Muammes - aynı vezinde beşer mısralı bentlerden meydana gelen nazm şeklidir. İlk bentin beş mısrası bir-biriyle kafiyeli , sonraki bentlerinin son bir ve ya eki mısrası ilk bent ile kafiyeli olur (aaaaa – bbbba… ya da aaaaa – bbbaa...). Soñ bir ya da eki sıra er bentniñ soñunda aynı şeklinde tekrar etilse mütekerrir muammes; tek qafiye ciyetinden ilk bent ile beñzep kelse, müzdeviç muammes adını alır.
Muammesler er bir mevzuda yazılır. Tek felsefiy tüşünceler ve tasavvuf mevzular ile maqtav ve sevgini ifade etken muammesler çoqtır.
Türk edebiyatında muammes nazm şeklinen eñ çoq eser yaratqan şairler arasında Mühibbi, Aşqı, Hoca Neşet ve Enderunlı Vasıfnı köre bilemiz.
Aşıq Ümerden bir misal:
| “
|
- Ey dilâ fehm eyle Haq’qıñ sun’iy ferdaniyyetiñ
- Bari añla kâmiliñ vechinde insaniyyetiñ
- Ta ki çekersiñ anıñ rahında hicraniyyetiñ
- Sabit ol sıdq ile gözle hele ruhaniyyatiñ
- Cahil oldur eyleye her yerde şeytaniyyetiñ
- Har-ı lâyefhem elinden çektigim ğavğa nedir
- Hirmen-i ömrüñ hevaya vermede ma’na nedir
- Dam içinde bülbül-i şeydada keç da’va nedir
- Vird eder ism-i Hudayı ğonce-i ra’na nedir
- Rah-ı Haq’qa gir yürü terk eyle enaniyyettin
- Zar edersiñ ey göñül Mecnun veş Leylâ içün
- Serseriy gezme cihanda bir gül-i ra’na içün
- Şehr-i aşqa bas qadem ol menzil-i a’lâ içün
- Sun bize sen şerbet-i lâ’l-i lebin irva içün
- Ketm edüp sen adın anma hiç sahba niyyetiñ
- Tarz-ı eş’ar-ı maanide bulasıñ iştihar
- Zahir olsun dilde zikrin edegör leyl ü nehar
- Ayn-ı ibretle nazar qıl eyle keşf-i ruzigâr
- Ğayret eyle kim bulasıñ bu fenada i’tibar
- Qurtarup keşti-i ten tufan-ı ğam mellâhı ol
- Gir tarıq-ı mustakime hem dahi Cerrahı ol
- Lik guş et pendimi gel nefsiniñ ıslahı ol
- Merhaba ile demadem alemiñ meddahi ol
- Nadanı hecv et bulasıñ dilde nuraniyyetiñ
|
”
|
