Океан

Тĕнче океанĕ (авалхи чăвашла - Талай) — континентсемпе утравсене хупăрласа тăракан тинĕс шывĕн çыхăнуллă пысăк пĕрлĕхĕ. Çĕрĕн тăватă пайĕнчен виççĕшĕ яхăн (71 %) тинĕс шывĕпе витĕннĕ.

Тĕнче картти. Океансем кăвак тĕслĕ.

Ӳкерчĕк:Mappemonde oceanique Serret.gif

The world ocean mappemonde océanique Serret

Океансен географийĕ

Тинĕс юхăмĕсем

Тинĕс юхăмĕсем — океан шывĕн пысăк калăпăшĕсен куçăмĕсем. Çак ĕç пулăмĕ чылай çĕршывсен климатне улăштарса тăрать.

Климачĕ

Çĕрĕн климачĕ океанран çав тери пăхăнуллă пулать. Хĕвел радиацийĕ хăвачĕпе шыв пăса çĕкленет те Çĕрĕн континенчĕсене çитет, вара атмосферăн тĕрлĕ нӳрĕкĕн тĕсĕсемпе çĕр питне ӳкет. Океан юхăмĕсем вĕрӳллĕ е сивĕннĕ шывсене урăх широтăсене куçараççĕ, çапла вĕсем планета çинчи ăшăн пайланăвĕшĕн явăплă пулаççĕ.

Шыв пысăк ăшă калăпăшĕллĕ, çавăнпа океан температури типçĕр температуринчен çав тери мăранрах улшăнать. Океанçум çĕрсенче талăкра тата сезонра температура вăрах çеç сикет.

Экологи

Океан чылай хормăллă пурнăçшăн таврашĕ шутланать; çав шутра:

• пулăсем
• кит евĕрлисем: китсемпе дельфинсем
• пуçураллисем: осьминогсемпе кальмарсем
• рак евĕрлисем: лобстерсемпе креветкăсем
• тинĕс ăманĕсем
• планктон
• криль
• коралл
• шыв ӳсентăранĕсем

Хуçăлăх ĕçĕсем

Океансем хуçалăх ĕçĕсемшĕн транспорт çулĕсем вырăнĕнче пулаççĕ: чылай япалана карапсемпе тинĕс порчĕсем хушшинче турттараççĕ. Шыв тăрăх япала куçарма йӳнĕ, çапах та хăвăрт мар. Тинĕс çулĕсене кĕскелетме каналсем,касса тунă, вĕсенчен чаплисем: Панама тата Суэц каналĕсем.

Çав. пекех

• Тĕнче океанĕн музейĕ