Wikipedia

Oryentasyong sekswal

Usa ka malungtarong sumbanan sa pagbati nga nadani sa mga tawo sa usa ka linaing sekso.

Ang pasinátî'ng sekswal o oryentasyong sekswal (Iningles: Sexual orientation) mao ang pagbati sa usa ka tawhanon sa romantikong paagi o sekswal nga pagkaibog sa uban. Ang katawhan mahimong maibog sa kaatbang nga sekso o kinatawhan, susamang sekso, o duha ka sekso. Kining mga pagbati ginatawag og heterosekswalidad, homosekswalidad, ug bisekswalidad.[1][2][3] Ang ubang mga tawo dili mobati nga maibog sa uban, nga ginatawag og asekswalidad.[4][5]

Ang bisekswalidad nga simbolo

Aduna'y daghang lain-laing mga paagi aron mahibal-an sa mga tawo ang ilahang sekswalidad.[3] Ang ubang mga tawo ganahan naggamit og mga label sama sa pansekswal o polysekswal,[3][6] samtang ang uban wala g'yud mogamit og bisan unsang mga label. Kining mga ngalan mao kuno ang bahin sa komplikadong kinaiyahan sa mga sekswalidad ug pinulongan. Sumala sa American Psychological Association, ang oryentasyong sekswal nagatumbok usab "sa mga pagbati sa usa ka tawo sa pagkaibog ngadto sa ubang mga tawo, ug sa unsang paagi molihok sila sa maong mga pagbati. Kini mao usab ang paagi sa usa ka tawo sa pagtan-aw sa ilahang mga kaugalingon sa relasyon ngadto sa komunidad sa mga tawo nga aduna'y susama og mga pagkadani."[1][7] Ang andropilya ug ginepilya mao'y mga pulong nga ginagamit sa pagtuon sa pamatasan aron ihulagway ang sekswal nga pag-ibog sa usa ka tawo. Nagapasabot ang andropilya nga ang usa ka tawo maibog sa maskulinidad, ug ang ginepilya mao kon ang usa ka tawo maibog sa peminidad.[8] Kining mga ngalan ginagamit kaysa naandang ideya nga maibog lamang sa mga tawo sa usa ka espesipikong kinatawhan. Ang mga termino, sexual preference ug sexual orientation mao'y managsama apan aduna'y pipila ka kalainan.[9] Ang sexual preference mao'y kasagarang makita nga usa ka butang nga mapili sa usa ka tawo,[9][10][11] samtang ang sexual orientation dili usa ka butang nga mapili sa usa ka tawo.[9][12][13] Pananglitan, ang usa ka tawhanong bisekswal mahimong aduna'y ganahan sa usa ka kinatawhan kaysa sa lain.[14] Ang termino nga sexual preference mahimong magpasabot nga ang usa ka tawo aduna'y pipila ka gahom sa ilahang mga pagbati sa pagkadani,[9][15][16] samtang ang sexual orientation dili usa ka pagpili.[17][18][19]

Wala mahibal-an sa mga siyentipiko kon unsa ang hinungdan sa mahimong homosekswal, bisekswal, o heterosekswal ang usa ka tawo. Naghunahuna sila nga kini usa ka kalangkoban sa mga genetiko, mga hormonal, ug sa mga hinungdan sa kinaiyahan.[17][19][20] Daghang mga siyentista ang nagtuo nga aduna'y usa ka biolohikal nga hinungdan alang sa sekswalidad sa usa tawo, apan wala pa sila'y teoriya nga kaylap nga gidawat.[17] Aduna'y daghang pamatuod nga nagpakita nga ang oryentasyong sekswal dili gipahinabo sa katilingbanong mga hinungdan, labi na sa mga lalaki.[21][22] Wala'y pamatuod nga ang pagkaginikanan o mga kasinatian sa pagkabata adunay kalabutan sa oryentasyong sekswal.[23] Kadaghanan sa katawhan maibog sa mga tawo sa kaatbang nga sekso, samtang ang uban maibog sa mga tawo nga susama'g sekso.[21]: 8 [22]: 9–10  Ang sekswalidad sa usa ka tawo mahimong gikan sa pagkadani lamang sa mga tawo sa kaatbang nga sekso hangtod sa pagkadani lamang sa mga tawo nga susama'g sekso.[1]

Ang oryentasyong sekswal kasagarang ginatun-an sa biyolohiya, sikolohiya, ug neuroscience, apan usa usab kini ka hilisgotan sa sosyolohiya, kasaysayan, ug pamalaod.[24]

Hinungdan

usba

Wala pa kita kahibalo kon nganong ang pipila ka mga tawo aduna usa ka pihong oryentasyon sekswal. Gitun-an sa mga siyentipiko ang daghang mga butang, lakip ang genetiko, mga hormone, kon giunsa ang pagtubo ug pagbag-o sa mga tawo, ug mga impluwensya sa pangkultura ug katilingbanon, aron sulayan nga masabtan kini. Morag ang biyolohiya ug ang kalikupan mahimong nalangkit sa pagpalambo sa oryentasyon sekswal.[17][18][19]

Biyolohiya

usba

Aduna'y ubay-ubay nga biyolohikanhong mga hinungdan nga mahimong konektado sa oryentasyon sekswal, sama sa mga gene, mga hormone nga anaa sa wala pa matawo, ug gambalay sa utok. Ang mga siyentista wala'y nakit-an nga usa ka hinungdan nga naggahom niini, ug gitun-an pa nila kini nga hilisgotan.[25]

Nagtuo ang mga tigdukiduki nga ang oryentasyong sekswal dili tungod sa usa lang ka butang, kondili sa kalangkoban sa genetiko, hormone, ug mga hinungdang kalikopan.[17][19][20] Ang pipila niining mga hinungdan mahimo’g aduna'y kalabotan sa biyolohiya, sama sa mga gene ug ang kalikopan sa tagoangkan.[19][23] Bisan pa, dili hingpit nga masabtan kung giunsa ang tanan nga mga hinungdan nagtinabangay aron mahibal-an ang oryentasyong sekswal sa usa ka tawo.[17] Aduna'y daghan pa nga mga hinungdan nganong ang usa ka tawo mahimong maibog sa usa ka kinatawhan nga wala’y kalabotan sa ilahang kalikopan o mga kasinatiang katilingbanon. Kining mga hinungdan kanunay nga may kalabotan sa biyolohiya sa usa ka tawo. Tinuod kini ilabina sa mga lalaki.[26] Nagtuo ang mga siyentipiko nga ang pagkaibog sa mga tawo nga susama'g sekso o lahi nga sekso dili usa ka butang nga mapili sa usa ka tawo.[17][18][19] Ang uban kanila naghunahuna nga ang sekswalidad sa usa ka tawo mao'y usa ka butang nga ilahang natawo, nga nagpasabot nga gitino kini kon kanus-a ang usa ka bata gipanamkon.[27] Sa pagkakaron, ang mga siyentista naningkamot nga masabtan kon nganong ang pipila ka mga tawo aduna'y usa ka oryentasyong sekswal. Nangita sila'g mga katin-awan nga may kalabotan sa lawas ug kon giunsa kini molihok.[17] Ang mga siyentista naghimog panukiduki nga nakakaplag nga may pipila ka mga kalainan taliwala sa mga homosekswal ug mga heterosekswal. Kining mga kalainan mahimong may kalabotan sa hinungdan nganong ang mga tawo naibog sa susama'g sekso.[28]

Mga pakisayran

usba
  1. ↑ 1.0 1.1 1.2 "Sexual Orientation & Homosexuality". American Psychological Association. 2020. Archived from the original on Pebrero 16, 2019. Retrieved Pebrero 6, 2020.
  2. ↑ "Sexual Orientation". American Psychiatric Association. Archived from the original on Hulyo 22, 2011. Retrieved Enero 1, 2013.
  3. ↑ 3.0 3.1 3.2 "Definitions Related to Sexual Orientation and Gender Diversity in APA Documents" (PDF). American Psychological Association. 2015. p. 6. Archived (PDF) from the original on Enero 22, 2021. Retrieved Pebrero 6, 2020.
  4. ↑ Marshall Cavendish Corporation, ed. (2009). "Asexuality". Sex and Society. Vol. 2. Marshall Cavendish. pp. 82–83. ISBN 978-0-7614-7905-5. Archived from the original on Oktubre 16, 2015. Retrieved Pebrero 2, 2013.
  5. ↑ Bogaert, AF (Abril 2015). "Asexuality: What It Is and Why It Matters". The Journal of Sex Research. 52 (4): 362–379. doi:10.1080/00224499.2015.1015713. PMID 25897566. S2CID 23720993.
  6. ↑ Firestein, Beth A. (2007). Becoming Visible: Counseling Bisexuals Across the Lifespan. Columbia University Press. p. 9. ISBN 978-0-231-13724-9. Archived from the original on Pebrero 4, 2021. Retrieved Disyembre 13, 2022.
  7. ↑ "Case No. S147999 in the Supreme Court of the State of California, In re Marriage Cases Judicial Council Coordination Proceeding No. 4365(...) – APA California Amicus Brief — As Filed" (PDF). p. 33 n. 60 (p. 55 per Adobe Acrobat Reader);citation per id., Brief, p. 6 n. 4 (p. 28 per Adobe Acrobat Reader). p. 30. Archived (PDF) from the original on Enero 18, 2012. Retrieved Marso 13, 2013.{{cite web}}: CS1 maint: others (link)
  8. ↑ Schmidt J (2010). Migrating Genders: Westernisation, Migration, and Samoan Fa'afafine, p. 45 Ashgate Publishing, Ltd., ISBN 978-1-4094-0273-2
  9. ↑ 9.0 9.1 9.2 9.3 "Avoiding Heterosexual Bias in Language" (PDF). American Psychological Association. Archived (PDF) from the original on Agosto 13, 2012. Retrieved Hulyo 19, 2011.
  10. ↑ Friedman, Lawrence Meir (1990). The republic of choice: law, authority, and culture. Harvard University Press. p. 92. ISBN 978-0-674-76260-2. Archived from the original on 17 Pebrero 2022. Retrieved 8 Enero 2012.
  11. ↑ Heuer, Gottfried (2011). Sexual revolutions: psychoanalysis, history and the father. Taylor & Francis. p. 49. ISBN 978-0-415-57043-5. Archived from the original on 17 February 2022. Retrieved 8 January 2011.
  12. ↑ Friedman, Lawrence Meir (1990). The republic of choice: law, authority, and culture. Harvard University Press. p. 92. ISBN 978-0-674-76260-2. Archived from the original on 17 Pebrero 2022. Retrieved 8 Enero 2012.
  13. ↑ Heuer, Gottfried (2011). Sexual revolutions: psychoanalysis, history and the father. Taylor & Francis. p. 49. ISBN 978-0-415-57043-5. Archived from the original on 17 Pebrero 2022. Retrieved 8 Enero 2011.
  14. ↑ Rosario, M.; Schrimshaw, E.; Hunter, J.; Braun, L. (2006). "Sexual identity development among lesbian, gay, and bisexual youths: Consistency and change over time". Journal of Sex Research. 43 (1): 46–58. doi:10.1080/00224490609552298. PMC 3215279. PMID 16817067.
  15. ↑ Friedman, Lawrence Meir (1990). The republic of choice: law, authority, and culture. Harvard University Press. p. 92. ISBN 978-0-674-76260-2. Archived from the original on 17 February 2022. Retrieved 8 January 2012.
  16. ↑ Heuer, Gottfried (2011). Sexual revolutions: psychoanalysis, history and the father. Taylor & Francis. p. 49. ISBN 978-0-415-57043-5. Archived from the original on 17 February 2022. Retrieved 8 January 2011.
  17. ↑ 17.0 17.1 17.2 17.3 17.4 17.5 17.6 17.7 Frankowski BL; American Academy of Pediatrics Committee on Adolescence (Hunyo 2004). "Sexual orientation and adolescents". Pediatrics. 113 (6): 1827–32. doi:10.1542/peds.113.6.1827. PMID 15173519. Archived from the original on 2013-03-20. Retrieved 2012-10-23.
  18. ↑ 18.0 18.1 18.2 Gloria Kersey-Matusiak (2012). Delivering Culturally Competent Nursing Care. Springer Publishing Company. p. 169. ISBN 978-0-8261-9381-0. Archived from the original on Nobiyembre 30, 2016. Retrieved Pebrero 10, 2016. Most health and mental health organizations do not view sexual orientation as a 'choice.'
  19. ↑ 19.0 19.1 19.2 19.3 19.4 19.5 Lamanna, Mary Ann; Riedmann, Agnes; Stewart, Susan D (2014). Marriages, Families, and Relationships: Making Choices in a Diverse Society. Cengage Learning. p. 82. ISBN 978-1-305-17689-8. Archived from the original on Nobiyembre 30, 2016. Retrieved Pebrero 11, 2016.
  20. ↑ 20.0 20.1 Gail Wiscarz Stuart (2014). Principles and Practice of Psychiatric Nursing. Elsevier Health Sciences. p. 502. ISBN 978-0-323-29412-6. Archived from the original on Nobiyembre 30, 2016. Retrieved Pebrero 11, 2016. No conclusive evidence supports any one specific cause of homosexuality; however, most researchers agree that biological and social factors influence the development of sexual orientation.
  21. ↑ 21.0 21.1 LeVay, Simon (2017). Gay, Straight, and the Reason Why: The Science of Sexual Orientation. Oxford University Press. ISBN 9780199752966. Archived from the original on 2020-10-22. Retrieved 2019-07-27.
  22. ↑ 22.0 22.1 Balthazart, Jacques (2012). The Biology of Homosexuality. Oxford University Press. ISBN 9780199838820. Archived from the original on 2021-01-26. Retrieved 2019-07-27.
  23. ↑ 23.0 23.1 "Submission to the Church of England's Listening Exercise on Human Sexuality". The Royal College of Psychiatrists. Archived from the original on Pebrero 18, 2014. Retrieved 13 Hunyo 2013.
  24. ↑ Cruz, David B. (1999). "Controlling Desires: Sexual Orientation Conversion and the Limits of Knowledge and Law" (PDF). Southern California Law Review. 72 (5): 1297–400. PMID 12731502. Archived from the original (PDF) on 2017-09-19. Retrieved 2015-05-21.
  25. ↑ Bearman, P.S.; Bruckner, H. (2001). "Opposite-sex twins and adolescent same-sex attraction" (PDF). American Journal of Sociology. 107 (5): 1179–205. CiteSeerX 10.1.1.483.4722. doi:10.1086/341906. S2CID 13094910. Archived from the original (PDF) on 2012-12-20.
  26. ↑ Bailey JM, Vasey PL, Diamond LM, Breedlove SM, Vilain E, Epprecht M (2016). "Sexual Orientation, Controversy, and Science". Psychological Science in the Public Interest. 17 (21): 45–101. doi:10.1177/1529100616637616. PMID 27113562.
  27. ↑ Vare, Jonatha W., and Terry L. Norton. "Understanding Gay and Lesbian Youth: Sticks, Stones and Silence." Cleaning House 71.6 (1998): 327–31: Education Full Text (H.W. Wilson). Web. 19 Abril 2012.
  28. ↑ Rahman, Qazi (24 Hulyo 2015). "'Gay genes': science is on the right track, we're born this way. Let's deal with it". The Guardian. Archived from the original on 16 Agosto 2021. Retrieved 3 Enero 2020.
 

Kinìng maong artikulo mao usa ka Saha. Makatábang ka sa Wikipedya pinaági sa pag-uswág ug pag-punô niini.

Gikuha gikan sa "https://ceb.wikipedia.org/w/index.php?title=Oryentasyong_sekswal&oldid=34917059"
  NODES
Association 5