Aberdyfi

Pentref a chymuned, yng Ngwynedd, Cymru, yw Aberdyfi (Saesneg: Aberdovey yn draddodiadol, er mai "Aberdyfi" yw'r ffurf a argymhellir erbyn hyn). Fe'i lleolir yn ardal Meirionnydd ar lan ogleddol aber eang Afon Dyfi. Saif ar briffordd yr A493 ac ar Reilffordd y Cambrian, rhwng Pennal a Machynlleth i'r dwyrain a Thywyn i'r gogledd. Twristiaeth yw'r prif ddiwydiant yno heddiw. Mae traeth eang tywodlyd yn ymestyn am filltiroedd o Aberdyfi i Dywyn ac mae'n boblogaidd iawn gydag ymwelwyr haf.

Aberdyfi

Math	pentref, cymuned
Poblogaeth	878, 682
Daearyddiaeth
Sir	Gwynedd
Gwlad	Cymru
Arwynebedd	1,128.22 ha
Cyfesurynnau	52.5444°N 4.0444°W
Cod SYG	W04000043
Cod OS	SN615965
Cod post	LL35
Gwleidyddiaeth
AS/au Cymru	Mabon ap Gwynfor (Plaid Cymru)
AS/au y DU	Liz Saville Roberts (Plaid Cymru)
Statws treftadaeth	Henebion Cenedlaethol Cymru
Manylion
Ffeiliau perthnasol ar Comin

Tai haf

Mae'r pentref yn nodedig am ei ganran uchel o dai haf. Ym mis Hydref 2021 datgelwyd bod 54% o’r holl eiddo yn y pentref naill ai'n ail gartrefi, tai gwyliau ar osod, neu’n wag.

Yr hen fferi

Ar un adeg bu gwasanaeth cwch fferi yn cysylltu Aberdyfi ag Ynys Tachwedd, ger y Borth, ar lan ddeheuol Afon Dyfi. Mae'n bosibl mai fan hyn y croesodd Gerallt Gymro a Baldwin, Archesgob Caergaint ar eu ffordd i'r gogledd ym 1188; "croesasom yr afon mewn cwch," meddai Gerallt yn ei lyfr Hanes y Daith Trwy Gymru.

Aberdyfi, 1860

Hen ffotograff o Gasgliad John Thomas, 1885 o Benhelyg

Diwylliant a thraddodiadau

Mae'r dref yn enwog am y gân werin adnabyddus "Clychau Aberdyfi", a gysylltir weithiau â chwedl Cantre'r Gwaelod. Cyhoeddwyd yr alaw gan Maria Jane Williams (Llinos) (1795-1883) yn y gyfrol Ancient National Airs of Gwent and Morgannwg (1844). Yn ddiweddarach ysgrifennodd Ceiriog eiriau i'r alaw yn ogystal. Mae'r nofel The Misfortunes of Elphin gan Thomas Love Peacock yn gymysgiad bwrlesg o draddodiad "Clychau Aberdyfi", chwedl Cantre'r Gwaelod ac elfennau o'r chwedl Hanes Taliesin.

Ceir cân werin arall, sef "Mynydd Aberdyfi", hefyd:

Mi geisiaf eto ganu cân
I'th gael di 'nôl fy ngeneth lân
I'r gadair siglo ger y tân,
Ar fynydd Aberdyfi...

Tro ar fyd

Neges cerdyn post o’r Bermo 28 Gorffennaf 1961:

Bermo 28 Gorffennaf 1961: The weather has been grand except for today when we went on our excursion to Aberdovey. Aberdovey is a horrible place and there is only a few shops and NOT 1 chippy. They don't have chippies because they can't abide the smell of chips.

Rhyfedd o fyd i bentref yn enwog am ei physgod a'r llusenw ym Meirionnydd am bobol Aberdyfi oedd "Sgadans".

Cyfrifiad 2011

Yng nghyfrifiad 2011 roedd y sefyllfa fel a ganlyn:

Cyfrifiad 2011
Poblogaeth cymuned Aberdyfi (pob oed) (878)			100%
Y nifer dros 3 oed sy'n siarad Cymraeg (Aberdyfi) (263)			30.3%
:Y ganran drwy Gymru			19%
Y nifer sydd wedi'u geni yng Nghymru (Aberdyfi) (307)			35%
:Y ganran drwy Gymru			73%
Y nifer dros 16 sydd mewn gwaith (Aberdyfi) (222)			45.1%
:Y ganran drwy Gymru			67.1%

Enwogion

• Ieuan Dyfi (1461-1500), bardd
• Thomas Francis Roberts (1860-1919), prifathro Coleg y Brifysgol, Aberystwyth
• Berta Ruck (1878-1978), nofelydd
• EHT Bible 1873-1956[3], dyddiadurwr natur a ymgartrefodd yn Aberdyfi ar ôl gyrfa yng nghanolbarth Lloegr. Mae cofnodion mwyaf arwyddocaol ei ddyddiaduron ar gael yma[4] yn Nhywyddiadur gwefan Llên Natur

Oriel

• 
  Ffotograff o tua 1890-1900
• 
  tua 1885
• 
  tua 1885
• 
  2014
• 
  2014
• 
  2014
• 
  Y brif stryd yn wynebu'r môr; 2014
• 
  Eglwys St Pedr

Gweler hefyd

• Cynhadledd Aberdyfi (1216)

Dolenni allanol

• (Saesneg) Gwefan Aberdyfi ar y BBC
• (Saesneg) Gwefan y BBC a Chantre'r Gwaelod
• Gwefan Aberdyfi

Trefi a phentrefi Gwynedd

Dinas
Bangor
Trefi
Abermaw  · Y Bala  · Bethesda  · Blaenau Ffestiniog  · Caernarfon  · Cricieth  · Dolgellau  · Harlech  · Nefyn  · Penrhyndeudraeth  · Porthmadog  · Pwllheli  · Tywyn
Pentrefi
Aberangell  · Aberdaron  · Aberdesach  · Aberdyfi  · Aber-erch  · Abergwyngregyn  · Abergynolwyn  · Aberllefenni  · Abersoch  · Afon Wen  · Arthog  · Beddgelert  · Bethania  · Bethel  · Betws Garmon  · Boduan  · Y Bont-ddu  · Bontnewydd (Arfon)  · Bontnewydd (Meirionnydd)  · Botwnnog  · Brithdir  · Bronaber  · Bryncir  · Bryncroes  · Bryn-crug  · Brynrefail  · Bwlchtocyn  · Caeathro  · Carmel  · Carneddi  · Cefnddwysarn  · Clynnog Fawr  · Corris  · Croesor  · Crogen  · Cwm-y-glo  · Chwilog  · Deiniolen  · Dinas, Llanwnda  · Dinas, Llŷn  · Dinas Dinlle  · Dinas Mawddwy  · Dolbenmaen  · Dolydd  · Dyffryn Ardudwy  · Edern  · Efailnewydd  · Fairbourne  · Y Felinheli  · Y Ffôr  · Y Fron  · Fron-goch  · Ffestiniog  · Ganllwyd  · Garndolbenmaen  · Garreg  · Gellilydan  · Glan-y-wern  · Glasinfryn  · Golan  · Groeslon  · Llanaber  · Llanaelhaearn  · Llanarmon  · Llanbedr  · Llanbedrog  · Llanberis  · Llandanwg  · Llandecwyn  · Llandegwning  · Llandwrog  · Llandygái  · Llanddeiniolen  · Llandderfel  · Llanddwywe  · Llanegryn  · Llanenddwyn  · Llanengan  · Llanelltyd  · Llanfachreth  · Llanfaelrhys  · Llanfaglan  · Llanfair  · Llanfihangel-y-Pennant (Abergynolwyn)  · Llanfihangel-y-Pennant (Cwm Pennant)  · Llanfihangel-y-traethau  · Llanfor  · Llanfrothen  · Llangelynnin  · Llangïan  · Llangwnadl  · Llwyngwril  · Llangybi  · Llangywer  · Llaniestyn  · Llanllechid  · Llanllyfni  · Llannor  · Llanrug  · Llanuwchllyn  · Llanwnda  · Llanymawddwy  · Llanystumdwy  · Llanycil  · Llithfaen  · Maentwrog  · Mallwyd  · Minffordd  · Minllyn  · Morfa Bychan  · Morfa Nefyn  · Mynydd Llandygái  · Mynytho  · Nantlle  · Nantmor  · Nant Peris  · Nasareth  · Nebo  · Pant Glas  · Penmorfa  · Pennal  · Penrhos  · Penrhosgarnedd  · Pen-sarn  · Pentir  · Pentrefelin  · Pentre Gwynfryn  · Pentreuchaf  · Pen-y-groes  · Pistyll  · Pontllyfni  · Portmeirion  · Prenteg  · Rachub  · Y Rhiw  · Rhiwlas  · Rhos-fawr  · Rhosgadfan  · Rhoshirwaun  · Rhoslan  · Rhoslefain  · Rhostryfan  · Rhos-y-gwaliau  · Rhyd  · Rhyd-ddu  · Rhyduchaf  · Rhydyclafdy  · Rhydymain  · Sarnau  · Sarn Mellteyrn  · Saron  · Sling  · Soar  · Talsarnau  · Tal-y-bont, Abermaw  · Tal-y-bont, Bangor  · Tal-y-llyn  · Tal-y-sarn  · Tanygrisiau  · Trawsfynydd  · Treborth  · Trefor  · Tre-garth  · Tremadog  · Tudweiliog  · Waunfawr