Шывамăш
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Сĕлтĕлле металсем | Сĕлтĕлле-çĕрле металсем | Куçăмлă металсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Çăмăл металсем | Металлоидсем | Инертлă газсем | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Шывамăш / Hydrogenium (H) | |
|---|---|
| Атом номерĕ | 1 |
| Ансат япалалăхăн курăмĕ | тĕссĕр, тутăсăр тата шăршсăр газ |
| Атом палăрăмĕсем | |
| Атом масси (моль масси) |
1,00794 а. е. м. (г/моль) |
| Атом радиусĕ | 79 пм |
| Ионизаци энергийĕ (пĕрремĕш электрон) |
1311,3 кДж/моль (эВ) |
| Электронсен конфигурацийĕ | 1s1 |
| Химилле палăрăмсем | |
| Ковалентла радиус | 32 пм |
| Ион радиусĕ | 54 (−1 e) пм |
| Электронегативлăх (Полинг шучĕпе) |
2,20 |
| Электрод потенциалĕ | |
| Оксидлав капашĕсем | 1, −1 |
| Ансат япалалăхăн термодинамикăлла палăрăмĕсем | |
| Тачăлăх | 0,0000899 (при 273K (0 °C)) г/см³ |
| Пайлавла ăшăшăнăçтарăш | 14,235[1] Дж/(K·моль) |
| Ăшăяраслăх | 0,1815 Вт/(м·K) |
| Шăрану температури | 14,01 K |
| Шăраннин пайлавла ăшши | 0,117 кДж/моль |
| Вĕрев температури | 20,28 K |
| Пăспулăмăн ăшăлăхĕ | 0,904 кДж/моль |
| Моль калăпăшĕ | 14,1 см³/моль |
| Ансат япалалăхăн кристалл решетки | |
| Решетке тытăмĕ | гексагоналлă |
| Решетке периочĕ | a=3,780 c=6,167 Å |
| c/a танлашăнни | 1,631 |
| Дебай температури | 110 K |
Шывамăш (вырăсла водород) — хими элеменчĕсен периодикăллă системинчи пĕрремĕш тата чи çăмăл элемент. Çутçанталăкра анлă сарăлнă. Молекули икĕ атомран тăрать: Н2. Атомĕнче пĕр протон. 1H изотопăн палăрăмĕсемпе усă курса, ЯМР-спектроскопи меслечĕпе, органикăллă япалалăхсен анализĕсене ирттереççĕ.
Шывамашĕн хăшпĕр изотопĕсен пайăр ячĕсем пур: 1H — протий (Н), 2H — дейтери (D) тата 3H — трити (T).
| H | 1 |
| 1,00794 | |
| 1s1 | |
| Водород | |
Истори
тӳрлет
Палăртăвĕ пулса тăни
тӳрлетХими пахалăхĕсем
тӳрлетМеталмаррисемпе хутшăнни
тӳрлетЧĕртсе ярсан е платинă катализаторĕ çӳмĕнче йӳçамăшпе пĕрлешĕнет.
- O2 + 2H2 → 2H2O, реакцийĕ сирпĕнӳпе иртет.
Шывамăшĕн иккĕ капĕпе йӳçлĕамăшĕн пĕр капĕ пĕрлешнине кĕмсĕртӳ газĕ теççĕ.
Ăшăтнă чухне шывамăш каялла таврăнмалла кӳкĕртпе хутшăнни:
- S + H2 ⇄ H2S
Азотпа — ăшăтнă чух, çӳллĕ пусăмлă катализатор (тимĕр) пулăшнипе:
- N2 + 3H2 → 2NH3
Галогенсемпе галогеншывамăшсене туса хурать:
- F2 + H2 → 2HF, реакцийĕ сирпĕнӳпе тĕттĕмре пур температурăра та пулса иртет,
- Cl2 + H2 → 2HCl, реакцийĕ сирпĕнӳпе, çутă çĕртре кăна, пулса иртет.
Хăрăмпа вĕри ăшăтнă чухне хутшăнать:
- C + 2H2 → CH4
Сĕлтĕ тата сĕлтĕ çĕр металлĕсемпе хутшăнни
тӳрлетШывамăш хастар металлсемпе хутшăнса гидридсем туса хурать:
Гидридсем — тăвар евĕр, хытă япала, çăмăллăн шывра уйрăлса ирĕлеççĕ:
- CaH2 + 2H2O → Ca(OH)2 + 2H2 ↑
Металсен оксичĕсемпе (яланах тенĕ пекех, d-элеменчĕсемпе) хутшăнни
тӳрлетОксидсем металлсене таран чĕрĕлеççĕ:
Усă курмалли
тӳрлетАтомлă шывамăшĕпе Атом-шывамăшне пĕçерсе çыпăçтарни чухне усă кураççĕ. Водорда вакуумра пысăк ток парсан нейтронсем çуралаççĕ.
Изотопĕсем
тӳрлет
Асăрхавсем
тӳрлет- ^ Редкол.:Кнунянц И. Л. (гл. ред.) Химическая энциклопедия: в 5 т. — Мускав: Советская энциклопедия, 1988. — Т. 1. — 100 000 экз.
Вуламалли
тӳрлет- Начала химии. Современный курс для поступающих в вузы: Учебное пособие для вузов /Н. Е. Кузьменко, В. В. Еремин, В. А. Попков. — М.: Издательство «Экзамен»,2005.