Irlandiô

państwò w Eùropie
(Przeczerowóné z Irlandëjô)
Éire
Irlandiô
Fana Irlandie
Fana
Herb Irlandie
Herb
Mòtto: –
Irlandiô na karce
Òficjalny jãzëk irlandzczi
anielsczi
Stolëca Dublin
Fòrma państwa repùblika
Wiéchrzëzna
% wòdë
70 273 km²
2,0%
Lëdztwò (2017) 5 011 102
Dëtk Eùro (EUR)
Czasowô cona UTC +0
Nôrodné swiãto 17 strëmiannika
Himn „Amhrán na bhFiann”
Kòd IE
Internet .ie
Telefón +353

Irlandiô – państwò w zôpadny Eùropie, nôleżącé do Eùropejsczi Ùnie. Zajimô piãc szóstich òstrowù ò ti sami pòzwie. Grańczi leno z Nordowô Irlandiô, chtërna je dzélã Zjednónégò Królestwa. Stolëcą i nôwikszim gardã je Dublin.

Commons
Commons
Òbôcz galerëjã na Wikimedia Commons:
Irlandiô

Geògrafiô

edicëjô

Pòłożenié

edicëjô

Leżi w zôpadny Eùropie, na òstrowie Irlandiô. Òtôczô ją Atlanticczi Òcean (Celticczé Mòrze na pôłnim, Irlandzczé Mòrze na pòrénkù).

Wiéchrzëzna

edicëjô
  • całownô: 70,273 km²
  • wiéchrzëzna lądu: 68,883 km²
  • wiéchrzëzna wòdów: 1,390 km²
  • môl na swiece wedle wiéchrzëznë: 121.

Lądowé grańce

edicëjô
  • òglowô długòsc wszëtczich grańców: 443 km
  • państwa, z jaczima mô grańce: Wiôlgô Britaniô (Repùblika Irlandie grańczi leno z Nordową Irlandią, chtërna je dzélã Zjednónégò Królestwa).

Brzegòwô liniô

edicëjô

1,448 km

Klimat ùmiarkòwóny nadmòrsczi, pòd wpłiwã Nordowòatlanticczégò Prądu. Łagódné zëmë, dosc chłodno òb lato. Czãsté ùblónowienié, znacznô serosc lëftu.

Ùsztôłcenié terenu

edicëjô
 
Mòrsczé klifë nad Atlanticczim Òceanã

Centralnô równizna òbrëmiónô dosc niewësoczima górama; przez òstrów bieżi czile spłôwnëch rzék. Mòrsczé klifë na zôpadnym ùbrzégù.

Wësokòsc terenu

edicëjô
 
Fizycznô kôrta Irlandii
  • strzédnô wësokòsc: 118 m. n.r.m.
  • nôniższô wësokòsc: 0 m. n.r.m. (Atlanticczi Òcean)
  • nôwëższi czëp: 1,041 m. n.r.m. (Carrauntoohil / Corrán Tuathail)

Gruńtë wedle ùżiwaniô

edicëjô
  • rolné gruńtë 66,1 % (w tim 15,4 % òrnëch gruńtów)
  • lasë 10,9% (wôrtoscë szacowóné na 2011)

Lëdze i spòlëzna

edicëjô

Pòpùlacjô

edicëjô
  • wielëna lëdztwa: 5,011,102 (wôrtosc szacowónô na lëpińc 2017)
  • môl na swiece wedle wielënë lëdztwa: 121.

Etniczné karna

edicëjô

Irlandczicë 82,2% (w 2016)

Jãzëczi

edicëjô
 
Procent lëdzy, jaczi w codniowim żëcym pòsługùją sã irlandzczim jãzëkã

Òglowò ùżiwónym jãzëkã je anielsczi, 94% pòpulacje òkresliwô gò jakò swój rodny jãzëk. 11% lëdzy pòdôwô, że jich rodnym jãzëkã je irlandzczi. Irlandzczi dominëje w dzélu państwa pòzéwónym Gaeltacht, w jaczim mieszkô 96,628 lëdzy.

Religijné karna

edicëjô

katolëcë 78.3%, Kóscół Irlandie (anglikańsczi) 2.7%, prawòsławié 1.3%, mùzułmanie 1.3%,

Ùrbanizacjô

edicëjô
  • mieskô pòpùlacjô: 63.8%
  • wikszé miesczé westrzódczi: Dublin (stolëca) – 1,173,179 mieszkańców; Cork – 125,622 mieszkańców.

Pòliticzny system

edicëjô
  • òficjalnô pòzwa: Irlandiô (irl. Éire)
  • pòliticzny ùstôw: parlamentarnô repùblika
  • stolëca: Dublin
  • czasowô cona: UTC 0
  • państwowé swiãto: 17 strëmiannika – Dzéń sw. Patrika
  • nôrodny himn: „Amhrán na bhFiann” (Żôłnérskô spiéwa)

Wëkònôwczô władza

edicëjô
  • pezydent Michael D. Higgins (òd 11 lëstopadnika 2011)
  • premier Leo Varadkar (òd 14 czerwińca 2017)

Ùstawòdôwczô władza

edicëjô

Dwùjizbowi parlament, w skłôd jaczégò wchôdô niższô jizba Dáil Éireann (Zéńdzenié Irlandie, 158 nôleżników na piãcolatną kadencjã) i wëższô jizba Seanad Éireann (Senat Irlandie, 60 nôleżników).

Historiô

edicëjô

Pierszé znôné szlachë wnożënë na môlach Irlandii szacowané są na 8000 p.n.e. i bëłë to przecążczi jachtôrzów z eùropejsczégò kòntinentu. Zaostałoscą pò tëch ludach są serie grobniców (np. Newgrange). Òd V wiekù òstrów béł chrystianizowóni przez swiãtégò Patrika. W VIII wiekù zaczął sã nôbiég wikingów, jaczi w 1014 w kùńcu òstôł òdparti przez armiã króla Briana Zuchternégò.

Òd 1169 zaczãłë sã anielsczé wëkùstrzënczi, zaczinającë wielelatné òbsadzenié òstrowa. W tim cządzé òdbëłë sã zwielono różné pòwstania i wòjnë procëm Anielczików. Kùńc anielsczégò panowaniô miôł plac dopiérze na pòczątkù XX stalatégò. W tim cządze pòwstôł pierszi irlandzczi rząd z Éamonã de Valerą w przódkù, co sprawiło początk irlandzczi domôcy wòjnë.

W 1955 rokù Irlandiô stała sã nôleżnikã ONZ, w 1973 wstąpiła do Eùropejsczi Wspólnotë.

Bibliografiô

edicëjô
Państwa w Eùropie
Albańskô | Andorra | Aùstriô | Belgijskô | Biôłorus | Bòsnijô ë Hercegòwina | Bùlgarskô | Chòrwackô | Cyper | Czeskô Repùblika | Czôrnogóra | Dëńskô | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Islandëjô | Italskô | Lëtewskô | Liechtenstein | Luksembùrskô | Łotewskô | Madżarskô | Malta | Miemieckô | Mòłdawskô | Mònakò | Néderlandzkô | Nordowô Macedoniô | Norweskô | Pòlskô | Pòrtugalskô | Rumùńskô | Ruskô | San Marino | Serbskô | Sloweńskô | Słowackô | Szpańskô | Szwajcarskô | Szwedzkô | Tëreckô | Ùkrajina | Watikan | Wiôlgô Britanijô
Zanôléżné teritoria: Alandsczé òstrowë | Farersczé òstrowë | Gibraltar | Grenlandzkô | Guernsey | Jersey | Man | Svalbard
Ògrańczoné ùznanié: Kòsowò | Pòdniéstrze


Państwa z Eùro
Państwa Gòspòdarczi i Walutowi Ùniji

Aùstriô | Belgijskô | Chòrwacją | Cyper | Estóńskô | Fińskô | Francëjô | Greckô | Irlandëjô | Italskô | Lëtewskô | Luksembùrskô | Łotewskô | Malta | Miemieckô | Néderlandzkô | Pòrtugalskô | Słowackô | Sloweńskô | Szpańskô

 
jine państwa: Andorra | Czôrnogóra | Kosowskô | Mònakò | San Marino | Watikan
  NODES
INTERN 1