sa Aprika ug hangtod sa Hawaii ug Easter Island sa kalawrang Pasipiko. Kasagaran, awa-aw pang kabaybayonan ang madungo-an sa mga Awstronesyanhon Sa mga dapit nga pangayam pa ang kultura sa namuyo ang ilang kahanas sa pagpanguma ug paspas nga pagsanay motabon sa lumad nga lumulupyo. Ang tanang Ita karon sa Pilipinas Inawstronesyanhon na ang sinultihan. Sa mga dapit nga pagpanguma sab ang kultura sa katawhan, sama sa kabaybayonan sa Indochina sa gitawag kani-adtong Champa wala kaayo sila kakatag. Ang katulin sa pagkatag sa mga Awstronesyanhon dinangatan sa ilang kulturang magdaragat. Tungod sa pagdaghan sa katawhan, ang mga makuging mananakop maagni sa pagkaplag og kapuy-ang kabaybayonan sa dili pa mapugos og palayo sa dagat ug mapuyo sa kabukiran. Usa pa, ang sistema sa banay nga awstronesyanhon naghatag og dungog ug tingog sa labing duol nga kaliwat sa magtutukod sa bag-ong balangay. Ang kulturang awstronesyanhon nagdasig sa pagpanukod og bag-ong mga balangay nga maoy dugang nagpagana sa padayon nga pagkatag. Ug kaniadto, daghang kabaybayonan ug mga pulong mahimong himuong bag-ong panimalay. Latas sa nanglabay nga kaliboan ka tuig hangtod sa mga usa ka libo'g lima ka gatos ka tuig sa wala pa si Kristo ang mga awstroneyanhon mikatag pahabagatan sa Pilipinas ngadto sa Celebes, ngadto sa Moluccas, sa amihanang Borneo ug ngadto sa kasadpang Java. Usa ka bahin aning kaliwata mipasidlakan sukad sa Halmahera usa sa mga pulo sa Moluccas mga 1,600 ka tuig kaniadto sa wala pa si Kristo aron pagsakop sa sidlakang Melanesia (1,200 WK) ug Micronsia (500 WK) Nagpadayon ang maong pagdagsa ngadto sa Polynesia sa panahon sa pagkatawo ni Kristo ug sa Hawaii ug Easter Island 500 ka tuig sa panahon ni Kristo. Naabot sa mga awstronesyanhon ang kataposang awa-aw nga yuta sa kalibotan ang New Zealand mga usa ka libo ug 300 ka tuig sa panahon ni Kristo. Ang laing sanga mipakasadpan sukad sa Borneo ug Java ngadto sa Sumatra ug mipuyo sa kabaybayonan sa Lawis sa Malaya ug habagatang Vietnam pagka 500 WK. Gikan sa Sumatra ug Malaya nakat-onan nila pagpa-anad-anad sa hanging habagat ug amihan sa kalawran sa India. Mga usa ka gatos ka tuig PK gitadlas nila ang look sa Bengal ug miduaw sa Sri Lanka ug habagatang India. Ang kasadpang bahin sa pagdagsang awstronesyanhon naka-abot sa kinatumyang niyang kinutoban 500 ka tuig PK ubay sa amihan ug habagat aron pagsakop sa Madagascar.

Mga pinulongang Awstronesyo

Kinatibuk-ang artikulo: Mga pinulongang Awstronesyo

Sukad Taiwan ngadto sa New Zealand, Madagascar ngadto sa Easter Island ang mga sinultihang Astronesyanhon mokabat og labaw sa libo - pinulongan ug diyalekto.(Nagdagan sa 900 ngadto sa 1200 ang bana-bana agad kung unsa ang ilhong diyalekto ug pinulongan.) Pinasukad sa gikatagon sa pinuy-anan, gidaghanon sa mga sinultihan o sa gidaghanon sa sinultihan usa kini sa labing dakong hugpong sa sinultihan sa kalibotan. Dunay mga kawal-ag pito ka awstronesyanhong pinulongan sa Pilipinas. Ang limang labing dako, ang Tinagalog, Sinugboanon, Iniloko, Hiniligaynon, ug Binikol naglangkob sa 3 ka inupat na bahin sa tibuok katawhan.

Mga reperensya

• http://www.ualberta.ca/~vmitchel/rev3.html Archived 2006-05-06 at the Wayback Machine