Gronw Gyriog
Bardd Cymraeg a ganai yn hanner cyntaf y 14g oedd Gronw Gyriog (fl. tua 1300 - tua 1360). Cyfeirir ato weithiau fel Goronwy Gyriog a Goronwy Gyriog ap Goronwy hefyd. Mae bron yn sicr ei fod yn frodor o Fôn. Er nad oes dystiolaeth bendant, gellir bod yn weddol hyderus mai mab Gronwy oedd y bardd Iorwerth ab y Cyriog.
| Gronw Gyriog | |
|---|---|
| Dinasyddiaeth |  Cymru |
| Galwedigaeth | bardd  |
| Blodeuodd | 14 g |
| Plant | Iorwerth ab y Cyriog |
Bywgraffiad
golyguYchydig a wyddom am y bardd. Ceir dogfennau cyfreithiol o Fôn, dyddiedig 1 Mai 1317, sy'n awgrymu cysylltu'r bardd â Llaneilian, cwmwd Twrcelyn. Ar sail yr enw Gor[onwy] Gyrryawk ap Gor[onwy] gellid cynnig mai Goronwy neu Gronwy oedd enw ei dad hefyd. I ategu'r awgrym fod Gronw yn hannu o'r ynys cyfeiria Sefnyn at golled fawr Môn yn ei farwnad iddo.[1]
Cerddi
golyguDwy gerdd yn unig o'i waith sydd wedi goroesi. Mae'r gyntaf yn awdl o foliant i Fadog ab Iorwerth o Goedmynydd. Mae'n bosibl mai Matthew de Englefield, esgob Bangor, yw'r Madog hwn (ffurf Seisnig ar ei enw), ac os felly gellid cynnig ei dyddio i'r blynyddoedd ar ôl 1328. Mae'n debygol hefyd iddi gael ei chanu gan y bardd yn llys yr esgob ym Mangor.[1]
Mae'r ail gerdd, yn farwnad i ferch o'r enw Gwenhwyfar, gwraig Hywel ap Tudur ap Gruffudd o Goedan ym mlwyf Llanfechell, cwmwd Talybolion, Môn. Merch o Edeirnion ym Mhowys oedd Gwenhwyfar, o dras brenhinol teyrnas Powys. Cafodd ei gladdu yn Abaty'r Brodyr Llwydion yn Llan-faes.[1]
Llyfryddiaeth
golyguGolygir gwaith y bardd gan W. Dyfed Rowlands ac Ann Parry Owen yn,
- Gwaith Gronw Gyriog, Iorwerth ab y Cyriog ac eraill (Aberystwyth, 1997). 'Cyfres Beirdd yr Uchelwyr'.
Cyfeiriadau
golygu
Bedo Hafesb · Bleddyn Ddu · Cadwaladr Cesail · Casnodyn · Rhisiart Cynwal · Wiliam Cynwal · Dafydd ab Edmwnd · Dafydd Alaw · Dafydd ap Gwilym · Dafydd ap Siencyn · Dafydd Benwyn · Dafydd Ddu o Hiraddug · Dafydd Gorlech · Dafydd Llwyd o Fathafarn · Dafydd Nanmor · Dafydd y Coed · Edward Dafydd · Deio ab Ieuan Du · Lewys Dwnn · Edward Maelor · Edward Sirc · Edward Urien · Einion Offeiriad · Gronw Ddu · Gronw Gyriog · Gruffudd ab Adda ap Dafydd · Gruffudd ab Ieuan ap Llywelyn Fychan · Gruffudd ap Dafydd ap Tudur · Gruffudd ap Llywelyn Lwyd · Gruffudd ap Maredudd ap Dafydd · Gruffudd ap Tudur Goch · Gruffudd Fychan ap Gruffudd ab Ednyfed · Gruffudd Gryg · Gruffudd Hiraethog · Gruffudd Llwyd · Gruffudd Llwyd ap Llywelyn Gaplan · Guto'r Glyn · Gutun Owain · Gwerful Fychan · Gwerful Mechain · Gwilym Ddu o Arfon · Gwilym Tew · Hillyn · Huw Cae Llwyd · Huw Ceiriog · Huw Cornwy · Huw Llŷn · Huw Pennant (I) · Huw Pennant (II) · Hywel ab Einion Lygliw · Hywel ap Mathew · Hywel Cilan · Hywel Ystorm · Ieuan ap Huw Cae Llwyd · Ieuan ap Hywel Swrdwal · Ieuan Brydydd Hir · Ieuan Du'r Bilwg · Ieuan Dyfi · Ieuan Gethin · Ieuan Llwyd ab y Gargam · Ieuan Tew Ieuanc · Iocyn Ddu ab Ithel Grach · Iolo Goch · Iorwerth ab y Cyriog · Iorwerth Beli · Iorwerth Fynglwyd · Ithel Ddu · Lewis ab Edward · Lewys Daron · Lewys Glyn Cothi · Lewys Môn · Lewys Morgannwg · Llywarch Bentwrch · Llywelyn ab y Moel · Llywelyn ap Gwilym Lygliw · Llywelyn Brydydd Hoddnant · Llywelyn Ddu ab y Pastard · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Foelrhon · Llywelyn Fychan ap Llywelyn Goch · Llywelyn Goch ap Meurig Hen · Llywelyn Goch y Dant · Llywelyn Siôn · Mab Clochyddyn · Madog Benfras · Maredudd ap Rhys · Meurig ab Iorwerth · Morus Dwyfech · Owain Gwynedd · Owain Waed Da · Prydydd Breuan · Tomos Prys · Gruffudd Phylip · Phylip Siôn Phylip · Rhisiart Phylip · Rhys Cain · Rhys Nanmor · Siôn Phylip · Siôn Tudur · Raff ap Robert · Robert ab Ifan · Robin Ddu ap Siencyn · Rhisierdyn · Rhisiart ap Rhys · Rhys ap Dafydd ab Einion · Rhys ap Dafydd Llwyd · Rhys ap Tudur · Rhys Brydydd · Rhys Goch Eryri · Sefnyn · Simwnt Fychan · Siôn ap Hywel ap Llywelyn Fychan · Siôn ap Hywel Gwyn · Siôn Brwynog · Siôn Cent · Siôn Ceri · Sypyn Cyfeiliog · Trahaearn Brydydd Mawr · Tudur Aled · Tudur ap Gwyn Hagr · Tudur Ddall · Wiliam Llŷn · Y Mab Cryg · Y Proll · Yr Ustus Llwyd