Zwëczajny jałówc

Zwëczajny jałówc (Juniperus communis L.) – czerz abò drzéwiã z rodzëznë cyprisowatëch.

Mòrfòlogiô

Òn mô gładką kórã, chtërna je colemało szarobrunô. Jegò igłë kòlą i są w òkółkach pò trzë. Òne są colemało szarozeloné, mają kòl 15 mm długòscë i 1-2mm szerokòscë, na jich wiérzchù je biôłi pôsk, pòd spòdem są wësadzony ë swiécący. Prawie wiedno roscëna dwùpiennô. Kwiatë mają ksztôłt elipsë, są żôłté, mòżna je nôlëzc w kątach jigłów na kùńcach wietewczi. Grądol je òbsadzony na górze drobné wietewczi. zbùdowóny je z kùlistëch łusków. Ta roscëna mô rozdzelnopëłcowé kwiatë. Chłopsczé kwiatë mają pòdłużny sztôłt, są żôłté, je mòże nôlëzc kòl jigłów na westrzódkù wietewczi. Białgłowsczi kwiat je zelonawi. Jegò trzë sercowinë są midzë trzema lëstkama. Z tich kwiatów pò zapiszeniu mògą bëc sziszkòjagòdë, chtërne z pòczątkù są zeloné, a pózni czôrnoniebiesczé. Chòc òne wëzdrzą jak jagòdë, są baszkami.

Òn rosce np. na piôskòwatëch łąkach, bagnach i brëkùje wiele widu. Òn żëje do 600 lat.

Òdmianë

Nôpòpùlarniészima zortama ògardowima, co roscą w Pòlsce są:

'Anna Maria' – òdmiana ò wysokòscë do 1,5 m i przemiarze kòl 0,5 m, zelony farbë.
'Depressa Aurea' – òdmiana krzewiastô ò wysokòscy do 0,5 m i przemiarze jaczi dochòdzy do kòło 2 m, wietwie ti òdmiany są hòrizontalné, ale nie przëlégają do zemi. Na zymkù mô złocisto-żôłté kòlorë, a zëmą i jesenią bruno-żôłté.
'Gold Cone' – òdmiana òco mô pòkrój kòlumnowy i jigłë złocësto-żôłté.
'Green Carpet' – niskô òdmiana ò fòrmie płożącé (baro przëlégającé do zemi), mô zelonô farbã jigłów.
'Horstman' – fòrma przewisającô, co mô pòkrój tzw. "płaczący", dłudżé wietwie ùłożony są na bòczi, a wietewczi luzno zwisają w dół.

Zastosowanié

Jegò sziszkòjagòdë są przëprawą. Jegò drewno je ùżiwónë do wãdzeniô.

Na Kaszëbach wiele tich jałowców rosce w bòrach. Jich drewno je ùżiwóné do wãdzeniô.

Kaszëbsczé zwëczi a jałówc

W Jastrowi Pòniedzôłk knôpi dëgùją colemało wietewką jałówcã młodé dzéwczãta. Jim mòcni dzéwczã bãdze wëdëgòwónô, tim lepi dlô ni, bò flot naléze bëlnégò chłopa, a przez całi rok "nie mdą ji pchłë grëzłë".

Jałówce straszą czasã pòbłądzonëch wanożników kòl stegnów, czej sã stôwô smroczno. Tedë cos lëchégò miast jawernotë mògą widzëc òczë.