Dakbayan sa Sugbo
- Kining maong artikulo kabahin sa Dakbayan sa Sugbo. Alang sa lalawigan, adtoa ang Sugbo. Alang sa metropolitan area, adtoa ang Metro Cebu.
Ang Sugbo (Iningles: Cebu) ang kapital sa lalawigan sa Sugbo, Pilipinas ug ang ikaduhang labing mahinungdanong metropolitanong dapit sa nasod. Kini mao usab ang labing karaang dakbayan sa tibuok Pilipinas.
Ang dakbayan anaa mahimutang sa sidlakang baybayon sa pulo sa Sugbo. Kini ang sentro sa pamarko sa Pilipinas — 80% sa domestikong mga barko sa nasod anaa magbase sa Sugbo. Kon dili ilabot ang kapital, kini usab ang labing aktibong agianan alang sa mga internasyonal nga lupad sa mga eroplano.
Ang dakbayan gitawag nga Harang Dakbayan sa Habagatan (Kinatsila: La Reina del Sur).
Ang dakbayan mao ang sentro sa metropolitan area nga gitawag Metro Cebu, nga naglakip sa mga dakbayan sa Mandaue, Lapu-Lapu, ug Talisay. Ang Metro Cebu may kinatibuk-ang kalumulupyoan nga mokabat sa duha ka milyon. Ang Tugpahanang Pangkanasoran sa Mactan-Sugbo atua nahimutang sa Dakbayan sa Lapu-lapu ug 21 ka gutlo nga pagdrayb gikan sa sawang sa Sugbo. Sa amihanang-sidlakan sa dakbayan ang Dakbayan sa Mandaue ug ang lungsod sa Consolacion; sa kasadpan ang Dakbayan sa Toledo; sa habagatan ang Dakbayan sa Talisay ug ang lungsod sa Minglanilla. Labang sa Mactan Strait mao ang pulo sa Mactan diin napatay si Fernando de Magallanes.
Budaya
Ang dakbayan usa ka mahinungdanong sentro sa kultura sa nasod. Ang labing popular nga landmark sa dakbayan mao ang Balabag ni Magallanes. Kining maong balabag, nga giingong gidala ni Ferdinand Magellan dihang miabot siya sa kapupud-an niadtong 1521, anaa na karon sa usa ka kapilya gipahimutang. Kini gisulod sa usa ka kahon ubos sa mando ni Santos Gomez Marañon, usa ka Agustinong Obispo. Ang pagsulod sa kahon aron malikayan ang pagtibhang hinay-hinay sa maong krus sa mga deboto niini. Ang maong obispo mao usay nagpabalik sa kiyosko nga nahimutang sa karon Dalan Magellan taliwala sa Balay Lungsod ug sa Colegio del Sto. Niño. Ang Krus ni Magellan simbolo sa pagsugod sa Kristiyanismo dinhi sa Pilipinas.
Pipila ka lakang gikan sa Krus ni Magellan mao ang Basilica Minore del Santo Niño, usa ka Agustinong simbahan nga gihimong maynor nga basilika sa tuig 1965, ang ika-400 ka tuig nga kasumaran sa pagkahimong Kristiyano sa Pilipinas. Ang maong simbahan maoy kinakaraang simbahan nga natukod sa Pilipinas. Kini ang naghupot sa labing karaang Kristiyanong relikyas sa Pilipinas, ang estatuwa sa Santo Niño.
Sinulog
Ang dakbayan sa Sugbo mao usab ang nagdumala sa popular nga Sinulog, usa ka kapistahan alang sa Balaang Bata sa Sugbo nga ipahigayon matag ikatulong Dominggo sa Enero. Ang Sinulog usa ka pasayaw nga ritwal nga gikan pa sa panahon nga wala pay mga Katsila sa Pilipinas. Ang mananayaw molakang kaduha paabante ug kausa paatras agad sa ritmo sa tambol. Ang lihok sama sa sulog sa sapa ug busa ang pagsayaw nahimong 'sinulog'. Ang sayaw orihinal nga gipahinungod alang sa mga anito.
Alampat ug kalingawan
Ang Dakbayan sa Sugbo mao ang gigikanan sa singer nga si Pilita Corrales ug Lou Dayoc (usa ka aktibong lokal nga promoter ug host). Bag-o pa lamang gayod, ang dakbayan nakatagamtam og global nga pagtagad pinaagi sa mga pasilidad sa ABS-CBN. Usa sa mga lumulupyo sa dakbayan, ang 16 ka tuig nga si Kim Chiu, mao ang nakadaog sa kinadak-ang ganti sa Teen Edition sa Pinoy Big Brother. Lain pa usab si Raki Vega nga misikat usab pinaagi sa usa ka tulumanon sa ABS-CBN ug karon endorser na sa mga Sugboanong produkto. Si Emmilie Cuizon nga taga Sugbo mao usab ang kinabag-ohang sakop sa SexBomb Girls, usa ka lunlon-babayeng pundok sa mangantahay sa Pilipinas.
Ang dakbayan may iyang kaugalingong orkestra, ang Peace Philharmonic Orchestra, nga natukod pinaagi sa paningkamot sa piyanistang si Sala Santamaria.
Ang dakbayan mao usay gigikanan sa mga lokal nga programa sa telebisyon sama sa Sabado na Gyud (ABS-CBN) ug Pag chur Oi (GMA Network).
Ang Dakbayan mao usay gigiman sa mga lokal sa programa sa balita sa telebisyon sama sa TV Patrol Central Visayas, (ABS-CBN) Balitang Bisdak ,(GMA Network) Balitanghali Cebu, (Q Network) ug News on Q Cebu (Q Network)
May tulo ka lokal nga estasyon sa telebisyon nga nagpakita og mga tulumanon ug dokumentaryo nga hilas alang sa mga residente sa dakbayan ug lalawigan sa Sugbo, ang Cebu Television Channel 28, Real Cebu Television (RCTV 36) ug ang Cebu Catholic Television Network (CCTN — Channel 47).
Ang dakbayan usab estasyon sa radyo ang Antovelcu Broadcasting Inc. si Antonio Veloso Cuenco
Paugnat sa kusog
Ang dakbayan giilang abotanan sa lain-laing pundok sa paugnat sa kusog. Ang responsable sa pagdebelop og mga lokal nga talento mao ang Cebu City Sports Commission nga natukod niadtong tuig 2001. Ang CCSC moila og opisyal nga bahan alang sa matag dula. Ang matag tim gitawag nga Team Cebu City. Ang Philippine Sports Commission nagbutang og bungtoanong buhatan sa Abellana National School/Cebu City Sports Center. Ang mga banggiitan nga mga atleta gikan sa dakbayan sa Sugbo naglakip nila ni Richard Bitoon, Bowen Montecillo, Tito Sotto, ug Loriz Echavez.
Kasaysayan
Sa wala pa ang mga Katsila
Mauswagong kabalayan na ang Sugbo mga tulo ka libo ka tuig kaniadto sa pa sakopa sa Espanya. Nakigbinayloay kini sa China ug uban pang kanasuran sa sidlakang-habagatang Asya.
Pag-abot sa mga Katsila
Miabot si Fernando de Magallanes sa Sugbo niadtong Abril 7, 1521. Gidawat sila isip mga dumuduong ni Radja Humabon nga kauban sa iyang asawa ug walo ka gatos nila ka sakop gipamunyagan sa mga Kachila niadtong Abril 14 isip mga unang Pilipinhong Katoliko. Apan pakyas hinuon si Magallano sa pag-ankon sa kapupud-ang Pilipinhon isip katigayonan sa hari sa Espanya sanglit napatay man siya ni Ka Lapulapu didto sa pulo sa Mactan pagka Abril 27 niadtong tuiga.
Abril 27, 1565, midunggo sa Sugbo si Miguel Lopez de Legazpi kuyog ang Agustinhong pareng si Andres de Urdaneta. Gisalid-an ni Legazpi ang ngalan sa dakbayan gikan sa San Miguel ngadto sa Villa del Santissimo Nombre de Jesus. Sulod sa unom ka tuig ang Sugbo maoy kaulohan sa bag-ong gitukod nga kolonya sa Espanya.
Gimugna ang lalawigan sa Sugbo ubos sa Act No. 2711 niadtong Marso 10, 1917. Mao kini ang natawhang lalawigan ni Sergio Osmeña, Sr. ang misunod pagkapangulo sa Commonwealth human ni Manuel L. Quezon panahon sa Ikaduhang Gubat sa Tibuok Kalibutan.
Ang lalawigan sa Sugbo ilabi na ang dakbayan sa Sugbo nakatagamtam og pagsaka sa international investments sa naunang bahin sa dekada 1990, diin namugna ang terminong CEBOOM isip tawag adtong pasakaha sa ekonomiya.
Giplanohang ipahigayon ang ASEAN Summit sa mga dakbayan sa Sugbu, Lapulapu, ug Mandaue niadtong 2006 apan tungod sa bagyong mihasi sa taliwalang Kapilipinhan gisibog ang maong panagtapok sa Enero 2007.
Kagamhanan
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Heyograpiya
Ang Kan-irag Nature Park maoy parke sa baranggay sa Pung-ol Sibugay, sa mga bukiring parte sa dakbayan. Kini nibukas sa tuig 2008,[1] ug sakop usab sa Central Cebu Protected Landscape. Diri makit-an ang 100 ka eksotiko ug lumad nga espesye sa kahoy ug 27 ka espesye sa langgam.[2]
Dibisyong pang-administrasyon
Dakbayan sa Sugbo dunay 80 ka barangay.
Amihanang Distrito
|
Habagatang Distrito
|
Gilapdon sa Dakbayan sa Sugbo 291.2 km². Gilapdon urbano 55.9 km² ug gilapdon rural 235.2 km². Mga silingan dakbayan ug lalawigan: Mandaue, Consolacion, Toledo, Balamban, Asturias, Talisay Minglanilla, ug Lapu-Lapu
Ekonomiya
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Antes pa man mag-abot ang mga Katsilang kolonisador sa Pilipinas, usa na ka sentro sa komersyo sa kapupud-an ang Sugbo. Karon, kini ang sentrong pangkomersyo sa habagatan sa nasod, ug adunay duha ka distritong pampatigayon sa dakbayan: ang sukod sa Colon Street ug ang Cebu Business Park. Sa Lahug, makit-an usab ang Asiatown IT Park, usa ka deklaradong special economic zone.
Impraestruktura
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Kahusay ug kalinaw
Sa daghang katuigan, ang dakbayan sa Sugbo malinawon ug hapsay. Apan sukad niadtong Disyembre 22, 2004, usa ka serye sa pagpasalbedys sama sa nanghitabo sa Dakbayan sa Davao ang mikalas nag 167 ka kinabuhi. Kini nakapaalarma dili lamang sa nasodnong pangagamhanan apan usab sa internasyonal nga komunidad pinaagi sa ambasador sa Estados Unidos. Ang pamuno-dakbayan kaniadto nga si Tomas R. Osmeña miingon nga ang pagsulbad sa maong mga pagpamatay dili prayoridad sa iyang kadumalahan. May mga residente ug mga magsisibya nga mitawag sa padayong pagpamatay nga timailhan sa 'kultura sa kapintas.
Ang dakbayan wala pa gayod makasuway og teroristang pangatake sa tibuok niining kasaysayan.
Edukasyon
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Mga balay-abtanan ug paglibod-suroy
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Mga internasyonal nga panghitabo
Ang dakbayan mao gipahigayonan sa ubay-ubayng internasyonal nga panagpundok, sama sa Asean Tourism Forum (1998), ug East Asian Tourism Forum (2002). Ang dakbayan co-host usab sa Southeast Asian Games niadtong Disyembre 2005. Karong Disyembre 2006, ang dakbayan mo-host sa ASEAN Summit uban sa Dakbayan sa Mandaue, ang main host.
Mga igsoong dakbayan
Mga Hiniklad nga Hulagway
- Palihog ihubad ang Ingles nga bersiyon ning maong seksiyon.
Tan-awa usab
Mga pakisayran
- Philippine Standard Geographic Code Archived 2012-04-13 at the Wayback Machine
- Cebu City debt soars to P5.96B Archived 2007-08-29 at the Wayback Machine
- Sun Star editorial on mayor's speech and current state of Cebu city Archived 2007-09-30 at the Wayback Machine
- Growth affects Cebu’s competitiveness rank Archived 2007-09-30 at the Wayback Machine
- Cebu's competency ranking tumbles due to lack of infra
Mga sumpay sa gawas
- Opisyal nga sityo Archived 2011-02-27 at the Wayback Machine
Patigayon
Teknolohiya
Mga dyaryo ug magasin
| Mga Labing Urbanisadong Dakbayan ug Mga Independent Component Cities sa Pilipinas | |
| Labing Urbanisadong Dakbayan: | Angeles | Bacolod | Baguio | Butuan | Cagayan de Oro | Caloocan |Davao | General Santos | Iligan | Iloilo | Las Piñas | Lucena | Makati | Malabon | Mandaluyong | Mandaue | Manila | Marikina | Muntinlupa | Olongapo | Parañaque | Pasay | Pasig | Puerto Princesa | Quezon | San Juan | Sugbo | Tacloban | Taguig | Valenzuela | Zamboanga |
| Independenteng Dakbayan: | Cotabato | Dagupan | Naga | Ormoc | Santiago |