Calsiwm carbonad

Cyfansoddyn cemegol a deunydd crisialog gwyn, CaC03, sy'n hydawdd mewn dŵr asidig ydy Calsiwm carbonad.

Calsiwm carbonad

Enghraifft o'r canlynol	math o endid cemegol
Math	halwyn calsiwm, halwyn carbonad
Màs	99.947335 uned Dalton
Fformiwla gemegol	Caco₃
Clefydau i'w trin	Dolur ar y dwodenwm, hematochezia, clefyd adlif gastro-oesoffagaidd, wlser gastrig, llosg cylla, clefyd cronig yr arennau, diffyg traul, osteoporosis, peptic esophagitis, clefyd wlser peptig
Yn cynnwys	calsiwm, ocsigen, carbon
Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia

Mae creigiau, megis calchfaen, sy'n cynnwys y mwyn hwn, yn araf hydoddi mewn dŵr glaw asidig (asid carbonig gwan). Dyma brif ddeunydd perlau, cregyn malwod a wyau.

• 
• 

Calsiwm carbonad yw'r prif cynhwysyn calch yn y byd amaethyddol. Mae sodiwm carbonad, copr carbonad, magnesiwm carbonad a sinc carbonad yn adweithio gydag asid – gan wneud sŵn hisian pan ddônt i gysylltiad ag asid. Fe ddefnyddir calsiwm carbonad mewn dull meddygol, yn enwedig pan geir diffyg calsiwm yn y corff, ond gall gormod ohon fod yn beryglys.

Cemeg

Mae calsiwm carbonad yn rhannu nifer o nodweddion gyda charbonadau eraill, gan gynnwys:

• mae'n adweithio gyda asidau gan ryddhau carbon deuocsid:

CaCO₃(s) + 2H⁺(aq) → Ca²⁺(aq) + CO₂(g) + H₂O

• mae'n rhyddhau carbon deuocsid pan gaiff ei wresogi (sef adwaith dadelfennu thermal) neu galchu, (i fwy na 840 °C yn achos CaCO₃), i ffurfio calsiwm ocsid, a elwir yn aml yn 'galch brwd' neu'n 'galch poeth', gyda'r adweithiad yn 178 kJ / mole:

CaCO₃ (s) → CaO (s) + CO₂ (g)

Mae calsiwm carbonad yn adweithio gyda dŵr sy'n ddirlawn o garbon deucsid i ffurfio sodiwm bicarbonad soled.

CaCO₃ + CO₂ + H₂O → Ca(HCO₃)₂

Mae'r adwaith hwn yn hynod o bwysig yn y broses o erydu creigiau calchfaen, ac mae'n ffurfio ogofâu a cheudyllau, ac yn ffurfio dŵr caled mewn rhai mannau.

Defnyddiau calchfaen eraill

Calsiwm hydrocsid: pan mae calchfaen yn cael ei wresogi'n gryf, mae'r calsiwm carbonad sydd ynddo’n dadelfennu gan ffurfio calsiwm ocsid.