Тăмха çурчĕ

Ку терминăн урăх пĕлтерĕшсем пур, Тăмха (пĕлтерĕшсем) пăхăр.

Тăмха çурчĕ, е чикĕри тишкерÿ — таварсене тата транспорт хатĕрĕсене, япаласене тăмха чикĕвĕ урлă каçару йĕркине тытса пыракан, тăмха процедурине усăна кĕртсе тата тăмха тӳлевĕ илсе тăракан, тăмха ĕлкĕлевне тăвакан патшалăх органĕ.

Сӑмах несӗлӗ

"Таможня" сӑмах тӗрӗк (киргиз, казах, тутар) сӑмах Вӑтам Азири клеймо Вӑтам халӑхӗсен харпӑрлӑх палли пулса тӑракан "тамга" тенине пӗлтерет. Авалхи Руҫре ылттӑн Урта тапхӑрӗнче тамгара суту-илӳ пошлини ятлӑ пулнӑ.Тамгӑри тӗрӗк ӑрӑвӗсен чи малтан выльӑх (лашасем) тата уйрӑммӑн паха япаласем пулнӑ. Тамга выльӑх-чӗрлӗх е пурлӑх уйрӑм хуҫин харпӑрлӑхӗ пулнине те, пӗр-пӗр ӑрӑва (ӑру тамга тата т.ыт. те) пӗлтерме пултарнӑ.

Руçре вырӑнти вырӑс кнеҫӗсене илме хушнӑ темиҫе платье "мыт"ятлӑ пулнӑ. Ӗлӗк таможньӑна куланай пухакан тенӗ. Славян чӗлхисенче ҫак ятпа халӗ те усӑ кураҫҫӗ, сӑмахран, беларуҫ, украин, полхар таможнинче — митница (куланай пухакан).

Истори

Суту-илӳ аталанса пынӑ май тавара çĕршыв/а/ран турттарса килессине/тухассине тĕрĕслес ыйту сиксе тухнă.

Çапла вара патшалăх хыснине чикĕ урлă куçаракан кашни тавартан тăмха куланайне илес йĕркелĕше çирĕплетме пуçланă. Хăйне май, тавара куçарассине тĕрĕслемешкĕн патшалăхăн ятарлă йĕркелĕвĕсене туса хума тивнĕ.

1649 çулта Руçре выр. Соборное Уложение йышăннă, çак вара Раççей кунçулĕнче систематизациленĕ пĕрремĕш саккун шутланать, унта ĕнтĕ тăмха хĕсмечĕ пирки асăннă уйрăмсем пулнă. 1653 çулта выр. Соборное Уложение кăларнă, 1667 çулта ăна Сутăçсен çĕнĕ уставĕпе улăштарнă.

Вуламалли

• Алексушин Г. В., журнал «Таможня» 2007 ҫулхи Авӑн уйӑхӗн 29-мӗшӗнче архивланӑ., çĕртме-авăн, 2007:

1. № 11 «Морские стражи» 1 пай
2. № 12 «Морские стражи» 2 пай
3. № 13 «Морские стражи» 3 пай
4. № 17 «Имя твоё неизвестно…»

• 1692 г. Наказ таможенному Голове города Верхотурья. — О сборе таможенных пошлин и питейных доходов. — С приложением росписи таможенных печатей Сибирских городов.
• Многоликая коррупция. Выявление уязвимых мест на уровне секторов экономики и государственного управления. — М.: «Альпина Паблишер», 2010. — ISBN 978-5-9614-1062-4